Ο Τριαντάφυλλος Βαΐτσης είναι ένας πραγματικός καλλιτέχνης. Και όπως συμβαίνει με όλους τους γνήσιους καλλιτέχνες, ακόμα κι αν δεν ξεκινήσουν κάνοντας αυτό για το οποίο η ζωή τους έχει προορίσει, βρίσκουν το δρόμο τους, αφοσιώνονται στο στόχο τους και μεγαλουργούν.
Σπούδασε μηχανικός περιβάλλοντος στην Πολυτεχνική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στην Ξάνθη. Εκεί εργάστηκε ως μηχανικός περιβάλλοντος ως το 2013 και την επόμενη χρονιά δημιούργησε το «Σπίτι της Σκιάς», όπου οι επισκέπτες μπορούν να δουν τα έργα του, όταν αυτά δεν βρίσκονται σε κάποια έκθεση στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό.
Τα έργα σου είναι είναι πολυταξιδεμένα. Τελευταίος τους σταθμός το 2019, η Ταϊβάν. Αφετηρία ο τόπος καταγωγής σου, το Σαραντάπορο Ελασσόνας. Πώς ξεκίνησαν όλα;
Όταν ήμουν γυμνάσιο, στο χωριό μου το Σαραντάπορο, υπήρχαν δύο νέοι ζωγράφοι, ο Γιάννης Ράπτης και ο Θανάσης Γκουντρουμπής. Εγώ προσπαθούσα συνεχώς να βρίσκω αφορμές και να τους βλέπω την ώρα που δούλευαν. Τους θαύμαζα. Κρεμόμουν πραγματικά από τα χείλη τους. Νομίζω πως αυτοί οι δύο άνθρωποι, χωρίς να το καταλάβουν έβαλαν τα πρώτα λιθαράκια στον καλλιτεχνικό μου χαρακτήρα. Μάλιστα ο Γιάννης, μου είχε κάνει και κάποια μαθήματα ζωγραφικής και ίσως να ήταν αυτός που έκανε το πρώτο ζωγραφικό έργο που με άφησε με το στόμα ανοιχτό. Πρέπει να ήμουν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού όταν κάποια μεγαλύτερα παιδιά, έφτιαχναν ένα πανό για την πορεία της 17 Νοέμβρη. Μ’ εντυπωσίασε το πόσο γρήγορα ο άνθρωπος με το πινέλο έφτιαξε ένα χέρι σφιγμένο σε γροθιά.
Πώς προέκυψε η ενασχόληση σου με την τέχνη της σκιάς;
Το 2009 ασχολούμουν με την τέχνη από σκουπίδια. Αναζητώντας στο διαδίκτυο έργα τέχνης φτιαγμένα από σκουπίδια ήρθα αντιμέτωπος με ένα έργο σκιάς των Tim Noble – Sue Webster. Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα πως αυτό είναι το είδος τέχνης που θέλω να κάνω. Άρχισα λοιπόν να ψάχνω την τέχνη της σκιάς και να σκέφτομαι τι θα μπορούσα να κάνω διαφορετικό από αυτά που είχαν γίνει μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Η πρώτη ιδέα ήρθε το 2010, αγναντεύοντας τον Όλυμπο. Σκέφτηκα να φτιάξω ένα γλυπτό που θα φωτίζεται από δύο πλευρές και θα έχει δύο αντίθετες σκιές. Από τότε ξεκίνησα και δεν έχω σταματήσει.
Πώς το χόμπι έγινε επάγγελμα;
Μπορεί να δούλευα ως ελεύθερος επαγγελματίας μηχανικός αλλά πάντα ασχολούμουν με την τέχνη. Έτσι στον ελεύθερο χρόνο μου έψαχνα διέξοδο σ’ αυτή. Όταν άρχισε η κρίση, λόγω μείωσης των εργασιών είχα περισσότερο προσωπικό χρόνο, τον οποίο τον αφιέρωνα στο να αναζητώ, κυρίως στο διαδίκτυο, νέα είδη τέχνης και να πειραματίζομαι. Από τη στιγμή που ασχολήθηκα με την τέχνη της σκιάς, ερωτεύτηκα γενικότερα την τέχνη κι άρχισα να σκέφτομαι πολύ διαφορετικά.
