Ο Ήλεν-Μάραντον (Ίμερας Χαλδίας)

Επήεν επήεν έτον ένας γραία κ’ είχεν κ’ έναν κοσσάραν. Η κοσσάρα ’τ’ς πα έτον όσον εκείνεν ’ς σα χρόνα και καματερέσσα άμον εκείνεν, κάθαν ημέραν ώβαζεν. Είχεν κ’ έναν γειτονάν γέρον κι όσον έτον γουρζουλόσπαχτος, άμον ντο καπ’ εδεβαίν’νεν η γραία, ατός έκλεφτεν τ’ωβόν. Η γραία πα η μάρσα τεά ωρίαζεν να πιάν’ τον κλέφτεν, άμα ’κ’ επετζάρευεν ατό, κανενός κρίματα πα ’κ’ εθέλ’νεν ν’επέρ’νεν, αέτσ’ πα εσέγκεν ’ς σο νουν ατ’ς να πάη ερωτά τον Ήλεν-Μάραντον.

‘Σ ση στράταν σίτα επένεν, επέντεσεν τρία αδελφοκόρ’τζα και τα τρία πα έταν παλοκόρ’τζα. Άμον ντο είδαν ατέν, έτρεξαν αποπίσ’ ατ’ς να μαθάν’νε που θα πάη. Είπεν ατ’ς κ’ εκείνε «αΐκον κι αΐκον δουλείαν έπαθα κι ατώρα θα πάω ορωτώ τον Ήλεν-Μάραντον να τερώ ποιος σκύλλ’ υιός εν’ αβούτος που κλέφτ’ τ’ ωβά μ’ κι αδικίζ’ εμέν την πουγαλεμέντσαν. Τα κορίτζα αμόν ντ’ έκ’σαν ατο, ελάγγεψαν ’ς σ’ ωμία ’τ’ς, «να λελεύω σε, θεία, ορώτα και για τ’ εμάς, ντο έχομε και ’κι αντρίζομε;» – «Καλόν, είπεν ατ’ς η γραία, ορωτώ, πασκεί θα πιάν’ ’ς σο στόμα μ’;»

Επήεν επήεν επέντεσεν έναν γραίαν γρίτσαιναν, εκείνε πα αμόν ντο είδεν ατέν και έμαθεν που θα πάη, επαρακάλεσεν ατέν «να λελεύω σε, γραία, ορώτα και για τ’ εμέν ντο έχω και καμμίαν ’κι χουλείμαι σίτα ’φορώ τρία γούνας τ’ έν τ’ άλλ’ απάν’» – «Καλόν, είπεν η γραία, ορωτώ, κι αμ’ ντ’ εύταω;»

Επήεν επήεν επέντεσεν έναν ποτάμ’ θολόν και ματωμένον. Απομακρά εκ’σεν το βοετόν αθε και τα γόνατα ’τ’ς ετρόμαξαν ας σο φόβον ατ’ς. Αμόν ντο είδεν ατέν κ’ εκείνο, ερώτεσεν ατέν άγρα και θυμωμένα που τσαανάμ θα πάη; Είπεν ατό κ’ εκείνε ντο θα έλεεν. Λέει ατέν και το ποτάμ’ «αν έν, ερώτα και για τ’ εμέν, ντο γουρζουλάν έχω και καμμίαν ’κι κατενίζω;» – «Καλόν, ρίζα μ’, καλόν», είπεν ατό η γραία κι ας σο φόβον ατ’ς πως εδέβεν κ’ εγροίκ’σεν.

Επήεν επήεν επέντεσεν έναν τρανόοον γανταράν. Εκείνο πα χρόνα και καιρούς επεκρεμάουτον και να ερούζ’νεν να τιδέν. Επαρακάλεσεν κ’ εκείνο την γραίαν ν’ ερωτά ντο ανάγκιαν εχ και ’κι ρουζ’ να τουρουλεύ’ κι απομελετούν κ’ οι δεβάτ’. «Καλόν, είπεν η γραία, ορωτώ, έναν βαρύν ’κ’ εν’ να λέω θα φορτούμ’ ατό».

