Στην έφοδο νωρίς το πρωί της Δευτέρας στο σπίτι του εμπνευστή του δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα» Τζεμ Γκιουρντενίζ, όπως επίσης και στα σπίτια εννέα ακόμα ναυάρχων εν αποστρατεία, οδήγησε η… ταραχή της Άγκυρας από την κοινή δήλωση 103 αποστράτων υπέρ της Συνθήκης του Μοντρέ.
Όλα ξεκίνησαν από τον πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης, που ανέφερε ότι θεωρητικά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να αποσύρει την Τουρκία από τη συγκεκριμένη συμφωνία, όπως έκανε με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.
Μόνο που η Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 δεν είναι τόσο «απλό» θέμα στην Τουρκία. Το 1923 υπεγράφη η Συνθήκη των Στενών (Λοζάνη) από επίσημους εκπροσώπους της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, την Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Σερβία, την Κροατία και τη Σλοβενία. Εγκρίθηκε απ’ όλα τα κράτη και τέθηκε σε ισχύ στις 6 Αυγούστου 1924.
Κατά τη Διάσκεψη της Ειρήνης της Λοζάνης το καθεστώς των Στενών (Βόσπορος και Δαρδανέλια) ήταν το θέμα για το οποίο υπήρξε η περισσότερη διαπραγμάτευση. Οι τότε συνομιλίες έκλεισαν με μια προσωρινή λύση: τα μη στρατιωτικά πλοία και αεροπλάνα θα μπορούσαν να περνούν σε καιρό ειρήνης.
Προκειμένου να αποστρατικοποιηθούν οι δύο πλευρές των Στενών και να διασφαλιστεί η διέλευση συγκροτήθηκε ένα διεθνές συμβούλιο με Τούρκο πρόεδρο και αποφασίστηκε ότι αυτοί οι κανονισμοί θα διατηρηθούν υπό την εγγύηση της Κοινωνίας των Εθνών. Έτσι, απαγορεύτηκε στους Τούρκους στρατιώτες να εισέλθουν στα Στενά.
Η πρόβλεψη ήταν σε ισχύ μέχρι την υπογραφή της Συνθήκης του Μοντρέ. Ενώ μέχρι το 1936 τα Στενά των Δαρδανελίων και της Κωνσταντινούπολης ήταν διεθνή και αποστρατιωτικοποιημένα, με τη Συνθήκη του Μοντρέ (που άλλαξε για να περιοριστεί η διέλευση σοβιετικών πλοίων) επανεθνικοποιήθηκαν και επιτράπηκε η στρατικοποίησή τους.
Αυτή θεωρείται η σημαντικότερη διπλωματική επιτυχία του Μουσταφά Κεμάλ μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης, καθώς εξασφαλίζει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο τελευταίο κομμάτι που ήταν αποστρατικοποιημένο και υπό διεθνή διαχείριση και έλεγχο.
Για να φτάσουμε στο σήμερα, λοιπόν, με τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης, η οποία είναι ερντογανικής έμπνευσης, θεωρείται ότι υπάρχει κίνδυνος ανατροπής της Συνθήκης του Μοντρέ. Το 10 δισ. δολαρίων φαραωνικό έργο έχει πλασαριστεί από τον Τούρκο πρόεδρο ως η νέα Διώρυγα του Σουέζ, καθώς όταν ολοκληρωθεί θα συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο. Επιπλέον, θα είναι μια σημαντική πηγή εσόδων, καθώς η διέλευση δεν θα είναι ελεύθερη, όπως από τα Στενά.
«Η κατασκευή της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης και της Διώρυγας των Δαρδανελίων, που αναφέρονται στο σχετικό σχέδιο, θα εξυπηρετήσουν τις επιδιώξεις των ΗΠΑ να ανοίξουν τη συζήτηση για αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στον Εύξεινο Πόντο» προειδοποιούσαν τον Φεβρουάριο του 2020 σε επιστολή τους 126 συνταξιούχοι διπλωμάτες της Τουρκίας.
Τώρα, με την παρέμβασή τους οι 103 ναύαρχοι εν αποστρατεία που υπογράφουν το σχετικό κείμενο, θέτουν και θέμα ισλαμοποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων. «Το κείμενο πρέπει να αξιολογηθεί στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης. Έχουμε απομακρυνθεί από τα συμφέροντα της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Η δήλωσή μας έγινε για να προστατεύσει τα συμφέροντα της Τουρκία και της “Γαλάζιας Πατρίδας”», ανέφερε ο ναύαρχος ε.α. Τζεμ Γκιουρντενίζ στην Cumhuriyet.
Οι απόστρατοι ζητούν να μην υπάρξει καν η σκέψη αποχώρησης από τη Συνθήκη του Μοντρέ, δηλαδή να μην απομακρυνθεί η Τουρκία από τις θεμελιώδεις αρχές του κεμαλικού κράτους.
Το μόνο βέβαιο σε αυτή τη φάση, είναι ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρησιμοποιεί το θέμα για τη συσπείρωση της εκλογικής του βάσης, ενώ η αντιπολίτευση νίπτει τας χείρας για να μην κατηγορηθεί ως φιλοχουντική.
- Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην ενότητα www.pontosnews.gr/pontos-blog εκφράζουν αποκλειστικά την άποψη του γράφοντος.
