Ευστάθιος Ευσταθιάδης (1930-2012)

Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους λαογράφους –πολλοί τον ονομάζουν «φάρο» της ποντιακής λαογραφίας–, αλλά και η τελευταία μεγάλη λόγια μορφή του ποντιακού ελληνισμού της γενιάς του.

Ο Στάθης Ευσταθιάδης γεννήθηκε το 1930 στην Κοκκινιά Κιλκίς, χωριό στο οποίο από το 1920 είχαν εγκατασταθεί οικογένειες Ποντίων με καταγωγή κυρίως από το Τσαπίκ του Καυκάσου. Η αγάπη του για καθετί που αφορούσε την πατρογονική γη του Πόντου φάνηκε από πολύ μικρή ηλικία, όταν άρχισε να συλλέγει πληροφορίες για τον αγαπημένο του τόπο όπως τις άκουγε από διηγήσεις μεγαλυτέρων.

Η έκρηξη μιας νάρκης τού στέρησε την όραση σε ηλικία 17 ετών, εκείνος όμως μετέτρεψε την «αδυναμία» σε δύναμη.

Ο σοβαρός τραυματισμός επέφερε οριστική απώλεια της όρασής του το 1947, όταν μελετούσε για να δώσει εισαγωγικές εξετάσεις στη Νομική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Το γεγονός αυτό όμως δεν ανέκοψε την πορεία του. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή και άσκησε τη δικηγορία, ενώ τον Δεκέμβριο του 1966 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με βαθμό «Άριστα», και έγινε ο πρώτος τυφλός διδάκτωρ στον κλάδο του.

Το 1949 έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο και την ίδια χρονιά ξεκίνησε τις θρυλικές εκπομπές «Ποντιακοί αντίλαλοι» –λαογραφικές εκπομπές σε επιμέλεια του ίδιου– στον ραδιοφωνικό σταθμό των Ενόπλων Δυνάμεων Θεσσαλονίκης. Καθώς δεν υπάρχει ακόμα ποντιακή δισκογραφία, ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα αναζητώντας μουσικούς πρώτης γενιάς για να πλαισιώσουν τις εκπομπές του, συλλέγοντας και καταγράφοντας έτσι υλικό ανεκτίμητης ιστορικής, μουσικής και λαογραφικής αξίας.

Οι εκπομπές του συνεχίστηκαν για πολλές δεκαετίες, γαλουχώντας δύο γενεές στην ποντιακή παράδοση, αλλά και πολλούς μουσικούς και τραγουδιστές που μαθήτευσαν κοντά του. Έπαιζε κι ο ίδιος λύρα και τραγουδούσε, με τη συνοδεία της αδελφής του, Μαρίας.

Τη δεκαετία του ’80 ταξίδεψε στην Τραπεζούντα και συνέλεξε τραγούδια από ποντιόφωνους καλλιτέχνες, μέρος των οποίων εξέδωσε σε δίσκο αφιερωμένο στην Παναγία Σουμελά, στον οποίο συμμετείχε και ο ίδιος.

Σημαντικότατο έργο-παρακαταθήκη αποτελεί η μελέτη του Τα τραγούδια του ποντιακού λαού, που κυκλοφόρησε το 1981 από τις εκδόσεις Κυριακίδη, όπως και τα δεκαέξι θεατρικά-ηθογραφικά έργα του, γραμμένα στην ποντιακή διάλεκτο, που κυκλοφόρησαν με τίτλο Ποντιακό θέατρο, από το «Φάρο Ποντίων» Θεσσαλονίκης, που ίδρυσε. Συνέγραψε επίσης δύο ποιητικές συλλογές στην ποντιακή διάλεκτο και εξέδωσε τρεις δίσκους με καταγραφές από την Ελλάδα και τον σημερινό Πόντο.

Για τη συνολική προσφορά του βραβεύτηκε το 1985 από την Ακαδημία Αθηνών με το Α΄ Βραβείο.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 έδωσε πολλές παραστάσεις με το Ποντιακό Θέατρο που είχε ιδρύσει, σε πόλεις και χωριά της νότιας Ρωσίας. Συγκινούσε στις εκατοντάδες διαλέξεις που έδινε, ενώ συμμετείχε σε πνευματικά συμπόσια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ο Στάθης Ευσταθιάδης ήταν παντρεμένος με την Ελισάβετ Καρασαββίδου, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τη Μυροφόρα και τον Ιάκωβο. Ο ποντιακός ελληνισμός, αλλά και ο ευρύτερος πνευματικός και καλλιτεχνικός κόσμος της χώρας, στερήθηκε τις υπηρεσίες και την προσφορά του την Τετάρτη 1 Αυγούστου 2012.