Περίτεχνα κοσμήματα, συλλεκτικές γυναικείες παραδοσιακές φορεσιές και καπέλα 19ου-20ού αι., φωτογραφίες γυναικείων μορφών, αλλά και έργα ζωγραφικής που απεικονίζουν τις εκπροσώπους του «ωραίου φύλου», παρουσιάζονται στην έκθεση «Γήινη ομορφιά: Ο κόσμος της Γυναίκας» που θα λειτουργήσει στο Κρατικό Ιστορικό-Αρχαιολογικό Μουσείο του Κρασνοντάρ «Ε. Ντ. Φελίτσιν» μέχρι τις 30 Μαΐου.
Ο παραδοσιακός πολιτισμός και η καθημερινότητα της Ρωσίδας, της Τσερκέζας, της Αρμένισσας, της Εσθονής, αλλά και της Ελληνίδας «προστάτιδας της εστίας» ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια των επισκεπτών, οι οποίοι πλέον έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν και δέκα έργα της γνωστής Ελληνίδας ζωγράφου Νίνας Ιωαννίδη, που προστέθηκαν στη συλλογή.
Προσωπογραφίες σύγχρονων Ελληνίδων ενσωματωμένων στο ύφος εποχών από την αρχαιότητα μέχρι τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, από τον χιτώνα μέχρι τη ζιπούνα, που όλες τους ενώνει η θηλυκότητα, η τρυφερότητα, η υπερηφάνεια και η δύναμη ψυχής, μαγνητίζουν με το βλέμμα, την έκφραση του προσώπου, την κορμοστασιά.
Κατά τη δημιουργό, οι σύγχρονες ηρωίδες της φαίνονται εξίσου φυσικά στην κάθε εποχή που ενσωματώθηκαν, αναδεικνύοντας ίσως τη διαχρονικότητα της «γήινης ομορφιάς» και τη συνέχεια των ελληνικών χαρακτηριστικών τους.
Η Νίνα Ιωαννίδη είναι απόφοιτος της Σχολής Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Κρατικού Πανεπιστημίου του Κουμπάν. Παρά το νεαρό της ηλικίας της, είναι κάτοχος πολλών βραβείων, όπως για τη συμμετοχή της στις εκθέσεις αφιερωμένες στην Ημέρα της πόλης Γιεσεντουκί, στην Ημέρα της Νίκης (9 Μαΐου), στη διεθνή φοιτητική έκθεση «Κόσμος χωρίς σύνορα».
Έλαβε σπουδαίες διακρίσεις στον διεθνή διαγωνισμό «Art Week» στο Μινσκ και το Καζάν, διπλώματα α’ και β’ βαθμού στην πρώτη διεθνή έκθεση-διαγωνισμό Δημιουργικών Έργων, 1η και 2η θέση στο φεστιβάλ «Σε τραγουδώ, Κουμπάν μου». Τα έργα της κοσμούν κάθε χρόνο από το 2015 τις αίθουσες του κινηματογράφου «Κουμπάν-κινό» κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Εβδομάδας Κινηματογράφου που λαμβάνει χώρα εκεί.
Μάλιστα, το 2016, η Νίνα Ιωαννίδη συμμετείχε σε ένα μεγαλειώδες πρότζεκτ που απευθυνόταν σε ολόκληρη τη νότια Ρωσία, στο διαγωνισμό παιδικής ζωγραφικής «Ελλάδα. Θέα από τη Ρωσία», ως μέλος της κριτικής επιτροπής.
Εμείς αποφασίσαμε να γνωρίσουμε καλύτερα τη δημιουργό, ποιες οι καταβολές της, ποια η πηγή έμπνευσής της και τι έχουμε ακόμα να περιμένουμε.
Για αρχή, θα ήθελα να σας συγχαρώ για τη γέννηση του γιου σας. Οδυσσέας, προς τιμήν του παππού του. Σύμφωνα με την παράδοση.
Ευχαριστώ πολύ! Από παιδί με ενθουσιάζει η ελληνική μυθολογία. Κατά τη γνώμη μου, το όνομα Οδυσσέας ταιριάζει πολύ σε έναν άντρα με ισχυρό χαρακτήρα. Ο Οδυσσέας μου έχει ήδη εκδηλώσει «ψήγματα» πείσματος, ισχυρής βούλησης και ευρηματικότητας, σχεδόν πονηριάς! Αυτό το όνομα του ταιριάζει πάρα πολύ. Όλα ήρθαν βολικά – και οι παραδόσεις τηρήθηκαν και το όνομα είναι όμορφο.
