Τσιτσάνης, ειδικά τώρα, στην περίοδο των μεγάλων «εκπτώσεων και των ξεπουλημάτων». Μίτος ο Βλάχος, που αν κανείς μες στον συλλογικό μας λαβύρινθο αστράψει και θελήσει να την σκαπουλάρει απ’ το χάος, θα βρει στο έργο του έναν τρόπο, ένα χρώμα… Νομίζω ότι είναι ο κορυφαίος. Όχι μόνο απ’ τους λαϊκούς μας, αλλά απ’ όλους.
Για την Κύπρο έγραψε τρία τραγούδια (μέχρι τώρα αυτά βρέθηκαν).
Το ένα απ’ αυτά γράφτηκε το 1959. Πέρασε τη λογοκρισία αλλά δεν δισκογραφήθηκε επειδή ο Σκοτσέζος Ρόμπερτ Μακένζι, που ήταν τότε γενικός διευθυντής του εργοστασίου δίσκων στην Αθήνα, το έκοψε επειδή έπληττε τα βρετανικά συμφέροντα! Το τραγούδι είχε τίτλο «Η ώρα εσήμανε» και μιλούσε για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η ώρα εσήμανε, Μεγαλονήσι / γλυκιά μου Κύπρο μαρτυρική
να σ’ αγκαλιάσει η δόλια μάνα / και να σου πει πως είσαι ελληνική.
Το δεύτερο το έγραψε για τον απαγχονισμό των αγωνιστών της ΕΟΚΑ Καραολή και Δημητρίου. Δεν πέρασε ποτέ σε δίσκο. Σώζονται μόνο οι στίχοι (εξ όσων γνωρίζω…).
Σπαραγμός βαρύς και κλάμα / από κάθε μια καρδιά
δυο κελιά απόψε αδειάσαν / και χαθήκαν δυο παιδιά.
(ρεφραίν): Δυο παλικάρια με καρδιά /χαθήκαν για τη λευτεριά.
Σφίξτε μάνες τις καρδιές σας / μες στις μαύρες τις στιγμές
μοιρολόγια δεν ταιριάζουν / μπρος σε τέτοιες λεβεντιές.
Δεν στερέψαν τα ποτάμια / δεν στερεύει η γενιά.
Άλλοι σταυραετοί θα μπούνε / μες στα ίδια τα κελιά.
Το τρίτο είναι το μόνο που σώζεται οπτικογραφημένο, τραγουδισμένο απ’ τον Μπιθικώτση, στην ταινία του Ερρίκου Θαλασσινού με βοηθό σκηνοθέτη τον Σταύρο Τσιώλη, Φεύγω με πίκρα στα ξένα (1964) όπου ο Τσιτσάνης παίζει μπουζούκι και προλογίζει το άσμα λέγοντας: «Παιδιά, θέλω να το προσέξετε αυτό το τραγούδι. Είναι απ’ τα καλύτερά μου και το αφιερώνω στους αγωνιστές της Κύπρου…». Το εν λόγω τραγούδι έχει τον τίτλο «Πολιορκία – Το τραγούδι της Κύπρου». Λέγεται ότι γράφτηκε και αυτό για τον απαγχονισμό των Καραολή-Δημητρίου, που ωστόσο έγινε στις 10 Μαΐου του 1956. Δεν είναι καθόλου παράξενο να έμεινε στα συρτάρια του Τσιτσάνη για οκτώ χρόνια, και να το ανέσυρε για τις ανάγκες της ταινίας το 1964.
Θαρρώ όμως ότι δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο ο Τσιτσάνης να το έγραψε ή να το προσάρμοσε στην πραγματικότητα του 1964, οπότε πάλι η συγκυρία, με τις δικοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο, την εκλογή του Γ. Παπανδρέου και την αποστολή της ελληνικής Μεραρχίας στο νησί, αναζωπύρωσε πάλι το ενδιαφέρον και τις ευαισθησίες των Ελλαδιτών για το Κυπριακό.
Σε ποιους αγωνιστές της Κύπρου εξάλλου το αφιέρωνε, στα 1964;
Πέραν όμως απ’ το μουσικολογικό κομμάτι, πρόκειται για ένα τραγούδι εφάμιλλο, σε λυρισμό και ποιητικότητα, με τα μεγάλα «έντεχνα» τραγούδια της εποχής, όπως αυτά στον «Επιτάφιο» των Ρίτσου-Θεοδωράκη, κ.ά. Αλλά και ο Μπιθικώτσης, ανατριχίλα…
Όπου και να σας βρίσκει το κακό αδελφοί, μνημονεύετε Βασίλη Τσιτσάνη…
- Πηγή: xronografos.com / Χρίστος Πέτρου.
- Με στοιχεία από το Ηλίας Βολιότης-Καπετανάκης, Μούσα πολύτροπος, εκδ. Μετρονόμος, Αθήνα 2007 (σ. 412-414).