Το επάγγελμα του μηχανικού δεν μπορούσε πια να προσφέρει αυτά που ήθελα. Άρχισα λοιπόν να σχεδιάζω τη «Φυγή». Το 2014 άνοιξα το «Σπίτι της Σκιάς» στην Ξάνθη, όπου φτιάχνω και εκθέτω σε μόνιμη βάση τη δουλειά μου και έκανα οριστική διαγραφή από το επάγγελμα του μηχανικού. Δεν έχω μετανιώσει ούτε στιγμή για την αλλαγή αυτή, παρόλο που η αρχή ήταν πάρα πολύ δύσκολη.
Ποιο είναι το πρώτο σου γλυπτό; Ποια τα συναισθήματα σου όταν το είδες ολοκληρωμένο;
Το πρώτο μου έργο έχει τίτλο «Σχετικότητα». Είναι φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από σκουπίδια και φωτίζεται από δύο πλευρές παράγοντας δύο αντίθετες σκιές. Η μία σκιά του απεικονίζει μια αγγελική μορφή και η άλλη μια διαβολική. Το καλό και το κακό, τα οποία παράγονται από το ίδιο αντικείμενο. Βέβαια, αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά, θα εντοπίσει στοιχεία καλού στο κακό και κακού στο καλό. Το έργο αυτό θέτει ερωτήματα του τύπου τι είναι καλό και τι κακό…
Πόσα γλυπτά έχεις δημιουργήσει μέχρι σήμερα;
Μέχρι σήμερα έχω ολοκληρώσει 110 έργα. Ο αριθμός αυτός αφορά αποκλειστικά τα γλυπτά σκιάς.
Για την ταινία Η Ρόζα της Σμύρνης δημιούργησες «Το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής». Ένα έργο που χαρακτήρισες ιδιαίτερο και δύσκολο. Ήταν για σένα ένα έργο-πρόκληση και γιατί;
Στην ταινία Η Ρόζα της Σμύρνης χρησιμοποιήθηκαν έξι από τα γλυπτά μου. Τέσσερις προσωπογραφίες: «Δημόκριτος», «Albert Einstein», «Marilyn Monroe» και «John Lennon», το γλυπτό «Η αρχή του τέλους και το τέλος της αρχής» και το «Καμπαναριό». Το «Καμπαναριό» έγινε κατά παραγγελία του σκηνοθέτη, του Γιώργου Κορδέλα, ενώ τα άλλα προϋπήρχαν.
Το Καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής ήταν πραγματικά ένα πολύ δύσκολο έργο για πολλούς λόγους. Έπρεπε να κάνω ένα γλυπτό που με τη σκιά του θα συνδύαζε ρεαλιστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία με εικαστικά. Ήταν ένα έργο με πάρα πολλές και δύσκολες λεπτομέρειες: καμάρες, κίονες, βάθος…
Εκτός όμως από τις δυσκολίες είχε και ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα στοιχεία κατά την αναζήτηση πληροφοριών (ιστορικών, θρησκευτικών, επιστημονικών) και του σχεδιασμού του έργου. Όπως το όνομα της Αγίας. Φωτεινή – Φως. Η Αγία Φωτεινή είχε πέντε αδερφές: Φωτίς, Φωτώ, Ανατολή, Παρασκευή, που είναι η προστάτιδα των οφθαλμών και Κυριακή, η ημέρα του φωτός. Όλα έχουν σχέση με το φως. Εγώ δουλεύω με το φως. Στο ρολόι του καμπαναριού, υπήρχε η επιγραφή «Ηλίου Άτερ Σιγώ», που σημαίνει: χωρίς τον ήλιο δεν υπάρχω. Όπως και στο γλυπτό μου, χωρίς το φως η εικόνα του καμπαναριού δεν υπάρχει…
https://vimeo.com/578867993
οι φλόγες στο γλυπτό παραπέμπουν στην πυρκαγιά που κατέστρεψε τη Σμύρνη και το καμπαναριό. Στο πάτωμα του γλυπτού η γαλάζια επιφάνεια με τα ασημένια χαρτόνια που στέκονται όρθια πάνω της, παραπέμπουν στη θάλασσα και στα καράβια με τα οποία έφυγαν οι Έλληνες από τη Σμύρνη, έχοντας πάρει λίγα πράγματα σε μια βαλίτσα και αναμνήσεις (κενή κορνίζα).
