Την Παρασκευή 24 Ιουλίου 2020 στην Ayasofya -i Kebir Cami-i Şerifi, όπως είναι το νέο όνομα της Αγια-Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη, πραγματοποιήθηκε η πρώτη μουσουλμανική προσευχή, παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και κορυφαίων Τούρκων αξιωματούχων. Η αλλαγή από μουσείο σε τέμενος ήταν βιαστική και «βίαιη»: παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, χρειάστηκαν μόλις 14 ημέρες μετά το πράσινο φως από το Συμβούλιο Επικρατείας.
Η Τουρκία, σε μια προσπάθεια κατευνασμού, διαβεβαίωσε ότι το μνημείο τις ώρες της μουσουλμανικής προσευχής θα λειτουργεί ως τέμενος, αλλά τις υπόλοιπες να είναι επισκέψιμο ως μουσείο, και μάλιστα με δωρεάν είσοδο.
Μάλιστα, οι ιθύνοντες της Διεύθυνσης Θρησκευτικών Υποθέσεων, στην ευθύνη της οποίας έχει περιέλθει πλέον η διαχείριση της Αγια-Σοφιάς, τόνισαν ότι τα καλύμματα, οι κουρτίνες και τα σκέπαστρα που κρύβουν τις περίφημες βυζαντινές νωπογραφίες και τα ψηφιδωτά θα αφαιρούνται όταν δεν υπάρχει προσευχή σε εξέλιξη.
Ωστόσο, τέσσερις μήνες μετά την πρώτη εκείνη μουσουλμανική προσευχή, λίγοι είναι οι ξένοι επισκέπτες και πολλοί πιστοί μουσουλμάνοι. Ο γυναικωνίτης στον πρώτο όροφο όπου βρίσκεται το ωραιότερο ψηφιδωτό, η «Δέηση», παραμένει κλειστός για το κοινό. Όπως επισημαίνει η ανταποκρίτρια της ΕΡΤ Αριάνα Φερεντίνου, η διεθνής επιστημονική κοινότητα ανησυχεί για την έλλειψη διαφάνειας και ενημέρωσης σχετικά με το μνημείο.
«Φοβούνται ότι οι παρεμβάσεις θα είναι καταστροφικές και ανεπανόρθωτες, έχοντας υπόψη παραδείγματα προς αποφυγή, όπως την Αγία Σοφία της Τραπεζούντας και την Αγία Σοφία της Νίκαιας. Η μετατροπή τους σε τζαμί έγινε αδιαφορώντας για κάθε κανόνα αισθητικής και ιστορικής δεοντολογίας. Μεταξύ εκείνων που αμφιβάλλουν για την ειλικρίνεια των προθέσεων της Άγκυρας είναι και Τούρκοι βυζαντινολόγοι και αρχιτέκτονες» αναφέρει.
(Φωτ.: Twitter / Mevlüt Çavuşoğlu)
Μάλιστα, το έγκυρο τουρκικό περιοδικό Mimarlik (Αρχιτεκτονική) στην έκδοσή του Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου σημειώνει ότι οι τουρκικές Αρχές δεν έχουν συμμορφωθεί με τις οδηγίες των ειδικών της UNESCO και επισημαίνει ότι ακόμα δεν έχει υποβληθεί στον διεθνή οργανισμό έκθεση και σχέδιο έργου για τις παρεμβάσεις στο μνημείο. Επίσης, αναφέρεται ότι η μετατροπή σε τέμενος έχει παγώσει όλες τις εργασίες αποκατάστασης των υφιστάμενων φθορών, ενώ οι σκαλωσιές στήριξης που υπήρχαν στο εσωτερικό δεν έχουν επιστρέψει στη θέση τους.