Ένα μοναδικό μνημείο βρίσκεται στα σκαριά στην Πεντάβρυσο Εορδαίας: πρόκειται για μια ποντιακή λύρα που όταν ολοκληρωθεί φιλοδοξεί να γίνει η μεγαλύτερη στον κόσμο, με ύψος 6,65 μέτρα, μεγαλύτερη από αυτή που σήμερα βρίσκεται τοποθετημένη στην Τραπεζούντα. Αυτό, όμως, δεν είναι το μοναδικό στοιχείο που θα κάνει το συγκεκριμένο μνημείο να ξεχωρίζει, ούτε ότι θα είναι κατασκευασμένο από ξύλο.
Το ιδιαίτερο στοιχείο της λύρας της Πενταβρύσου είναι ότι πρόκειται για αντίγραφο μιας λύρας που κατασκευάστηκε στον Πόντο και ήρθε στην Ελλάδα μαζί με τον κάτοχό της, επιζήσαντα της Γενοκτονίας των Ποντίων.
Σήμερα το κειμήλιο είναι στα χέρια του προέδρου του τοπικού συμβουλίου Πενταβρύσου Γιάννη Πασσαλίδη, κληροδότημα από τον προπάππο του Χαράλαμπο Πασσαλίδη που έφτασε στην Ελλάδα το 1922 και πέθανε σε ηλικία 68 ετών.
«Καταγόταν από το Χαλβά Ματέν, ένα χωριό έξω από την πόλη Παϊπούρτ. Από το συγκεκριμένο χωριό άλλοι εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών, άλλοι στην Πάργα και άλλοι στην Πεντάβρυσο. Ειδικά την τελευταία τοποθεσία τη διάλεξαν διότι τους θύμιζε την πατρίδα», λέει στο pontosnews.gr ο Γιάννης Πασσαλίδης, και εξηγεί ότι η φωτογραφία του προπάππου του που μας παραχώρησε είναι τραβηγμένη στον Πόντο. Όπως τονίζει, ήταν ο πρώτος λυράρης της περιοχής και μάλιστα «ερχόταν ο Γώγος και έπαιρνε σκοπούς».
Ωστόσο, ο Χαράλαμπος Πασσαλίδης δεν κατάφερε να βγει από την αφάνεια. Αυτό που γνωρίζουμε, όμως, μέσα από τη διήγηση του δισέγγονου είναι ότι μαζί με άλλους πρόσφυγες πρώτης γενιάς που έπαιζαν λύρα σύχναζε στο καφενείο του πατέρα του λυράρη Παναγιώτη Ασλανίδη στην Καλαμαριά και αντάλλασσαν σκοπούς.
Μετά το θάνατο του Χαράλαμπου, η λύρα πέρασε στα χέρια του γιου του, Γιάννη. Το μεγαλύτερο μήκος, πλάτος και βάθος του ηχείου την κατατάσσει στις καπάν, αυτές που προτιμούσαν οι Καρσλήδες και οι Σανταίοι. «Ο παππούς μου έφυγε σε ηλικία 82 ετών. Στην κηδεία του τον συνόδευσαν με λύρες και του έβαλαν και άλλη μία μαζί. Αλλά όχι αυτή που έχει έρθει από τον Πόντο», αναφέρει σήμερα ο εγγονός του.
Ο Γιάννης Πασσαλίδης, αν και δεν ακολούθησε τα μουσικά βήματα του προπάππου και του παππού του (ο δεύτερος έπαιζε και κλαρίνο), εντούτοις πιστεύει πολύ στην ποντιακή παράδοση γι’ αυτό και πήρε την πρωτοβουλία για την κατασκευή της μεγαλύτερης λύρας στον κόσμο, τα αποκαλυπτήρια της οποίας θα γίνουν την άνοιξη του 2020.