Κάποια από τα έργα σου αφορούν διάσημες προσωπικότητες, όπως ο Τσε, ο Αϊνστάιν και η Μονρόε. Ποιο είναι το κριτήριο με το οποίο επιλέγεις τα πρόσωπα που αποκαλύπτει η σκιά;
Οι άνθρωποι που επιλέγω να αποτυπώσω πρέπει να έχουν αφήσει το «θετικό στίγμα» τους στην ανθρωπότητα, να αρέσουν σε μένα και να είναι αναγνωρίσιμοι. Σίγουρα θα ήθελα να κάνω και πολλούς άλλους αλλά θέλω να κάνω κι άλλα εκτός από προσωπογραφίες.
Είναι το φως που νικά το σκοτάδι ή η συνύπαρξη είναι το ζητούμενο;
Το φως και το σκοτάδι κατά κάποιο τρόπο είναι «το ίδιο». Αν κοιτάξεις απευθείας στο φως τυφλώνεσαι και δεν βλέπεις τίποτα, όπως και στο απόλυτο σκοτάδι. Στην τέχνη της σκιάς χρησιμοποιείται ο συνδυασμός φωτός και σκιάς για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Εξάλλου, η σκιά είναι φως. Ή καλύτερα, είναι μια περιοχή λιγότερο φωτισμένη καθώς απουσία φωτός δεν υπάρχει σκιά.
Τι αποτελεί συνήθως την πηγή της έμπνευσης σου;
Τα πάντα. Θεωρώ πως και το πιο «ασήμαντο» πράγμα έχει μια σπουδαία «πλευρά» που μπορεί να σε εμπνεύσει. Ψάχνω λοιπόν, αφορμές σε οτιδήποτε και οπουδήποτε. Σε ένα αντικείμενο, μια συζήτηση, έναν άνθρωπο, μια έννοια.
Ψάχνω ακόμα και στο «τίποτα». Μ’ αρέσει το «τίποτα». Περισσότερο από το «κάτι».
Γιατί το «κάτι» έχει κάποια συγκεκριμένα πράγματα να σου πει. Ενώ το «τίποτα» πρέπει να το ψάξεις καλά. Κι αυτή η αναζήτηση πάντα σε οδηγεί κάπου.
Έχεις ξυπνήσει ποτέ μέσα στη νύχτα για να κατέβεις στο εργαστήριο σου να δουλέψεις;
Όχι ακριβώς. Ξυπνάω πολλές φορές σκεπτόμενος διάφορα, που σχετίζονται με τα έργα μου, αλλά δεν σηκώνομαι για να δουλέψω. Θυμάμαι μια φορά που μου ζήτησαν να κάνω μια πρόταση για τη δημιουργία ενός γλυπτού στο χώρο της υποδοχής ενός από τα πιο γνωστά ξενοδοχεία της χώρας μας. Είχα δύο μήνες για να καταθέσω την πρόταση. Επί ενάμιση μήνα σκεπτόμουν αλλά τίποτα δεν μου ταίριαζε. Μια νύχτα, ξύπνησα με την ιδέα καρφωμένη στο μυαλό μου. Σηκώθηκα απλά και κατέγραψα το θέμα της ιδέας και το πρωί δούλεψα την πρόταση.
