Ταφικό έθιμο: Γιατί οι Πόντιοι τρώνε σα ταφία την Κυριακή του Θωμά

Η Κυριακή του Θωμά είναι μια εξαιρετικά σημαντική μέρα για τους Ποντίους. Τη μοιράζονται με τους νεκρούς τους πίνοντας κρασί, τρώγοντας νοστιμότατους μεζέδες και τσουγκρίζοντας κόκκινα αυγά στα νεκροταφεία, πάνω στα μνήματα. Ίσως για κάποιους το θέαμα να είναι μακάβριο, ίσως και ακατανόητο: Πώς είναι δυνατόν κάποιοι να πίνουν, να τρώνε και να γελάνε στα νεκροταφεία;

Για τους Ποντίους όμως είναι ακατανόητο το γιατί είναι παράξενο να μοιράζονται τη χαρά για την Ανάσταση του Κυρίου με τους αγαπημένους τους που έχουν φύγει από τη ζωή. 

Μάλιστα πέρυσι και φέτος που έχουν απαγορευτεί και οι ανάλογες εκδηλώσεις για την αναβίωση του ταφικού εθίμου, λόγω της πανδημίας Covid-19, οι ποντιακές οικογένειες νιώθουν έντονα ότι κάτι λείπει από αυτή την περίοδο και πως η Κυριακή του Θωμά είναι μισή.

Το έθιμο

Εάν ήταν μια κανονική Καινή Κυριακή, οι Πόντιοι από το πρωί θα πηγαίναμε σα ταφία για μια μέρα αναστάσιμη και αισιόδοξη, με την ελπίδα της ανάστασης των αγαπημένων μας, όπως αναστήθηκε ο Χριστός και παρουσιάστηκε μπροστά στον Απόστολο Θωμά. Το τραπέζι γίνεται για να υποδεχθούμε τις ψυχές των αγαπημένων προσώπων έχουν ήδη ανέβει στον επίγειο κόσμο και κάθονται μαζί μας μέχρι την ημέρα του Αγίου Πνεύματος. 

Το ταφικό έθιμο τηρείται ευλαβικά σε αρκετές περιοχές που ζουν Πόντιοι, πλην των τελευταίων δύο ετών. Από τα Σούρμενα, τον Κορυδαλλό, τις Αχαρνές, τον Ασπρόπυργο, την Καλλιθέα, την Αγία Βαρβάρα της Αττικής, μέχρι τη Νέα Κρώμνη Δράμας, τη Χαρίεσσα Νάουσας, την Καλαμαριά και τη Νέα Τραπεζούντα Πιερίας οι οικογένειες επισκέπτονται τα νεκροταφεία.

Τις «ρίζες» του τις βρίσκουμε σε αττικές λευκές ληκύθους· πρόκειται για αγγεία που εμφανίστηκαν γύρω στο 470 και χρησιμοποιούνταν μέχρι το 400 π.Χ. αποκλειστικά σε ταφικές τελετές. Σε μία λήκυθο του 430 π.Χ. που βρίσκεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης απεικονίζεται πεπλοφόρος γυναίκα που φέρει προσφορές σε τάφο, ενώ στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο φυλάσσεται παρόμοιο αγγείο που βρέθηκε στην Ερέτρια και χρονολογείται γύρω στο 440 π.Χ. Απεικονίζεται ο νεκρός έφηβος με χλαμύδα, πέτασο και δόρυ, όρθιος να αντικρίζει την επιτύμβια στήλη του προς την οποία έρχεται μια γυναικεία μορφή με κάνιστρο γεμάτο στεφάνια προσφορών, για να στολίσει το ταφικό μνημείο.

Χωρίς καμία άλλη παραλλαγή, πλην της ημέρας που γίνεται το έθιμο, σε Πρωτοχώρι και Λευκόβρυση Κοζάνης, Μεσιανό Πέλλας, Κομοτηνή, Σάπες Ροδόπης και Πρόχωμα Θεσσαλονίκης αναβιώνει τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Έτσι το έμαθαν από τους προγόνους στον Πόντο, έτσι διατηρήθηκε στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, έτσι ήρθε και στην Ελλάδα.

Στο Θρυλόριο Κομοτηνής το έθιμο γίνεται ανήμερα του Αγίου Πνεύματος.