Πείτε μας για την οικογένειά σας. Από πού κατάγεστε, οι γονείς σας, οι παππούδες; Πού είναι η απαρχή σας;
Αν σκάψεις βαθιά οι ρίζες των γονιών μου φτάνουν στο Καρς και το Ερζερούμ. Εγώ κατάγομαι από το χωριό Μπεστασένι (σ.σ. οικισμός στα νότια της Γεωργίας, κοντά στην Τσάλκα, που κτίστηκε από Έλληνες της Αργυρούπολης το 1830), αν και γεννήθηκα στο Όρενμπουργκ. Μέχρι την ηλικία των 18 έζησα στο Γιεσεντουκί και τώρα στο Κρασνοντάρ. Έχουμε μια πολυεθνική οικογένεια: η προγιαγιά από την πλευρά του πατέρα μου είναι Ρωσίδα, ενώ από την πλευρά της μητέρας μου, Γερμανίδα.
Επομένως, παρ’ όλο τον ελληνικό πατριωτισμό μου, βαθιά στην ψυχή είμαι μια κοσμοπολίτισσα!
Η διατήρηση των οικογενειακών παραδόσεων και των εθίμων του λαού σας – πόσο σημαντικό είναι αυτό για εσάς; Ακολουθείτε τις ελληνικές παραδόσεις, στις τελετές, στην κουζίνα, στις κοινωνικές σας επαφές;
Οι παραδόσεις είναι πράγμα ιερό! Στην τήρηση των παραδόσεων σαν να κρύβεται μια πολύ βαθιά ριζωμένη αίσθηση του «ανήκειν». Για παράδειγμα τώρα το Πάσχα, που για την οικογένειά μας είναι μια πολύ μεγάλη γιορτή, και το γιορτάζουμε αυστηρά σύμφωνα με το καθιερωμένο σενάριο. Φυσικά, τα χρόνια που ζήσαμε στη Γεωργία και στη Ρωσία, δεν θα μπορούσαν να μην αφήσουν κάποιο αποτύπωμα στην καθημερινότητά μας.
Παράλληλα με την ελληνική κουζίνα το τραπέζι μας θα έχει και πελμένι, και μπλινί, και χατσαπούρι, και σατσίβι, και τσουρτσχέλα.
Όμως τα «γκολουμπτσί» των Ρώσων η μητέρα μου τα λέει πανηγυρικά «ντολμάδες», για να τονίσει πως η σπεσιαλιτέ του τραπεζιού μας είναι ελληνικής καταγωγής. Φυσικά, παρούσες ανελλιπώς οι ελιές, σε όλες τις εκδοχές: τουρσί, μαριναρισμένες, θρούμπες, απίστευτα όμορφων χρωμάτων – αυτό με την καλλιτεχνική μου ματιά το παρατηρώ!
Για μένα, λοιπόν, την καλλιτέχνιδα που σκοπεύει να συνεχίσει τη σειρά έργων με τίτλο «Γιορτή», είναι πολύ σημαντικό όχι μόνο να γνωρίζω τις παραδόσεις και τα έθιμα του λαού μου, αλλά και να τα τηρώ.
Η καταγωγή σας αντικατοπτρίζεται σαφώς στα έργα σας. Με ποια σειρά συνέβη αυτό: Θελήσατε να εκφραστείτε και αρχίσατε να ζωγραφίζετε πίνακες με ελληνικά θέματα ή ήρθε πρώτη η αγάπη για τη ζωγραφική και μόνο στη συνέχεια η θεματική σας εμπλουτίστηκε με μορφές Ελλήνων;
Ασχολήθηκα με το σχέδιο και τη ζωγραφική αρκετά αργά· τουλάχιστον, σύμφωνα με γενικά αποδεκτά πρότυπα, δεν ξεκινάει κανείς στο Λύκειο. Αλλά αυτό συνέβη. Η υπέροχη δασκάλα Τατιάνα Γιούριεβνα Ρούντινα κατάφερε να με πείσει ότι ο προορισμός μου είναι οι εικαστικές τέχνες. Το θέμα της Ελλάδας προέκυψε στη συνέχεια και έμεινε για πάντα, όταν βυθίστηκα στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης, η οποία μέχρι σήμερα αποτελεί για μένα μια ισχυρότατη πηγή έμπνευσης.