Στα γλυπτά που φτιάχνεις πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η γωνία που θα πέσει το φως ώστε να δώσει τη σωστή σκιά. Ισχύει αυτό και στον τρόπο που λειτουργείς στην καθημερινότητα σου; Έχουν τα πράγματα την οπτική τους ανάλογα με το τρόπο που τα κοιτάζεις;
Εννοείται! Αυτός είναι κι ο λόγος που ερωτεύτηκα αυτή την τέχνη. Το μότο μου, από τα φοιτητικά μου χρόνια, είναι η φράση: Αυτό που βλέπουμε είναι πάντοτε λιγότερο από αυτό που κοιτάμε.
Αν δει κανείς τα γλυπτά μου χωρίς τη σκιά τους, το πιο πιθανόν είναι να τα χλευάσει. Όταν όμως έρθει η σκιά τους, αλλάζουν όλα. Αντίστοιχα, ένας άνθρωπος μπορεί να δείχνει αντιπαθητικός στην όψη και αν τον γνωρίσεις καλύτερα να τον λατρέψεις. Όταν ήμουν παιδί, γελούσα με τη φάτσα του Αϊνστάιν. Δεν ήξερα τότε ποιος είναι, αν και η αλήθεια είναι πως εκείνη την φάτσα την αγάπησα χωρίς τις υπόλοιπες πληροφορίες. Όταν έμαθα για την ιδιότητά του, τον αγάπησα ακόμα περισσότερο.
Σίγουρα ο χρόνος που απαιτείται για τη δημιουργία ενός έργου είναι σχετικός και εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Ποιο έργο σου όμως μέχρι σήμερα σου πήρε περισσότερο χρόνο να το ολοκληρώσεις;
Το έργο «Ναυαγός στο σπίτι μου», που τυχαίνει να είναι το τελευταίο, μου πήρε τρεις μήνες για να το ολοκληρώσω. Βέβαια, η αλήθεια είναι πως το χάλασα και το ξεκίνησα ξανά από την αρχή δύο φορές, καθώς προσπαθούσα να βρω τον βέλτιστο τρόπο μεταφοράς και στησίματος του έργου σε μια έκθεση. Εδώ πρέπει να σημειώσω πως μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας έχω γίνει πολύ πιο γρήγορος σε σχέση με τα πρώτα χρόνια.
Έχεις συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συναντάς καλλιτέχνες που ασχολούνται με το ίδιο αντικείμενο. Θα ήθελα να μας πεις τι σημαίνουν για σένα αυτές οι συναντήσεις.
Οι εκθέσεις μου σε Ελλάδα και εξωτερικό, ατομικές και ομαδικές ξεπερνούν τις 25. Οι χώρες στις οποίες έχω εκθέσει είναι η Ελλάδα (από το 2012-Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ξάνθη, και Αλεξανδρούπολη), η Τουρκία (2015-Corlu), η Κύπρος (2016-Πρωταράς), το Ηνωμένο Βασίλειο (2017-Λονδίνο) και η Ταϊβάν (2019-Taiwan).
Η έκθεση της Taiwan ήταν η πρώτη έκθεση που έχει γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, αποκλειστικά για την τέχνη της σκιάς. Εκεί συναντηθήκαμε 15 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο που ασχολούμαστε με τη σκιά. Όταν μου ήρθε το πρώτο email από το Μουσείο Chimei, στο οποίο με ρωτούσαν αν θα ήθελα να συμμετέχω σ’ αυτή την έκθεση με αυτούς τους καλλιτέχνες, δεν το πίστεψα. Το διάβασα δυο-τρεις φορές και προσπαθούσα να βρω κάποιο σημείο που θα πρόδιδε ότι ήταν κάποια φάρσα των φίλων μου.
