«Ψηφιακή Σάντα»: Καταγράφει την ιστορία και το γενεαλογικό δέντρο όλων των κατοίκων της ιστορικής περιοχής (photos)

Στοιχεία από την ιστορία, τις ρίζες και το γενεαλογικό δέντρο περίπου 14.000 ανθρώπων που κατοίκησαν στη Σάντα του Πόντου –από τους περίπου 17.000-18.000 που έμειναν έστω για λίγο στα χωριά και στους οικισμούς της περιοχής μέχρι την καταστροφή και ερήμωσή της τον Σεπτέμβριο του 1921–, έχει καταφέρει να συγκεντρώσει και να αναδείξει μέχρι τώρα η «Ψηφιακή Σάντα».

Πρόκειται για μία ιδέα που άρχισε να υλοποιείται το 2006, ωστόσο το 2011 έλαβε και ψηφιακή μορφή.

Στόχος είναι να διασωθούν όσα το δυνατό περισσότερα στοιχεία από την ιστορία των Σανταίων και να γίνει γνωστό το γενεαλογικό δέντρο κάθε οικογένειας. Παράλληλα, το υλικό μπορεί να αποτελέσει ένα χρησιμότατο ερευνητικό εργαλείο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η απογραφή και η καταγραφή μετά από ενδελεχή έρευνα, συνεντεύξεις και συγκέντρωση στοιχείων πόρτα-πόρτα από ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα έχει φτάσει μέχρι το 1750!

Όπως αναφέρει στο pontosnews.gr ο διαχειριστής της ιστοσελίδας τα τελευταία τέσσερα χρόνια, Χρήστος Αηδονίδης, η ομάδα δεν πρόκειται να σταματήσει αν δεν φέρει στο φως και δεν φτιάξει το γενεαλογικό δέντρο όλων των οικογενειών που κατοίκησαν στην περιοχή της Σάντας μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών.

«Πρόκειται για σκοπό συλλογικό που έχει ως στόχο να διασώσει και να διατηρήσει την ιστορία ανθρώπων και οικογενειών με καταγωγή από τη Σάντα του Πόντου, αλλά και να αναδείξει το γενεαλογικό τους δέντρο.

»Παράλληλα, κάνουμε έρευνα και για όσους μετανάστευσαν από τη Σάντα προς την Περσία, τη Ρωσία και άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας· ήταν πολύ καλοί τεχνίτες και έφυγαν από την περιοχή για δουλειά, ώστε να στέλνουν χρήματα στις οικογένειές τους.

»Θέλουμε να διασώσουμε τη συλλογική μνήμη των Σανταίων, αφού, αν δεν το κάνουμε, θα μείνουμε στο σκοτάδι. Η επιθυμία μας είναι η προσπάθειά μας να βρει μιμητές και άλλους Έλληνες προσφυγικής καταγωγής, ακόμα και εκτός Πόντου», τονίζει.

Κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών στη Σάντα κατοικούσαν περίπου 5.000 Έλληνες. Πολλοί άλλοι είχαν μεταναστεύσει για δουλειά σε άλλες περιοχές του Πόντου ή στον Καύκασο.

Επίσης, σύμφωνα με απογραφή του 1844 εκείνη την εποχή η Σάντα ήταν αμιγώς ορθόδοξη. Ωστόσο, τότε οι μισοί Σανταίοι ήταν κρυπτοχριστιανοί. Παρίσταναν τους μουσουλμάνους, διότι είχαν προβλήματα με τους Τούρκους που εποφθαλμιούσαν τα χωράφια τους.

Το 2006 η πρώτη προσπάθεια

Πίσω στο 2016 ο Σύλλογος Ποντίων Νέας Σάντας, υπό την προεδρία του Δημήτρη Πιπερίδη και με τη βοήθεια του Θεόφιλου Ασλανίδη, πήρε την πρωτοβουλία να καταγράψει την ιστορία και το γενεαλογικό δέντρο των κατοίκων της περιοχής.

Όταν οι εμπνευστές της ιδέας είδαν ότι η προσπάθειά τους έχει πολύ σημαντικά αποτελέσματα αποφάσισαν να την επεκτείνουν και σε άλλες περιοχές όπου κατοικούσαν Σανταίοι στην καταγωγή, αρχικά στα γύρω από τη Νέα Σάντα χωριά.