Οι μορφές των Ελλήνων του Πόντου επίσης εμφανίστηκαν αργότερα στην τέχνη μου. Ο επιστημονικός διευθυντής μου Ολέγκ Μστισλάβοβιτς Γκαβρίλοφ με συμβούλεψε να συμπεριλάβω στη διατριβή μου μια σύνθεση με θέμα τον παραδοσιακό γάμο. Αποφάσισα πως θα ήταν ποντιακός ο γάμος.
Το αποφάσισα μεν, αλλά δεν σκέφτηκα από πού θα βρω το υλικό. Τελετουργίες, φορεσιές, συμβολισμοί – με αυτά ήθελα να γεμίσω τον καμβά. Χρειάζονταν παλιές φωτογραφίες, όμως πού ο χρόνος για αναζήτηση! Μέσω διαδικτύου γνωρίστηκα με έναν εκπρόσωπο της ελληνικής διασποράς στην Αυστραλία, τον Στέφανο Ελευθεριάδη, και μέσα σε 24 ώρες έλαβα ένα πλουσιότατο υλικό για να δουλέψω πάνω στη σύνθεση. Ήταν φωτογραφίες από αναπαράσταση ποντιακού γάμου.
Οι σύγχρονοί μας με παραδοσιακές ποντιακές φορεσιές σε γαμήλια τελετή – ένα πραγματικό εύρημα!
Συνεπώς, οι πρωταγωνιστές στη σύνθεσή μου «Ποντιακός γάμος» είναι Έλληνες της Αυστραλίας, σύγχρονοί μας. Ο άντρας με το παιδί στην αγκαλιά είναι ο ίδιος ο Στέφανος, ενώ το κορίτσι με κλαδί ανθισμένης αμυγδαλιάς είναι η κόρη του Ιωάννα.
Επιστρέφοντας, λοιπόν, στην ερώτησή σας, μάλλον θα το θέσω έτσι: παρά το γεγονός ότι το θέμα της Ελλάδας και του Πόντου ακολούθησε την απόφασή μου να γίνω επαγγελματίας ζωγράφος, έχει πλέον συνυφάνει την τέχνη μου σοβαρώς και για πολύ.
Είστε γνωστή ως «Ελληνίδα ζωγράφος» στη Ρωσία; Πώς εκφράζονται τα έργα σας σε νούμερο ή σε ποσοστό, με ελληνική και άλλη θεματολογία; Το ελληνικό θέμα είναι ατού ή περιορισμός του κοινού;
Δεν το έχω σκεφτεί, αλλά η ερώτησή σας με οδηγεί στο να κάνω μια μικρή στατιστική ανάλυση του έργου μου. Αν φτιάξουμε έναν πίνακα με τρεις στήλες, αρχαιότητα, Πόντος και άλλα, κάτω από κάθε κατηγορία θα έβαζα 25%.
Φυσικά, το έργο του καλλιτέχνη σχετίζεται άμεσα με τις επιθυμίες του πελάτη, όμως κανείς δεν κατάργησε την ελεύθερη δημιουργία. Και για μένα, όπως έχω πει, η αρχαιότητα είναι μια τεράστια πηγή δημιουργικής έμπνευσης!
Η Αρχαία Ελλάδα εμπνέει όλο τον κόσμο και αναμφίβολα οι Ρώσοι εκτιμούν και θαυμάζουν τις μορφές των αρχαίων Ελλήνων, άρα πρόκειται για «ασφαλές» και «δημοφιλές» θέμα. Όμως, με την εικόνα των Ελλήνων του Ευξείνου Πόντου προφανώς δεν είναι εξοικειωμένοι. Τι σας έσπρωξε να πάρετε το ρίσκο και να «δυσκολέψετε» το κοινό με νέες μορφές και νέα ιστορία;
Ομολογώ πως κι εγώ η ίδια ήξερα πολύ επιφανειακά την ιστορία του λαού μου. Η διείσδυση στο θέμα ξεκίνησε από το ενδιαφέρον για την ιστορία των προγόνων μου. Θέλησα πολύ να ζωγραφίσω πορτραίτα ενός άνδρα και μιας γυναίκας με παραδοσιακή φορεσιά του Πόντου. Ζήτησα φορεσιές από τον ελληνικό σύλλογο του Κρασνοντάρ, ενώ μου πόζαραν φοιτητές της Ιατρικής Ακαδημίας, πραγματικοί Έλληνες ποντιακής καταγωγής, η Μέλη και ο Γιάννης.
