Φως στις απελάσεις Ελλήνων και Αρμενίων που πέρασαν από το Αμερικανικό Νοσοκομείο της ανθρωπιστικής οργάνωσης Near East Relief (Περίθαλψη Εγγύς Ανατολής) στο Ελαζίγκ, όσο εργαζόταν εκεί, έχει ρίξει με τη μαρτυρία του ο γιατρός Mark H. Ward (Μαρκ Χόπκινς Γουόρντ).
Ο δρ Γουόρντ, ένας από τους πολλούς αυτόπτες μάρτυρες των απελάσεων κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, εργάστηκε στο νοσοκομείο της ανθρωπιστικής οργάνωσης από τον Μάιο του 1921 έως τον Φεβρουάριο του 1922.
Τόσο αυτός όσο και άλλοι εργαζόμενοι ανθρωπιστικών οργανώσεων εξορίστηκαν από τους κεμαλιστές γιατί διατηρούσαν λίστα ονομάτων με τους απελαθέντες. Στο μεταξύ πρόλαβε να καταγράψει 38 ομάδες που πέρασαν από το Ελαζίγκ της επαρχίας Χαρπούτ.
Ο γιατρός στη μαρτυρία του είπε ότι από τους 20.378 που έφθασαν στο Ελαζίγκ, οι 18.000 ή το 88% ήταν Έλληνες Οθωμανοί και οι υπόλοιποι Αρμένιοι. Εκτίμησε πως 30.000 εστάλησαν από τη Σεβάστεια στο Ελαζίγκ και ότι 5.000 από αυτούς δραπέτευσαν από τα κομβόι ενώ άλλοι 5.000 πέθαναν κατά την πορεία.
Μόνο στη Μαλάτεια (αρχαία Μελιτηνή), από το φθινόπωρο έως το χειμώνα, βρίσκονταν 4.000 εκτοπισμένοι. Από αυτούς, 2.000 πέθαναν από την πείνα ή τον τύφο.
Κατά τη διάρκεια των επτά μηνών που ο Γουόρντ εργαζόταν στο Αμερικανικό Νοσοκομείο του Ελαζίγκ το 25% των 1.300 προσφύγων που νοσήλευσε πέθαναν.
Από τους 15.000 πρόσφυγες που στάλθηκαν νότια στο Ντιγιάρμπακιρ μόνο οι 12.000 έφθασαν ασφαλείς, οι υπόλοιποι 3.000 πέθαναν στα χιονισμένα βουνά. Δύο χιλιάδες έμειναν στο Ντιγιάρμπακιρ κατά τη διάρκεια του χειμώνα, και μισοί από αυτούς πέθαναν από πείνα, αρρώστιες ή έκθεση σε ακραίες καιρικές συνθήκες. Από τους 30.000 που έφυγαν από τη Σεβάστεια μόνο 10.000 έφτασαν στο Μπιτλίς.
Όπως σημειώνει το Greek Genocide Resource Center, στο χάρτη των απελάσεων οι γραμμές που δείχνουν την πορεία των εκτοπισθέντων ίσως διαφέρουν λίγο από τις πραγματικές. Οι άνθρωποι συχνά διέσχιζαν πόλεις και χωριά μέχρι να φθάσουν στον προορισμό τους. Στο χάρτη δεν απεικονίζονται περιοχές των οποίων δεν μπορούσαν να διασταυρωθούν τα σημερινά ονόματα, όπως είναι τα χωριά Koppy, Hadign και Endemish.
Δείτε τον κατάλογο με τα στοιχεία των απελάσεων που κατέγραψε ο δρ Μαρκ Γουόρντ: