23 Μαρτίου 1821, η Καλαμάτα ελεύθερη – Τα τεχνάσματα των οπλαρχηγών που «έκλαιγαν σαν παιδιά»

Ένας επαναστατικός αέρας φυσούσε στην Πελοπόννησο τον Μάρτιο του 1821, που έγινε σάλπισμα για ξεσηκωμό με την ύψωση της επαναστατικής σημαίας στις 17 του μήνα στην Αρεόπολη και με την πρώτη πολεμική πράξη του Αγώνα, την πολιορκία των Καλαβρύτων στις 21 του μήνα.

Προτού ακόμα κηρυχθεί επίσημα η Επανάσταση, στις 23 οι Μανιάτες απελευθέρωσαν την Καλαμάτα και δημιούργησαν επιτροπή που θεωρείται η πρώτη πολιτική εξουσία της ελεύθερης Ελλάδας.

Η μεγάλη αυτή επιτυχία οφείλεται και λίγο στο γεγονός ότι οι Έλληνες έπιασαν στον… ύπνο τις οθωμανικές Αρχές. Στα μέσα Μαρτίου είχε φτάσει στο λιμάνι του Αλμυρού, έξω από την Καλαμάτα, πλοίο με πολεμοφόδια, σταλμένο από τους Φιλικούς της Σμύρνης. Πολύτιμο το φορτίο, γι’ αυτό και ανατέθηκε στον Νικηταρά και στον Αναγνωσταρά να το συνοδεύσουν σε ασφαλές σημείο.

Η κινητοποίηση προστέθηκε στις υπάρχουσες ανησυχίες του βοεβόδα της Καλαμάτας, Σουλεϊμάν αγά Αρναούτογλου, που τελικά πείστηκε από τους Έλληνες ότι πρόκειται για λάδι που φυλάσσεται από ένοπλους χωρικούς υπό το φόβο των ληστών. Και όχι μόνο αυτό, αλλά πείστηκε και να ζητήσει τη συνδρομή των Μανιατών, που έστειλαν στις 20 Μαρτίου 150 ενόπλους υπό τον Ηλία Μαυρομιχάλη με το πρόσχημα ότι θα προστατεύσουν την πόλη.

Οι φήμες για αδίστακτες συμμορίες είχαν ήδη εξαπλωθεί από τον Παπαφλέσσα και συνεργάτες του, και η οθωμανική διοίκηση αντιλαμβανόταν ότι κάτι επρόκειτο να συμβεί, χωρίς όμως να μπορεί να προσδιορίσει το τι. Γι’ αυτό και από τα μέσα Μαρτίου άμαχος πληθυσμός είχε σταλεί στα κάστρα της περιοχής.

Το πλοίο με τα πολεμοφόδια, όμως, είχε… διπλό ρόλο, καθώς ήταν και μια παγίδα για τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, ο οποίος διατύπωνε σοβαρές επιφυλάξεις για το πότε έπρεπε να ξεκινήσει η επανάσταση. Ο Παπαφλέσσας, πάντως, τον κατάφερε να δώσει την άδεια του εκτελωνισμού. Έτσι, σε περίπτωση που το φορτίο έπεφτε στα χέρια των Οθωμανών ο μπέης της Μάνης θα ήταν εκτεθειμένος και δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να προσχωρήσει στον Αγώνα.

Τελικά όλα πήγαν με βάση το αρχικό σχέδιο, και στις 22 Μαρτίου δύναμη 2.000 ανδρών υπό τον ίδιο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη είχε ήδη καταλάβει τους λόφους γύρω από την πόλη. Μόνο τότε ο διοικητής της κατάλαβε τι συμβαίνει, όμως ήταν αργά για να διαφύγει στην Τριπολιτσά.

Όταν το πρωί της 23ης Μαρτίου 1821 οι επαναστάτες μπήκαν στην Καλαμάτα χωρίς να ρίξουν ούτε μία τουφεκιά, και τον κάλεσαν να παραδοθεί, πράγματι υπέγραψε το πρωτόκολλο και έδωσε τον τουρκικό εξοπλισμό. Το μεσημέρι τελέστηκε πανηγυρική δοξολογία (εικάζεται στο ναό των Αγίων Αποστόλων, χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί), παρουσία χιλιάδων πολιτών, με τους ιερείς να ευλογούν τις σημαίες και ορκίζουν τους αγωνιστές.

Τη δοξολογία στην Καλαμάτα αναφέρουν σε απομνημονεύματά τους αρκετοί αγωνιστές, ενώ ο Βρετανός ιστορικός Τζορτζ Φίνλεϊ περιέγραψε: «Πατριωτικά δάκρυα κυλούσαν στα μάγουλα των άγριων πολεμιστών, και άγριοι οπλοφόροι έκλαιγαν σαν παιδιά. Όλοι οι παρόντες αισθάνονταν ότι το γεγονός άνοιγε μια νέα εποχή για την ελληνική Ιστορία».

