Η αλιεία στον Πόντο

Το ένα τέταρτο περίπου των ορίων του Πόντου βρέχεται από τη Μαύρη Θάλασσα, που την κάνουν εύτροφη –καθώς εκβάλλουν σ’ αυτήν– πολλά μεγάλα ποτάμια. Γι’ αυτό και τα αλιεύματα, θαλασσινά ή ποταμίσια, ήταν ποικίλα, άφθονα και ποιοτικά: από το δελφίνι και τον οξύρρυγχο με το μαύρο χαβιάρι ως το ταπεινό αλλά εξαιρετικής ποιότητας χαψί.

Το δελφίν’ αλιευόταν σε σημαντικές ποσότητες κυρίως για το λάδι του, που το χρησιμοποιούσαν ευρύτατα για φωτισμό, ενώ αναφέρεται ότι γινόταν σημαντική εξαγωγή του.

Τον οξύρρυγχο, το μερσίν(ιν), τον ψάρευαν σε σημαντικές ποσότητες στα στόμια των μεγάλων ποταμών και έκαναν εξαγωγή το πολύτιμο μαύρο χαβιάρι του (Πάφρα). Άλλα είδη ψαριών που απολάμβανε η γεύση των Ποντίων ήταν: μπαρμπούνια, λαβράκια, κεφάλια, παλαμίδες, καλκάνια, σκουμπριά, σαβρίδια, σαργάνια κ.ά. Στον μεσογειακό Πόντο εκτός από τα παστωμένα χαψία που προωθούνταν από τα παράλια, στα ποτάμια υπήρχε αφθονία δύο κυρίως ψαριών: της πέστροφας και του σαζάν’ (είδος γριβαδιού).

Χαψί
Το δημοφιλέστερο και πλατιάς κατανάλωσης ψάρι στον Πόντο. Μαγειρευόταν –και μαγειρεύεται– με περισσότερους από δέκα τρόπους. Η ποσότητα της αλίευσης ξεπερνούσε πολλές φορές την κατανάλωση για διατροφή, και το πλεόνασμα το πουλούσαν σε ευτελείς τιμές ή και δωρεάν για λίπασμα των χωραφιών.

Χαρακτηριστική ήταν η αργατεία από γυναίκες για το κούλισμαν, δηλαδή το καθάρισμα των κορμιών των χαψιών από τα κεφάλια τους, που γινόταν σε μεγάλες ποσότητες, για να παστωθούν (αλυκά χαψία).

Κατά τη διάρκεια αυτής της αργατείας τραγουδούσαν:

–Μάνα, επιάσανε με,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.
–Μάνα, έβαλανε με ’ς σο καΐκ’,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.
–Μάνα, έβαλανε με ’ς σο καλάθ’,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.
–Μάνα, εκούλισανε με,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.
–Μάνα, εσέγκανε με ’ς σο τηγάν’,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.
–Μάνα, τρώγ’νε με και στέκ’νε,
–Μη φογάσαι, καλόν έν’.

• Πηγή: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών / epm.gr.