Οι υπόλοιποι καλλιτέχνες ήταν αυτοί που παρακολουθούσα και στα μάτια μου ήταν κάτι σαν Θεοί. Οι Kumi Yamashita, Larry Kagan, Diet Viegman, Fred Eerdeekns, Vincent Bal, Rashad Alakbaron, Anila Agha, Fabricio Cornelli, Ryota Kuwakubo και Bohyun Yoon είναι κάποιοι από αυτούς. Τώρα πια, μετά από την έκθεση εκείνη, είμαστε φίλοι και με τους περισσότερους από αυτούς επικοινωνούμε συχνά κι αν μας το επιτρέψουν οι συνθήκες, αναφέρομαι στην πανδημία, ενδεχομένως να υπάρξουν και κάποιες συνεργασίες.
Στην έκθεση της Ταιβάν περίπου 250.00 επισκέπτες είδαν τα έργα σου. Υπάρχει κάτι που θυμάσαι έντονα από αυτή την έκθεση και το ταξίδι σου εκεί;
Πάντα υπάρχουν αντιδράσεις και σχόλια σχετικά με τα έργα μου αλλά θα ήθελα να σταθώ σε δύο διαφορετικά σημεία στην έκθεση «Beyond the Shadows» της Ταϊβάν. Όταν φτάσαμε στην Ταϊβάν και πήραμε το τρένο από το αεροδρόμιο για την Ταϊνάν, κατά τη διάρκεια της διαδρομής είπαμε να ξεφυλλίσουμε το περιοδικό του τρένου. Στη δεύτερη σελίδα του περιοδικού είχε διαφήμιση της έκθεσης με μια μεγάλη φωτογραφία ενός από τα δικά μου έργα. Ήταν το έργο «Η αρχή του Τέλους και το Τέλος της Αρχής».
Το δεύτερο σημείο ήταν μια ακόμα μεγάλη έκπληξη. Το Μουσείο Chimei είναι τεράστιο. Το κτίριο του μουσείου έχει εμβαδό 42.000 τετραγωνικά μέτρα. Για να έχετε μια εικόνα, σκεφτείτε πως κοιτάμε το μουσείο από μακριά. Μοιάζει με τον Λευκό Οίκο. Το μουσείο βρίσκεται στο βάθος και πριν από αυτό μια τεράστια πλατεία. Πιο πριν μια λιμνούλα κι ένα πολύ μεγάλο σιντριβάνι με γλυπτά.
Οι χώροι του σιντριβανιού και της πλατείας ενώνονται με μια γέφυρα πάνω στην οποία υπάρχουν δώδεκα αγάλματα. Καθώς περπατούσα στη γέφυρα διαπίστωσα πως τα αγάλματα αυτά ήταν οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου!
Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον Όλυμπο, στον οποίο μεγάλωσα, έβλεπα να μιλάνε μέσω της τέχνης για την ελληνική μυθολογία και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα…
Ποιο από αυτά τα ταξίδια ήταν για σένα το πολυτιμότερο ως εμπειρία και ένιωσες να σου προσφέρει;
Νομίζω πως το ταξίδι στην Ταϊβάν ήταν τελείως διαφορετικό από τα άλλα καθώς για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με τον πολιτισμό της Ανατολής. Τώρα πια έχω ακόμη μια οπτική για τον κόσμο μας.
Η συνεργασία με το Δήμο Παραλιμνίου στην Κύπρο πως προέκυψε;
Κάποια άτομα από τη Νεολαία του Δήμου Παραλιμνίου είδαν στο διαδίκτυο το γλυπτό «Η Νίκη της Ξάνθης». Το γλυπτό αυτό δουλεύει με το φως του ήλιου. Έτσι, από Απρίλιο μέχρι Αύγουστο, για κάποια λεπτά κάθε πρωί, όταν έχει ήλιο, βγαίνει η σκιά μιας γυναίκας στον τοίχο και ποτίζει μια ζωγραφισμένη γλάστρα.