Ακολούθησε σύσκεψη των οπλαρχηγών κατά την οποία αποφασίστηκε η δημιουργία μιας επαναστατικής επιτροπής που ονομάστηκε Μεσσηνιακή Γερουσία (ή Σύγκλητος) – θεωρείται η πρώτη πολιτική εξουσία της ελεύθερης Ελλάδας. Η ηγεσία της ανατέθηκε στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που έφερε τον τίτλο Αρχιστράτηγος του Σπαρτιατικού και Μεσσηνιακού Στρατού.

Την ίδια μέρα εκδόθηκε η προκήρυξή της προς την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη στην οποία γινόταν γνωστό ότι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν για την ελευθερία τους.

Αυτό το πρώτο πολιτικό και διπλωματικό έγγραφο των Ελλήνων προς τις Μεγάλες Δυνάμεις σώζεται στα αρχεία του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών και λέει τα εξής:

«Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς, εκ μέρους του φιλογενούς αρχιστρατήγου των Σπαρτιατικών στρατευμάτων Πέτρου Μαυρομιχάλη και της Μεσσηνιακής Συγκλήτου.

»Ο ανυπόφορος ζυγός της Οθωμανικής τυραννίας εις το διάστημα ενός και επέκεινα αιώνος, κατήντησεν εις μίαν ακμήν, ώστε να μην μείνη άλλο εις τους δυστυχείς Πελοποννησίους Γραικούς, ει μη μόνον πνοή και αυτή δια να ωθή κυρίως τους εγκαρδίους των αναστεναγμούς.

»Εις τοιαύτην όντες κατάστασιν στερημένοι από όλα τα δίκαιά μας, με μίαν γνώμην ομοφώνως απεφασίσαμεν να λάβωμεν τα άρματα, και να ορμήσωμεν κατά των τυράννων. Πάσα προς αλλήλους μας φατρία και διχόνοια, ως καρποί της τυραννίας απερρίφθησαν εις τον βυθόν της λήθης, και άπαντες πνέομεν πνοήν ελευθερίας.

»Αι χείρες ημών αι δεδεμέναι μέχρι του νυν από τας σιδηράς αλύσσους της βαρβαρικής τυραννίας, ελύθησαν ήδη, και υψώθηκαν μεγαλοψύχως και έλαβον τα όπλα προς μηδενισμόν της βδελυράς τυραννίας.

»Οι πόδες ημών οι περιπατούντες εν νυκτί και ημέρα εις τας εναγκαρεύσεις τας ασπλάγχνους τρέχουν εις απόκτησιν των δικαιωμάτων μας. Η κεφαλή μας η κλίνουσα τον αυχένα υπό τον ζυγόν τον απετίναξε και άλλο δεν φρονεί, ει μη την Ελευθερίαν.

»Η γλώσσα μας η αδυνατούσα εις το να προφέρη λόγον, εκτός των ανωφελών παρακλήσεων, προς εξιλέωσιν των βαρβάρων τυράννων, τώρα μεγαλοφώνως φωνάζει και κάμνει να αντηχή ο αήρ το γλυκύτατον όνομα της Ελευθερίας.

»Εν ενί λόγω απεφασίσαμεν, ή να ελευθερωθώμεν, ή να αποθάνωμεν. Τούτου ένεκεν προσκαλούμεν επιπόνως την συνδρομήν και βοήθειαν όλων των εξευγενισμένων Ευρωπαίων γενών, ώστε να δυνηθώμεν να φθάσωμεν ταχύτερον εις τον Ιερόν και δίκαιον σκοπόν μας και να λάβωμεν τα δίκαιά μας.

»Να αναστήσωμεν το τεταλαιπωρημένον Ελληνικόν γένος μας. Δικαίω τω λόγω η μήτηρ μας Ελλάς, εκ της οποίας και υμείς εφωτίσθητε, απαιτεί ως εν τάχει την φιλάνθρωπον συνδρομήν σας, και ευέλπιδες, ότι θέλει αξιωθώμεν, και ημείς θέλομεν σας ομολογή άκραν υποχρέωσιν, και εν καιρώ θέλομεν δείξη πραγματικώς την υπέρ της συνδρομής σας ευγνωμοσύνην μας.

»1821 Μαρτίου 23 εν Καλαμάτα. Εκ του Σπαρτιατικού Στρατοπέδου

»Πέτρος Μαυρομιχάλης, αρχιστράτηγος του Σπαρτιατικού και Μεσσηνιακού στρατού».