Στα προσφυγικά σπίτια της Νίκαιας Αττικής ήταν αφιερωμένη η διαδικτυακή εκπομπή «Μέσα από τις παραδόσεις και την ιστορία μας», που επιμελείται και παρουσιάζει ο ερευνητής λαογραφίας και ιστορίας Παναγιώτης Πέστροβας.
Χιλιάδες Σμυρνιοί, Πόντιοι και άλλοι πρόσφυγες της λοιπής Ανατολής, μετά το διωγμό του 1922, βρήκαν καταφύγιο στην περιοχή της σημερινής Νίκαιας Αττικής και δημιούργησαν το συνοικισμό της Κοκκινιάς.
Σύμφωνα με τον παρουσιαστή, η συνοικία της Κοκκινιάς πήρε το όνομά της εξαιτίας της ύπαρξης κοκκινοχώματος στην περιοχή «Το κόκκινο αυτό χρώμα, της ζωής και της φωτιάς, τους ρίζωσε, τους ανάστησε, γράφοντας έτσι μια μεγάλη σελίδα στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας» ανέφερε ο Π. Πέστροβας στην έναρξη της εκπομπής.
Φιλοξενούμενη ήταν η ιστορικός, φιλόλογος και πρόεδρος της Ένωσης Μαγνησίας Μ. Ασίας Αρχοντία Παπαδοπούλου. Γέννημα-θρέμμα της Νίκαιας, μεγάλωσε ακούγοντας ιστορίες από τη Μικρά Ασία από τους οικείους της και τους γείτονες και εκμυστηρεύεται: «Οπουδήποτε και να περπατήσω, όσα χρόνια και αν έχουν περάσει, είναι αδύνατον περνώντας από αυτά τα σπίτια, κυρίως τα μικρασιατικά, να μην αισθανθώ να βγαίνουν από μέσα τους οι μυρωδιές που έχουν σημαδέψει τη ζωή μου, να μην αισθανθώ την αύρα τους, τη ζεστασιά που απέπνεαν το χειμώνα και τη δροσιά του καλοκαιριού».
(Βίντεο: panpest)
Ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς τέθηκε στις 18 Ιουνίου 1923. «Αυτή η ημερομηνία είναι η γένεση του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Κοκκινιάς γιατί μέχρι τότε, από Οκτώβριο μέχρι Ιούνιο του 1922, οι πρόσφυγες έμεναν σε αντίσκηνα» αναφέρει χαρακτηριστικά η ιστορικός.
Τα οικήματα (36 τ.μ.) του συνοικισμού της Κοκκινιάς ήταν στην πλειοψηφία τους ισόγειες κατασκευές αποτελούμενες από ένα δωμάτιο και μια μικρή κουζίνα, ενώ για πάτωμα είχαν πατημένο χώμα, για πόρτες στην αρχή είχαν κουρελούδες, και πισσόχαρτο για στέγη. Σε αυτά ζούσαν από ένα άτομο ή ακόμα και ολόκληρες οικογένειες. Υπήρχαν και άλλες αρχιτεκτονικές μορφές, όπως τα διώροφα συγκροτήματα που δημιουργούν τετράγωνα εντός των οποίων υπάρχει ένα ανοικτό αίθριο για κοινόχρηστους χώρους (π.χ. πλυντήρια), ή οι διώροφες κατοικίες. Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν οι παράγκες, στη βόρεια πλευρά του συνοικισμού, που έστειλαν οι Γερμανοί ως αποζημίωση του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Η Κοκκινιά (φωτ.: facebook / Αρχοντία Παπαδοπούλου)
Πότε μετονομάστηκε σε Νίκαια
Σύμφωνα με την Αρχοντία Παπαδοπούλου, το 1939 ο δήμος προκήρυξε διαγωνισμό για τη μετονομασία της πόλης, η οποία από Νέα Κοκκινιά ονομάστηκε Νίκαια, μετά την επικράτηση της σχετικής πρότασης του Ιωάννη Μελά, δικηγόρου στο επάγγελμα που αργότερα διατέλεσε και δήμαρχος της πόλης.
- Η εκπομπή αυτή ήταν η τρίτη κατά σειρά και όλες ανεβαίνουν στο κανάλι του παρουσιαστή στο YouTube (panpest).