Στην ουσία, από τα δύο αυτά πορτρέτα ξεκίνησε η σειρά έργων μου με παραδοσιακές φορεσιές. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω θερμά τον αντιπρόεδρο της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων της Ρωσίας Ηλία Γ. Κανακίδη για την εμπιστοσύνη προς το πρόσωπό μου ως επαγγελματία.
Το τελευταίο μας πρότζεκτ είναι ένα σκίτσο για μνημείο θυμάτων της γενοκτονίας του ελληνικού λαού από την Τουρκία.
Παρεμπιπτόντως, στην τελευταία μου έκθεση στο Μουσείο «Ε. Ντ. Φελίτσιν» του Κρασνοντάρ παρουσιάζονται πορτρέτα γυναικών με παραδοσιακές φορεσιές.
Απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, οι πίνακές σας, αν και περιλαμβάνουν ιστορικές λεπτομέρειες, εκπέμπουν κυρίως χαρά. Όμως, ο ποντιακός λαός έχει τη «μαύρη σελίδα» του. Εκτός από το σκίτσο για το μνημείο, έχετε άλλες δημιουργίες αφιερωμένες στο θέμα της Γενοκτονίας;
Σωστά το παρατηρήσατε. Προσπαθώ να ζωγραφίζω αισιόδοξα πράγματα. Αυτό είναι το πιστεύω μου. Πρέπει να προσελκύουμε φως και καλοσύνη και μετά να τα χαρίζουμε στους ανθρώπους. Αλλά είναι αδύνατον να αγνοήσει κανείς τις τραγικές σελίδες της ιστορίας του λαού του.
Οι συνθέσεις από τη σειρά «Χαμένη γη» χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια σε εξώφυλλα βιβλίων της μεγάλης Ελληνίδας συγγραφέως Διδώς Σωτηρίου Ματωμένα χώματα και Οι νεκροί περιμένουν, που κυκλοφόρησαν χάρη στην πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας των Ελλήνων της Ρωσίας.
Δουλεύοντας πάνω στους πίνακες αυτούς βυθίστηκα στην ιστορία της μικρασιατικής τραγωδίας, με όλη τη φρίκη που τη χαρακτηρίζει, με κάθε λεπτομέρεια. Φυσικά, οφείλουμε να τα θυμόμαστε. Είναι η ιστορία μας.
Ποιοι είναι οι ήρωές σας;
Οι ήρωές μου είναι εκπρόσωποι διαφορετικών κοινωνικών ομάδων, αλλά ένα στοιχείο πρέπει απαραιτήτως να τους χαρακτηρίζει, και είναι η ευγένεια, σε όλες τις εκφάνσεις της.
Έχετε επισκεφτεί την Ελλάδα; Τον Πόντο; Τι σημαίνει για σας το ταξίδι στην Ελλάδα ή στον Πόντο;
Επισκέπτομαι την Ελλάδα όχι και τόσο συχνά, όμως χαίρομαι πολύ όταν το καταφέρνω, διότι τώρα ζει εκεί η γιαγιά μου Νίνα Γκεροντότοβνα (σ.σ. του Ηροδότου)· ο παππούς, δυστυχώς, δεν είναι πια κοντά μας.
Το κάθε ταξίδι στην Ελλάδα σημαίνει υποχρεωτικά επίσκεψη σε συγγενείς. Είναι απαραίτητο να δω τους συγγενείς από την πλευρά και της μητέρας μου και του πατέρα μου, για να μην στεναχωρήσω κανέναν. Και απαραιτήτως το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσκεψη σε μουσεία, σε εκθέσεις, ενώ αν είμαι τυχερή, θα πάω και θάλασσα.
Λατρεύω αυτόν τον ηλιόλουστο παράδεισο. Δυστυχώς, δεν έχω πάει στον Πόντο. Ονειρεύομαι να επισκεφτώ την Παναγία Σουμελά. Έχω ζωγραφίσει επανειλημμένως αυτό το υπέροχο μοναστήρι από φωτογραφία. Θέλω πραγματικά να το κάνω εκ του φυσικού.