Σκέφτηκαν λοιπόν, πως θα ήταν καλό να κάνουν κάποια τέτοια γλυπτά στον τόπο τους. Το συζήτησαν μεταξύ τους, μου έκαναν την πρόταση συνεργασίας και δημιουργήθηκαν τα έργα στην παραλία του Δήμου.
Το σπίτι της Σκιάς αποτελεί πλέον τουριστικό προορισμό για τους επισκέπτες στην Ξάνθη. Ποια δική σου ανάγκη προκάλεσε την δημιουργία του; Τι σου λένε συνήθως οι άνθρωποι που επισκέπτονται το σπίτι της Σκιάς;
Από το 2012 που ξεκίνησα τις εκθέσεις μου, σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, διαπίστωσα πως ήταν πολύ δύσκολο να πωληθούν τα έργα μου, καθώς απαιτούσαν ειδικές συνθήκες φωτισμού αλλά και αρκετό χώρο. Μου άρεσε η έκθεση των έργων μου αλλά δυστυχώς για την υλοποίησή τους υπήρχαν μόνο έξοδα. Είχα όμως αποφασίσει πως αυτό θέλω να κάνω στη ζωή μου. Θα έπρεπε λοιπόν να βρω έναν τρόπο να επιβιώσω με την τέχνη μου.
Έτσι, σκέφτηκα να ανοίξω το «Σπίτι της Σκιάς» που αποτελείται από το εργαστήριο, την έκθεση και το πωλητήριο ενθυμημάτων. Για την έκθεση υπάρχει ένα προαιρετικό εισιτήριο, μόλις 2€ για ενήλικες και 1€ για παιδιά, το οποίο το πληρώνει κανείς στο τέλος της περιήγησης, αν του αρέσει αυτό που είδε κι αν θέλει. Αξίζει να σημειωθεί πως το ποσοστό των ανθρώπων που δεν έχουν πληρώσει το εισιτήριο είναι μικρότερο από το 1%.
Είναι ιδιαίτερα τιμητικά για μένα τόσο τα σχόλια των επισκεπτών που έρχονται στο «Σπίτι της Σκιάς», όσο και αυτά, στους χάρτες google, στα αξιοθέατα της Ξάνθης στο tripadvisor.com αλλά και στην ιστοσελίδα μου vaitsis.com.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Η περίοδος του εγκλεισμού ήταν ιδιαιτέρως παραγωγική για μένα. Δούλεψα αρκετά νέα έργα και δημιούργησα, μαζί με παλαιότερα έργα μου, την μεταφερόμενη ενότητα-έκθεση Μυαλό και ψυχή σε εγκλεισμό.
Ένας από τους άμεσους στόχους μου είναι να υλοποιήσω αυτή την έκθεση σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ταυτόχρονα, δούλεψα σε οργανωτικό επίπεδο, ετοίμασα ένα βιβλίο με έργα και ποιήματα και είμαι σε συζητήσεις για διάφορες συνεργασίες.
Παράλληλα, στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ, στη Θεσσαλονίκη, είναι υπό εξέλιξη η έκθεση «ΓΕΝΕΣΙΣ – Πορεία στο άπειρο».
Στην έκθεση αυτή μπορεί κανείς, μέσα από 25 έργα σκιάς, να κάνει ένα ταξίδι στο χρόνο. Από τη δημιουργία της γης και του ανθρώπου μέχρι το σήμερα. Τα έργα είναι φτιαγμένα από ανακυκλώσιμα υλικά, κυρίως άχρηστα υλικά τεχνολογίας. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή έκθεση. Στόχος του μουσείου είναι να τη μεταφέρει σε διάφορα άλλα μουσεία του κόσμου.
Αντί για επίλογο θα ήθελα κλείσω αυτή τη συνέντευξη με ένα μικρό βίντεο του Τριαντάφυλλου όπου ο ίδιος περιγράφει, πως η τέχνη σε όλες της τις μορφές κάνει τη ζωή μας πιο όμορφη.
Πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς την τέχνη;
Κάπως έτσι:
Αγαθή Χατζή