Το 2011 είχε συγκεντρωθεί αρκετό και πολύ σημαντικό υλικό (στοιχεία, φωτογραφίες, βιογραφίες κτλ), με αποτέλεσμα να γεννηθεί στο μυαλό του Δημήτρη Πιπερίδη η ιδέα της «Ψηφιακής Σάντας».

Στη δεκαετία που μεσολάβησε η ιστοσελίδα απέκτησε περίπου 3.000 μέλη, πολλά από τα οποία κατά καιρούς προσέφεραν τη βοήθειά τους στο έργο της.

Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η «Ψηφιακή Σάντα» να διαθέτει μία τεράστια βάση δεδομένων.

Στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί αφορούν την ιστορία πάνω από 13.300 Σανταίων, με 300 επίθετα οικογενειών, εκατοντάδες γενεαλογικά δέντρα, χιλιάδες φωτογραφίες και εκατοντάδες έγγραφα.

«Δυστυχώς ο χρόνος κυλά εναντίον μας. Η πρώτη γενιά έφυγε από τη ζωή και τώρα προσπαθούμε να εντοπίσουμε και να μιλήσουμε με τους πρόσφυγες δεύτερης γενιάς, ώστε να διασώσουμε όσα περισσότερα μπορούμε. Ο κορονοϊός δυσκόλεψε πολύ την προσπάθειά μας, αφού σε πολλές περιπτώσεις κινούμαστε πόρτα-πόρτα.

»Ωστόσο, βοηθά πολύ η τεχνολογία με τη χρήση του τηλεφώνου και άλλων μέσων για την πραγματοποίηση των συνεντεύξεων, ενώ είναι και πολλοί οι Σανταίοι οι οποίοι παρά την πανδημία άνοιξαν τα σπίτια τους και μας υποδέχθηκαν με χαρά.

»Χωρίς τη συνδρομή των συμπατριωτών μας δεν θα μπορούσαμε να καταφέρουμε πολλά πράγματα», εξηγεί ο Χρήστος Αηδονίδης.

Ο ίδιος σημειώνει ότι η προσπάθεια της ομάδας της «Ψηφιακής Σάντας» θα αναθερμανθεί σημαντικά από τον Σεπτέμβριο, ώστε το έργο να ολοκληρωθεί και να παραδοθεί ως παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.

«Την προσπάθειά μας βοηθάει πολύ ο ομότιμος καθηγητής Κωνσταντίνος Φωτιάδης. Βρήκαμε χιλιάδες φωτογραφίες στο αρχείο του. Επίσης, πρόθυμη να βοηθήσει είναι και η Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ, η οποία ήδη προβάλλει το έργο μας. Παράλληλα, σημαντική βοήθεια παίρνουμε και από το Σύλλογο Σανταίων Θεσσαλονίκης.

»Έχουμε οργώσει όλη την Ελλάδα με δικά μας έξοδα. Δεν δέχθηκα να πάρω ούτε σεντ από όσους προσφέρθηκαν να βοηθήσουν. Θέλουμε να το παραδώσουμε δωρεάν στις επόμενες γενιές, χωρίς να λογαριάζουμε κόστος και κόπο», λέει ο Χρήστος Αηδονίδης.

Προηγούμενες προσπάθειες

Πριν από την Ανταλλαγή η μόνη περίπτωση καταγραφής γενεαλογικών δέντρων που έχει διασωθεί είναι αυτή του παπα-Ευστάθιου Γραμματικόπουλου και του δάσκαλου αδελφού του Ιερεμία από την ενορία Τερζάντων.

Οι γενεαλογικοί πίνακες γράφτηκαν το 1898 και είναι πιστά αντίγραφα παλαιότερων χειρόγραφων, και πιο συγκεκριμένα του 1845.

Μέσα σε αυτούς τους πίνακες αναλύεται η γενιά του Ουζούν Γιάννε, πρώτου οικιστή της ενορίας Τερζάντων. Παράλληλα, αναφέρονται τα ονόματα των οικογενειών όλων των άλλων ενοριών, αλλά όχι τόσο  αναλυτικά. Αυτά τα ντοκουμέντα έχουν δημοσιευθεί από τον καθηγητή Ιστορίας Στάθη Πελαγίδη στο έργο του με τίτλο Γενεαλογικοί πίνακες της ηρωικής Σάντας.

Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών και άλλοι Σανταίοι σε Ελλάδα και Ρωσία ασχολήθηκαν με την καταγραφή του γενεαλογικού τους δέντρου, είτε γράφοντας τα απομνημονεύματα τους (όπως οι: Ιερεμίας Γραμματικόπουλος, Ιεροκλής Γωνιάδης, Ευθύμιος Σισμανίδης, Κυριακή Τσινάκ-Ξιμιτίδου, Χριστόφορος Σεϊτόπουλος, Παναγιώτης Τσιριπίδης, Γεώργιος Θ. Χειμωνίδης, κ.α.), είτε γράφοντας κάποιο βιβλίο που να αφορούσε τη Σάντα, την ιστορία και τη λαογραφία της, όπως ο Ευγένιος Τσαντεκίδης στο Λίγα απ’ όλα για την κωμόπολη Σάντα.

Μια πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στην Ελλάδα έγινε το 1970 από την τότε διοίκηση του Συλλόγου Σανταίων Θεσσαλονίκης «Η Επτάκωμος Σαντά», υπό την προεδρία του Νικόλαου Τοπαλίδη. Για το σκοπό αυτό τυπώθηκαν φυλλάδια με τίτλο «Οικογενειακά δελτία απογραφής των Σανταίων». Σκοπός τους ήταν η απογραφή όσων διέμεναν στην Ελλάδα.

Στο τέλος της διαδικασίας επρόκειτο να συνταχθεί ένα γενικό μητρώο που θα τυπωνόταν και θα διανεμόταν στα μέλη του συλλόγου, αλλά και σε όποιον άλλον ήθελε να το αποκτήσει.

Τα δελτία απογραφής μοιράστηκαν σε όλα σχεδόν τα χωριά όπου είχαν εγκατασταθεί Σανταίοι μετά το 1923. Δυστυχώς, εκείνη η προσπάθεια έμεινε ημιτελής για πολλούς και διάφορους λόγους πολλά χάθηκαν ή δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους.

«Μου μπήκε το μικρόβιο να ψάξω την ιστορία μου»

Σανταίος κατά… 75% είναι ο Χρήστος Αηδονίδης, αφού ο παππούς του από την πλευρά της μητέρας του καταγόταν από το Καρς. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1973, είναι ελεύθερος επαγγελματίας και παντρεμένος με μία κόρη.

Όπως λέει στο pontosnews.gr, πριν από δέκα χρόνια του μπήκε το μικρόβιο να ψάξει την ιστορία και το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειάς του.

«Άρχισα να ταξιδεύω και να ψάχνω αρχειακό υλικό για την οικογένειά μου. Βρήκα πολλούς προγόνους μου που έμεναν στον Πόντο, ενώ ένας είχε μετεγκατασταθεί στην Περσία. Απορροφήθηκα σε αυτήν την προσπάθεια. Επειδή μ’ άρεσε πολύ αποφάσισα να ψάξω για την ιστορία και το γενεαλογικό δέντρο και άλλων οικογενειών από τη Σάντα. Άρχισα την προσπάθεια από το χωριό μου, τη Βεργίνα Ημαθίας.

»Με οδηγεί και με ωθεί σε αυτό που κάνω η αγάπη για την πατρίδα των προγόνων μου και το χρέος που αισθάνομαι απέναντι σε αυτούς αλλά και στις επόμενες γενιές», σημειώνει.

Ήταν πριν από δέκα χρόνια, λοιπόν, όταν συναντήθηκε με τον Δημήτρη Πιπερίδη με αφορμή τη συνέντευξη που έδωσε ο πατέρας του Χρήστου Αηδονίδη. Έτσι ξεκίνησε η ενασχόλησή του με την «Ψηφιακή Σάντα».

«Παίρνω συνεντεύξεις με μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους και τους βλέπω να κλαίνε από τη συγκίνηση. Αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά. Όλη η προσπάθεια για την “Ψηφιακή Σάντα” μου δίνει ζωή και δε θα τη σταματήσω, μέχρι να ολοκληρωθεί», καταλήγει ο Χρήστος Αηδονίδης.

Ρωμανός Κοντογιαννίδης

• Ευχαριστούμε τον Χρήστο Αηδονίδη για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.