Το ενδιαφέρον είναι ότι προσωπικά αισθάνομαι συγκίνηση και όταν επισκέπτομαι τα ελληνικά χωριά στη Γεωργία. Η συναισθηματική φόρτιση είναι πάντα μεγάλη. Είναι η ιστορική μου πατρίδα και το νιώθω πολύ έντονα. Καταπληκτική φύση και ένας τεράστιος αριθμός μνημείων.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη στιγμή που φτάσαμε, μέσω της αποξηραμένης δεξαμενής της Τσάλκας, σε μια πλημμυρισμένη εκκλησία, τα τείχη της οποίας ήταν κατασκευασμένα από πέτρες με σχέδια που χρονολογούνται από την εποχή του μεγάλου αποικισμού των ακτών της Μαύρης Θάλασσας.
Αυτές οι πέτρες μεταφέρθηκαν εδώ από τους μετανάστες από τον Πόντο.
Στην οικογένειά μας υπάρχει ο θρύλος ότι ένας από τους μακρινούς προγόνους μας από την πλευρά της μητέρας μου, ο ιερέας Νικόλαος Σίμονοφ, τοποθέτησε στα τείχη του ναού πέτρες που έφεραν οι γονείς του από τον τόπο τους στον Πόντο.
Ποιον από τους ζωγράφους θαυμάζετε και γιατί;
Είμαι πολύ προσεκτική σε τέτοια θέματα. Δεν σας έχουν ρωτήσει ποτέ όταν ήσασταν παιδί ποιον αγαπάτε περισσότερο, τη μαμά ή τον μπαμπά; Δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση, γιατί για κάθε κατεύθυνση, για κάθε εποχή, για κάθε είδος, έχω τον δάσκαλό μου. Φοβάμαι να ξεχαστώ και να παραλείψω να αναφερθώ σε κάποιον, και μετά θα έχω τύψεις.
Ας έρθουμε στην έκθεση στο Μουσείο «Φελίτσιν». Πώς ήλθε η πρόταση; Τι έργα εκθέτετε και γιατί;
Τον Σεπτέμβριο δέχθηκα μια πρόταση να πάρω μέρος στο διαγωνισμό για συμμετοχή στην έκθεση. Οι άνθρωποι του μουσείου έμαθαν για μένα όταν συνέλεγαν το υλικό για την περιφερειακή έκθεση «Γήινη ομορφιά: Ο κόσμος της Γυναίκας».
Η συντονίστρια του πρότζεκτ Αλίκινα Ιουλία πληροφορήθηκε για τα έργα μου από την εκτελεστική διευθύντρια του Εθνικο-πολιτιστικού οργανισμού του Δήμου Γκελέντζικ Νέλλη Μαρφουτένκο, με την οποία γνωρίστηκα στα εγκαίνια του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου του Γκελεντζίκ το 2017. Έτσι τα έργα μου μπήκαν στο διαγωνισμό και κέρδισαν τη συμμετοχή. Το θέμα της έκθεσης είναι μορφές γυναικών, γι’ αυτό παρουσίασα στο κοινό πορτρέτα γυναικών με εθνικές φορεσιές.
Αναμφίβολα, ο κάθε πίνακας για τον καλλιτέχνη είναι σαν παιδί του. Όμως, αγαπάτε το ίδιο όλα τα έργα σας; Αν έπρεπε να προτείνετε έναν μόνο πίνακα που να μιλάει περισσότερο για τη Νίνα Ιωαννίδη, ποιος θα ήταν αυτός;
Μια ακόμα ερώτηση κάπως δύσκολη. Αλλά εδώ μπορούμε να πούμε ότι μου αρέσουν οι συνθέσεις μου ως είδος, με πληθώρα χρωμάτων του ήλιου, της θάλασσας, του ουρανού και πολλές αλληγορίες. Μέχρι στιγμής, είναι μια σειρά έργων που ονομάζεται «Η χρονική συνέχεια».
Σας ευχαριστώ πολύ!
Εγώ σας ευχαριστώ θερμά για το ενδιαφέρον προς την τέχνη μου!
Χριστίνα Χαφουσίδου
- Όλες οι φωτογραφίες έχουν παραχωρηθεί από τη Νίνα Ιωαννίδη για τις ανάγκες του άρθρου.
- Επιμέλεια: Γεωργία Βορύλλα.
