Τώρα που πλησιάζουμε την περίοδο της νηστείας αξίζει να κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε ένα φυτό που μας προσφέρει ένα ιδιαίτερα θρεπτικό καρπό, πολύ διαδεδομένο στη ρωσική διατροφή –και ως εκ τούτου, στη διατροφή των Ελλήνων εκ Ρωσίας–, αλλά σχετικά άγνωστο, ή έστω όχι ιδιαίτερα σε χρήση στην ελληνική κουζίνα.
Πρόκειται για το φαγόπυρο το εδώδιμον (Fagopyrum esculentum) ή μαυροσίταρο, που εξημερώθηκε και καλλιεργήθηκε ήδη το 6000 π.Χ.
«Πατρίδα» του θεωρείται η επαρχία Γιουνάν της Κίνας, στα πιο μακρινά νοτιοδυτικά μέρη της χώρας, η οποία μέχρι περίπου το 1995 είχε σχεδόν το μονοπώλιο της καλλιέργειάς του. Σήμερα, που η καλλιέργεια του φαγόπυρου έχει απλωθεί σε όλο τον κόσμο, η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό (κατέχει το 50% της παγκόσμιας παραγωγής).
Αυτός ο… ταπεινός καρπός της φύσης, μάλιστα, θεωρείται σχεδόν εθνικό προϊόν της Ρωσίας, με τη χρήση του να είναι διαδεδομένη τόσο για ιατρικούς σκοπούς (είναι γνωστοί δεκάδες τρόποι ιατρικής αξιοποίησης του φυτού και του αλεύρου από τον καρπό του), όσο και στη διατροφή – ακόμη και για παραγωγή μελιού, αφού το φαγόπυρο το εδώδιμον αποτελεί άριστο μελισσοκομικό φυτό με μεγάλη νεκταροέκκριση.
Γενιές και γενιές Ελλήνων της Ρωσίας έχουμε μεγαλώσει με αυτό το πιάτο στο τραπέζι. Σερβιριζόταν βραστό (σαν το ρύζι) και συνοδευόταν συνήθως με γιαούρτι (ξύγαλα), με κόκκινη σάλτα (τσατσιμπέλι), με κοκκινιστό κρέας. Άλλες φορές το έβραζαν με γάλα (όπως το ρυζόγαλο).
Ιδιαίτερα αν υπήρχε θηλάζουσα στο σπίτι, δεν έλειπε από την ημερήσια διατροφή της, αφού το φαγόπυρο είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, περιέχει φολικό οξύ, αλλά και αρκετά μέταλλα, όπως ασβέστιο, σίδηρο, χαλκό, μαγγάνιο, μαγνήσιο, κάλιο, σελήνιο και ψευδάργυρο.
Αυτό που ίσως δεν γνωρίζαμε, κι ας μας κέντριζε το ενδιαφέρον η ομοιότητα της ονομασίας του καρπού στη ρωσική με την… εθνική καταγωγή μας (γκρεκ-γκρέτσκα), είναι ότι πράγματι δεν ήταν τυχαία!
Οι Σλάβοι θεωρούν ότι το πολύτιμο αυτό αγαθό έφτασε στην περιοχή τους κατά το Βυζάντιο τον 7ο αι. μ.Χ., ή –σύμφωνα με άλλη εκδοχή– χρησιμοποιούνταν κυρίως από τους Έλληνες μοναχούς στα μοναστήρια.
Έτσι αποκάλεσαν το φυτό γκρετσίχα και τον καρπό γκρέτσκα, δηλαδή ελληνικό!
Τώρα που βαδίζουμε προς τη Σαρακοστή, και πολλοί θα καταφύγουμε στη μοναστηριακή κουζίνα, ας εντάξουμε τη γκρέτσκα στη διατροφή μας, απολαμβάνοντας την τέλεια γεύση της αλλά και επωφελούμενοι όλων των θρεπτικών αξιών της.
Χριστίνα Χαφουσίδου