Ελευθέριος Δ. Παυλίδης (1876-1974)

Γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1876 και σπούδασε στο ξακουστό Φροντιστήριο, πριν μεταναστεύσει στην Οδησσό όπου διατέλεσε και πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας της πόλης από το 1917 έως το 1921. Στο μεσοδιάστημα έκανε σπουδές φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και στο Παρίσι, γλώσσα και οικονομικά.

Σύμφωνα με τον Οδυσσέα Λαμψίδη, από το 1909 έως το 1913 οργάνωσε βοήθεια και εράνους για τους εθνικούς αγώνες της Ελλάδας.

Επιστρέφοντας δούλεψε το γραφείο του, εισαγωγικού και εξαγωγικού εμπορίου, η ψυχή του όμως ήταν δοσμένη σε ό,τι αφορούσε τον ελληνισμό και ρίχτηκε με θέρμη στον αγώνα για να παραμείνει ζωντανή η ελληνική παροικία στην Οδησσό, που αριθμούσε περί τις 40.000 ανθρώπους εκείνη την εποχή. Η δράση του ήταν αξιοθαύμαστη. Επέτυχε την άνθηση μορφωτικών ιδρυμάτων της ελληνικής κοινότητας, την Εμπορική Σχολή και το πλήρες Γυμνάσιο, καθώς και αγαθοεργά ιδρύματα.

Εκείνη την εποχή οι Πόντιοι συνιστούσαν μειοψηφία σε σύγκριση με τους άλλους Έλληνες της Οδησσού, στο δωδεκαμελές ΔΣ της κοινότητας όμως τα πέντε μέλη ήταν με κανόνα απαράβατο Πόντιοι.

Το 1917, μετά την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος, πρωτοπορεί στη σύγκληση του Α΄ Παμποντιακού Συνεδρίου στο Ταϊγάνι της Ρωσίας με κύριο θέμα την ομοσπονδιακή οργάνωση όλων των ποντιακών σωματείων.

Στην οπισθοχώρηση των Ρώσων από την Τραπεζούντα βοήθησε με κάθε τρόπο τους Ποντίους που εγκατέλειπαν την πόλη. Μετά την επικράτηση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία, πιθανώς περί το 1921, έφθασε και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Είχε μεσολαβήσει η μετάβασή του στην Κωνσταντινούπολη, όπου συμμετείχε σε μυστική σύσκεψη Ποντίων και Κιρκασίων, εχθρών του Μουσταφά Κεμάλ, κατά την οποία αποφασίστηκε η συγκρότηση τάγματος για αντιπερισπασμό. Μετέβη μάλιστα ο ίδιος στη Σμύρνη, για να συναντήσει τον Δημήτριο Γούναρη. Το σχέδιο δεν έγινε αποδεκτό και ο Παυλίδης κατέληξε στην Ελλάδα.

Στα έργα του περιλαμβάνεται το «Πώς και διατί εματαιώθη η Δημοκρατία του Πόντου» (Αθήνα, 1956)

Ίδρυσε το Σωματείο των εκ Ρωσίας Ελλήνων, στο οποίο έγινε πρόεδρος, εργάστηκε σκληρά για την εγκατάσταση και την προσαρμογή των Ποντίων και των άλλων Ελλήνων στον τόπο, και το 1953 εξέδωσε το σπουδαίο έργο Ο Ελληνισμός της Ρωσίας και τα 33 χρόνια του εν Αθήναις συλλόγου των εκ Ρωσίας Ελλήνων. Σημαντική ήταν η συμβολή του στην αποκατάσταση των προσφύγων.

Εξελέγη βουλευτής Αθηνών-Πειραιώς με το Κόμμα των Φιλελευθέρων το 1923 και πληρεξούσιος Αθηνών στη Δ΄ Εθνική Συνέλευση (1924) που κατήργησε τον βασιλικό θεσμό και ανακήρυξε την αβασίλευτη δημοκρατία.

Υπήρξε ιδρυτής και πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων από το 1944, τον οποίον εκπροσώπησε το 1950 στη Διεθνή Έκθεση του Σικάγου. Μεταπολεμικά, επί έναν χρόνο υπηρέτησε αμισθί ως εμπορικός σύμβουλος στην Ελληνική Πρεσβεία της Μόσχας.

Διατέλεσε πρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί» (1949-1952) προσφέροντας ηθική, πνευματική αλλά και υλική ενίσχυση.

Κορωνίδα της δραστηριότητάς του για την εθνική αποκατάσταση υπήρξε η δημιουργία του εντευκτηρίου «Παμποντιακή Ένωση Αθηνών».

Στον Ελευθέριο Παυλίδη ανήκει η ιδέα της ίδρυσης ενός δευτεροβάθμιου παμποντιακού οργάνου· για το θέμα είχε κάνει λόγο ήδη από το 1949, με αφορμή διάγγελμά του προς τους συμπατριώτες των ΗΠΑ από το ραδιόφωνο των Αθηνών.

Ο Ελευθέριος Δ. Παυλίδης απεβίωσε σε ηλικία 98 ετών, στις 3 Ιουλίου 1974.

• Με πληροφορίες από το λεύκωμα του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί» Ιστορική Αναδρομή 1930-2010 (εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2015) και τα Ποντιακά Χρονικά, αρ. φύλλου 23.