Ζιλ Ντασέν: Ο Ρωσοεβραίος Αμερικανός που έγινε Έλληνας όταν αγάπησε τη Μελίνα Μερκούρη – 14 χρόνια από το θάνατό του (photo, video)

Ήταν 18 Δεκεμβρίου 1911, όταν στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ, ήρθε στον κόσμο ο Ζιλ Ντασέν. Το ένα από τα οκτώ παιδιά ενός Ρωσοεβραίου κουρέα. Σε μικρή ηλικία μετακόμισε με την οικογένειά του στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Πήγε σχολείο στο Μπρονξ αλλά λόγω οικονομικών προβλημάτων της οικογένειάς του δεν κατάφερε να το τελειώσει.

Από νωρίς εκδήλωσε την αγάπη του για το θέατρο. Ήδη από το 1936 ερμήνευε μικρούς ρόλους σε θεατρικές παραστάσεις. Επίσης, άρχισε να γράφει σενάρια για ραδιοφωνικά έργα.

Το 1940 έρχεται στο Χόλιγουντ με σκοπό να ασχοληθεί με τη σκηνοθεσία. Αρχικά εργάστηκε με τον Άλφρεντ Χίτσκοκ ως βοηθός του στην ταινία Mr. and Mrs. Smith.

Όταν η ιστορία κόβεται στη μέση

Δεκαετία του ’40 και ο αμερικανικός κινηματογράφος βρίσκεται σε αναβρασμό. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει, ο κόσμος ονειρεύεται ξανά, προσπαθώντας να επουλώσει τις πληγές του αλλά και να σταθεί στα πόδια του. Το Χόλιγουντ ως υγιής βιομηχανία, προσπαθεί να δει τι θέλει πλέον το κοινό αλλά και να αντιμετωπίσει το νέο εχθρό που λέγεται τηλεόραση και βρίσκεται στα σπάργανα. Νέες ιδέες, νέοι άνθρωποι αλλάζουν το σινεμά και ανάμεσα σε αυτούς ο Ζιλ Ντασέν.

Από την αμερικανική περίοδό του ξεχωρίζουν, τόσο από τον ίδιο όσο και από τους κριτικούς, οι ταινίες Ο δήμιος των κολασμένων, Γυμνή πόλη και φυσικά Η νύχτα και η πόλη. του 1950.

Όμως μιλάμε για την εποχή που κυριαρχούσαν τα μεγάλα στούντιο και η λίστα Μακάρθι. Με τα πρώτα συγκρούστηκε έντονα, στη δεύτερη βρέθηκε ως κομμουνιστή, έπειτα από καταγγελία του Ελία Καζάν.

Το 1952 η Μπέτι Ντέιβις προσέλαβε τον Ντασέν για να αναλάβει τη σκηνοθεσία του μιούζικαλ Two’s Company στο Μπρόντγουεϊ, παρά τις πιέσεις που πήγαζαν από το στίγμα του Ντασέν σαν κομμουνιστή. Το θεατρικό δεν είχε ιδιαίτερη επιτυχία, λίγο αργότερα η Ντέιβις αρρώστησε και οι παραστάσεις αναβλήθηκαν. Ο Ντασέν, μη μπορώντας να βρει δουλειά, αναγκάστηκε να φύγει με την οικογένειά του στην Ευρώπη. Τότε ήταν παντρεμένος με την Μπέατρις Λόουνερ και είχε 3 παιδιά.

Ο παράδεισος ανοίγει με… ριφιφί

Η Γαλλία και ειδικά το Παρίσι ήταν πάντοτε η χώρα και η πόλη αντίστοιχα, που γινόταν ορμητήριο και η αφετηρία για νέα ξεκινήματα των δημιουργών. Από τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ μέχρι και τον Ζιλ Ντασέν. Ο τελευταίος θα προσπαθήσει να σκηνοθετήσει ένα φιλμ με πρωταγωνιστή έναν Γάλλο κωμικό, όμως «κόβεται» από τους παραγωγούς. Τότε αποφασίζει με πολύ λίγα μέσα να κάνει το Ριφιφί .Ένα φιλμ που και πάλι ανοίγει δρόμους στον ρεαλιστικό κινηματογράφο, όπως είχε γίνει και με τα φιλμ της αμερικάνικης περιόδου του.

Η Γαλλία στέλνει το φιλμ στο Φεστιβάλ των Καννών όπου ο Ντασέν κερδίζει το βραβείο σκηνοθεσίας. Και όχι μόνο. Εκεί θα γνωρίσει τη Μελίνα Μερκούρη και θα του έρθει ο κεραυνοβόλος έρωτας. Σε εκείνη θα αργήσει λίγο, καθώς είναι ζοχάδα γιατί έχει χάσει το βραβείο ερμηνείας.

Ερωτευμένοι, κατατρεγμένοι και δημιουργικοί

Και μπορεί ο γάμος της Μελίνας με τον Πάνο Χαροκόπο να βουλιάζει, όμως εκείνος δεν της δίνει διαζύγιο. Από την άλλη και ο Ντασέν είναι παντρεμένος και προσπαθεί αρχικά να μην δικαιώματα για κουτσομπολιά.