Αέτσ’ πα η γραία με την καλατζήν έργεψεν και για τ’ ατό έσ’κωσεν ποδάρ’ και πως έτρεχεν! Σαν εξέβεν απάν’ ’ς σο ραχομύτ’, είδεν τον Ήλεν-Μάραντον πως εχτένιζεν τη γενάδαν ατ’ με το χρυσόν το χτέν’. Αμόν ντο είδεν ατέν εκαλωσορθίασεν ατέν, εδώκεν ατέν και σκαμνίν κ’ επεκεί ερώτεσεν ατέν την αιτίαν ντο έρθεν. Είπεν ατόν κ’ η γραία ντο συρ’ με τη κοσσάρας ατ’ς τ’ ωβόν. «Γουρπάν’ ’ς σα ποδάρα σ’ να ’ίνουμαι, είπεν ατόν, πε με ποιος εν’ ο κλέφτες κι ας εξέρ’ ατο, άλλο να μη καταρούμαι πολαλωτά και φορτώνω την ψη μ’. Αχά, να λελεύω σε, έγκα σε κ’ έναν μαρχαμάν απιδότζιρα ας σην παχτσά, μ’ κ’ έναν καθίν πα φουρνοψώμ’». Είπεν ατέν κι ο Ήλεν-Μάραντον «που κλέφτ’ τ’ ωβά σ’ ο γειτονάς -ι- σ’ έν’, άμα ωρία κατ’ πας λες ατόν; Σάλεψον ατόν ’ς σον Θεόν κ’ εκείνος θα έρται ας σο δίκαιον ατ’».

«‘Σ ση στράταν σίτα έρχουμ’, είπεν ατόν η γραία, επέντεσα τρία κορίτζα πεκιάρ’κα κι οσόν επαρακάλεσαν! Ορώτα και για τ’ εμάς ντο έχομε και ’κι αντρίζομε;» – «Εξέρω τηνάν λες, είπεν ο Ήλε, αλτσάχα κορίτζα ’κ’ είναι, άμα ένα ξάι οκνάρ’κα είν’, μάνναν ’κ’ έχ’νε, κύρ’ ’κ’ έχ’νε να δαρμενεύ’ άτα, γίνεται ολημέρα και σ’κούνταν σπογγίζ’νε ξερά και φουσταλίζ’νε και γομών’νε τ’ ομμάτα μ’ κι ατόσον κ’ ενεράστ’ ατά! Ικράχ εποίκ’ ατα! Πε ατά ας σ’κούνταν αποτενύ σύννυχτα τσανίζ’νε και σπογγίζ’νε και αγλήορα αντρίζ’νε. ’Σ σα στράτας απαγκέσ’ πα βαρέα μη σουχράσκουν».

«Ένας γραία πα επαρακάλεσεν, ορώτα και για τ’ εμέν ντο έχω και ’κι χουλείμαι σίτα φορώ τρία γούνας τ’ έν τ’ άλλ’ απάν;» – «Εκείνεν πα πέ άτεν, ας δι’ τα δυο για την ψήν’ ατ’ς και θα χουλείται».

«Είδα κ’ έναν ποτάμ’ θολόν και ματωμένον, εκουβαράουτον, κ’ επαρακάλεσεν ορώτα και για τ’ εμέν ντο θ’ ευτάω και να κατενίζω;» – «Εκείνο θα τρώη έναν άνθρωπον και να τουρουλεύ’, άμα οντάν πας, δέβ’ ατο ’κ’ επεκεί πε ντο είπα σε, αν κ’ έν’, θα τρώη εσέναν».

Εσ’κώθεν η γραία, εφίλεσεν το χέρ’ν ατ’ κ’ επεχαιρέτιξεν κ’ εδέβεν κα. Σίτα έρχουτον επέντεσεν το λιθάρ’, εκείνο πα με τα πέντε ομμάτα ενεμέν’νεν ατέν. Ατέ εγληγόρεσεν κ’ εδέβεν κ’ επεκεί είπεν ατό ντο θα έλεεν ατό. Εκείνο πα αμόν ντο έκ’σεν πως πρέπ’ να τρώη έναν άνθρωπον και να ρούζ’, εθερεύτεν και ντο θα εποίν’νεν ’κ’ έξερεν. «Άχ, είπεν την γραίαν, κατ’ έλεες ντο κι άλλο πρώτα, θα έτρωα εσέν!» – «Το κακό μ’ να παίρτς!» είπεν ατόν η γραία, κ’ εντώκεν, με συχώρησην, τον πάτον ατ’ς.