Το 1956 έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και το 1957 γυρίζει την πρώτη ταινία με τη Μελίνα, που είναι η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Νίκου Καζαντζάκη Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, σε συνεργασία με τον ίδιο τον συγγραφέα.

Το 1958 γυρίζει την ταινία Ο νόμος στην οποία εκτός από τη Μελίνα συμμετέχουν η Τζίνα Λολομπρίτζιτα, ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι και ο Υβ Μοντάν. Την ολοκλήρωση και τα γυρίσματα της ταινίας αυτής τα θεωρούσε ως την πιο δύσκολη συνεργασία της καριέρας του. Ίσως και λόγω των σκηνών ζήλιας που δεχόταν από τη γυναίκα του για τη συμμετοχή της Ιταλίδας σταρ. Και ναι, όπως αποδείχθηκε Μελίνα και Λολό δεν τα πήγαν καλά στα γυρίσματα.

Και τα δυο φιλμ πάντως είχαν χλιαρή αντιμετώπιση από κοινό και κριτικούς.

Τα θαύματα γίνονται και Κυριακή

Παρόλες τις αντιξοότητες η Μελίνα κάνει πράγματα στην Ευρώπη. Και θέατρο στην Γαλλία παίζει και σε φιλμ του Βιττόριο Ντε Σίκα και του Τζότζεφ Λόουζι πρωταγωνιστεί. Από την άλλη στην Αμερική έχουν εξομαλυνθεί κάπως τα πράγματα. Η United Artists γοητεύεται από την ευρωπαϊκή πορεία της Μελίνας, θυμούνται και το άτακτο παιδί του Χόλιγουντ, τον Ντασέν και γίνεται μια πρώτη προσέγγιση για ένα φιλμ. Ντασέν και Μελίνα τους διηγούνται την αρχική ιδέα για το Ποτέ την Κυριακή. Στους παραγωγούς αρέσει και ζητάνε μια ταινία που να μπορεί να σταθεί παγκοσμίως και κυρίως στην αμερικάνικη αγορά. Το ζευγάρι θέλει για πρωταγωνιστή τον Μάρλον Μπράντο, ή τον Τζακ Λέμον. Αλλά όταν το ταμείο είναι μείον, ξεχνά τους παραπάνω και γίνεται πρωταγωνιστής ο Ζιλ Ντασέν. Όχι ότι λύθηκαν τα προβλήματα, καθώς international film, με ελληνικό budget γίνεται; Και όμως έγινε. Με το που προβλήθηκε το φιλμ στις Κάννες το 1960, όλα τα άσχημα έμειναν πίσω.

Η ταινία λατρεύτηκε, η Μελίνα κέρδισε το βραβείο γυναικείας ερμηνείας και η μητέρα Αμερική, είπε hello again, στον άτακτο Τζούλι (όπως τον αποκαλούσε χαϊδευτικά εκείνη). Και μπορεί η Ελλάδα να μην έστειλε το φιλμ για να είναι υποψήφιο για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας, αλλά το Ποτέ την Κυριακή χτύπησε 4 οσκαρικές υποψηφιότητες. Μελίνα, Ντασέν για σκηνοθεσία, Ντένη Βαχλιώτη για τα κοστούμια και τραγούδι για τον Μάνο Χατζηδάκι. Ο τελευταίος ήταν ο κερδισμένος των Όσκαρ καθώς όχι μόνο τα «Παιδιά του Πειραιά» κέρδισαν το χρυσό αγαλματίδιο, αλλά έγιναν και το πρώτο βραβευμένο τραγούδι που δεν ομιλούσε την αγγλική.

Όταν η «Φαίδρα» πήγε «Τοπ Καπί»

Και ενώ όλη η Αμερική, αλλά και όλος ο πλανήτης ζει την φρενίτιδα του Ποτέ την Κυριακή, το ζευγάρι κλείνει τα αυτιά του στις σειρήνες που ζητούν την συνέχεια της ταινίας. Το φιλμ που ετοιμάζουν έχει πάλι ήλιο, θάλασσα, έρωτα, Ελλάδα, αλλά από την άλλη μεριά: Τραγωδία.

Ο μύθος του Ιππόλυτου γίνεται ταινία και η Φαίδρα αν και σπουδαίο φιλμ εξίσου με το προηγούμενο, πληρώνει την επιτυχία του Ποτέ την Κυριακή. Ο κόσμος έχει τόσο λατρέψει την Ίλια, την ηρωίδα δηλαδή του Ποτέ την Κυριακή, που δεν θέλει να δει την Φαίδρα. Μέτρια επιτυχία λοιπόν, αλλά όχι και καταστροφή.