Όσο, ντ’ επήεν εσούμωσεν ’ς σο ποτάμ’ κι ας σο βοετόν άθε εγροίκ’σεν την αντάραν ντο είπεν και πως μίαν ’κ’ ενεμέν’εν ατέν να επένεν κ’ ετέρ’νεν ντο είπεν ο Ήλεν-Μάραντον. Η γραία ξαν εποίκεν ντού ’κ’ εγροίκ’σεν τιδέν. Εγληγόρεσεν κ’ εντιδέβεν κ’ επεκεί είπεν ατο ντο θα έλεεν ατό. Το ποτάμ’ αμόν ντο έκ’σεν ατό εθύμωσεν κι ας σο κακόν άθε εθολώθεν κι άλλο χείρ’. «Άχ, έλεεν, πως ’κ’ έξερα να έτρωα εσέναν, οντού έσ’ γραία κι αγιαράευος!» Η γραία ας σο φόβον ατ’ς άλλ’ οπίσ’ ’κ’ εκλώστεν.

Πολλά ’κ’ επήεν τη χωρί’ τα δρανία εφάνθαν πως εκάπνιζαν και τη φαεί η μυρωδία εντόκεν ατέν. Αμάν άλλο ’κ’ εστάθεν, επήεν εύρεν την γραίαν και είπεν κ’ εκείνεν ντο θα έλεεν. Το τραπέζ’ πα καινούρα εθέκαν. Έφαεν μετ’ εκείνους, είχαν έμορφα γουλία νεστακά, έτρωες κ’ έλειχες και τα δάχτυλα σ’, ατόσον και νόστιμα έταν. Επεκαικά επήεν εύρεν τα παλαιοκόρ’τζα, εκείνα πα ας επήεν κιάν’ η γραία ο νους άτουν επέμ’νεν ’ς εκείνεν. Άλλο να έφτυναν να ενεβζήναν. Εκεζάτευαν τα στράτας γιάμ δαβαίν’ η γραία και ’κ’ ελέ’ν’ ατέν. Αμόν ντο είδεν ατ’ς η γραία, επαίρεν ατ’ς κ’εκάτσεν και και εδαρμένεψεν ατ’ς ν’ ευτάν ήνταν είπεν ατέν ο Ήλεν να λέη ατ’ς. Επεκεί κ’ υστέρ’ έσ’κουσαν σύννυχτα ετσανύναν κ’ εσπόγγιζαν κι άλλον μίαν οι γαμπροί άλλ’ απαδά κι’ άλλ’ απακεί έρθαν εψαλάφεσαν ατ’ς. Αέτσ’ πα έντρισαν κ’ εένταν καλορρίζικοι.

Η γραία που ’κ’ εχουλείτον πα εδώκεν τα δυο τα γούνας για την ψήν ατ’ς κ’ άντσαχ εχουλέθεν.

Το ποτάμ’ και το λιθάρ’ πα έφααν απ’ έναν άνθρωπον κ’ ετουρούλεψαν.

Η γραία πα όντες επήεν εδέβεν, εύρεν τον γέρον ’ς ση θανάτ’ την πόρταν. Αμόν ντ’ επήεν ατέ ’ς σον Ήλεν-Μάραντον, ατός άχαρον κατ’ έπαθεν ας σο φόβον ατ’ κ’ εφύτρωσαν τη κοσσάρας τα φτούλτα ’ς σον πρόσωπον ατ’ και πολλά ’κ’ εδέβεν επήεν ’ς σο τρανόν το χωρίον, εκεί όθέν παν κι άλλο ’κ’ έρχουν. Επεκεί κ’ υστέρ’ άλλο τη κοσσάρας τ’ ωβόν ’κ’ εχάτον. Έφαεν ατό η γραία ούς να επεθάνεν κι όντες επέθανεν, εψόφεσεν κ’ η κοσσάρα.

ΠΗΓΗ: Σίμος Λιανίδης, Τα παραμύθια του ποντιακού λαού, έκδ. Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Αθήνα 1962.
Διατηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη του συγγραφέα.