Το επόμενο φιλμ θα γράψει και αυτό ιστορία. Μιλάμε για το Τοπ Καπί που όπως θα γράψει η Μελίνα στην βιογραφία της, δεν το χώνεψε ποτέ. Μάλιστα στα γυρίσματα έπαθε και φυματίωση. Έλα όμως που αν κάτι είναι γραφτό του να αγαπηθεί, θα αγαπηθεί. Το Τοπ Καπί γίνεται η δεύτερη πιο πετυχημένη ταινία του ζευγαριού και ακόμα και σήμερα η σκηνή της κλοπής του διαμαντιού κοπιάρεται σε πολλά φιλμ. Όσκαρ Β’ αντρικού ρόλου στον Πίτερ Ουστίνοφ, βραβείο ερμηνείας στη Μελίνα στην Ιταλία, η μουσική του Χατζηδάκι γίνεται ανάρπαστη και όλος ο πλανήτης ζει εκ νέου την εποχή των Ελλήνων.

Η Ίλια πήρε το όπλο της

Η επόμενη ταινία 10:30, Ένα Καλοκαιρινό Βράδυ είναι διαφορετική από όσα έχουν κάνει και θα κάνει μια μέτρια καριέρα. Το ζευγάρι επιτέλους τελειώνει με τους προηγούμενος γάμους και το 1966 παντρεύονται.

Η Αμερική εξακολουθεί να τους αγαπά, αλλά από Μπρόντγουεϊ μεριά. Τι και αν έχουν περάσει 6 χρόνια, το Ποτέ την Κυριακή δεν έχει ξεχαστεί. Και αφού δεν δέχονται να κάνουν την κινηματογραφική συνέχεια, γιατί να μην το κάνουν θεατρικό μιούζικαλ; Το Ilia Darling είναι η μεταφορά στο θέατρο του Ποτέ την Κυριακή.

Η παράσταση ετοιμάζεται να γίνει τεράστια επιτυχία. Η πρεμιέρα γίνεται στις 11 Απριλίου 1967. Μέσα σε 10 μέρες όλα αλλάζουν στην Ελλάδα. Η χούντα των συνταγματαρχών προσπαθεί να καπηλευτεί την παγκόσμια λάμψη της Μελίνας, όμως εκείνη περνάει στην αντεπίθεση. Όταν οι χουντικοί της αφαιρούν την ιθαγένεια, η Μελίνα, με το που κάνει την τελευταία υπόκλιση ξεκινάει τον αγώνα. Μιλάει εναντίον της χούντας και όσα μπορεί να μάθει από την άλλοτε χαρούμενη Ελλάδα. Η τελευταία πρωταγωνιστεί στην παράσταση, η αληθινή σπαράζει με την Χούντα.

Οι απόπειρες δολοφονίας και η επιστροφή

Η Μελίνα γυρίζει όλο τον κόσμο προσπαθώντας να μάθουν στο εξωτερικό, τι γίνεται στη χώρα της. Θα δεχτεί δυο φορές δολοφονική επίθεση. Ηρωίδα μεν αλλά οι κινηματογραφικές εταιρείες αρνούνται να συνεργαστούν μαζί της, καθώς οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν δέχονται να την ασφαλίσουν. Στα πλατό θα συνεργαστεί ξανά με τον Ντασέν στο Υπόσχεση την αυγή. Μελίνα και Ντασέν θα επιστρέψουν στην Αθήνα το 1972, για λίγες ώρες, προκειμένου να παρευρεθούν στην κηδεία της μητέρας της. Γύρω τους αστυνομικοί να ελέγχουν την κάθε τους κίνηση.

Το 1974 το ζευγάρι επιστρέφει στην Ελλάδα, λίγες μέρες μετά την πτώση της χούντας. Η Μελίνα κάνει το come back της στο θέατρο με σκηνοθέτη τον Ζιλ Ντασέν, ενώ το 1978 συναντιούνται για τελευταία φορά στα κινηματογραφικά πλατό, στην Κραυγή γυναικών.

Το 1980 την σκηνοθετεί για τελευταία φορά στο θέατρο στο Γλυκό πουλί της νιότης, στο θέατρο Αθηνά. Η παράσταση σπάει ταμεία και η καριέρα της Μελίνας τελειώνει με τον καλύτερο τρόπο.

Μέχρι ο θάνατος …

1981 και η Μελίνα γίνεται υπουργός Πολιτισμού και μάλιστα η μακροβιότερη στην ιστορία. Και όχι άδικα, καθώς η ίδια προσπαθεί όχι μόνο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, αλλά και να επαναφέρει τον πολιτισμό στη θέση που του αξίζει. Με πενιχρά ομολογουμένως μέσα. Ο Ντασέν στέκεται δίπλα της, την βοηθάει με όποιο τρόπο μπορεί και γνωρίζει την αγάπη των Ελλήνων. Μαζί στα εύκολα, μαζί και στα δύσκολα.

5 Μαρτίου 1994. Η Μελίνα «φεύγει» για πάντα από κοντά μας. Και ήταν Κυριακή. 14 χρόνια αργότερα στις 31 Μαρτίου 2008 ο Τζούλι της θα πάει να την συναντήσει. Δεν τους αγάπησε πολύ ο Μάρτιος τελικά, αλλά αγάπησαν και στήριξαν τόσο πολύ ο ένας τον άλλον, που πέρασαν στην αιωνιότητα!