Ενδείξεις για τη δράση των τυμβωρύχων στον Τύμβο της Λαόνας στην Παλαίπαφο, αλλά ακόμα κανένα στοιχείο για τον ταφικό θάλαμο ή το κενοτάφιο χάρη του οποίου κατασκευάστηκε το μνημείο, βρήκαν οι αρχαιολόγοι του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Με μνημειακό μέγεθος (το ύψος του φτάνει και τα 10 μέτρα) ο συγκεκριμένος τύμβος παραμένει μοναδικός στην Κύπρο· αναγνωρίστηκε το 2012 στο πλαίσιο προγράμματος για την πολιτεία της αρχαίας Πάφου που «τρέχει» υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Μαρίας Ιακώβου.
Και μπορεί οι φετινές ανασκαφές να μην έφεραν τη μεγάλη ανακάλυψη, ωστόσο έδωσαν πληροφορίες για τους… τυμβωρύχους.
Όπως όλα δείχνουν, όσοι προσπάθησαν να μπουν στον νεκρικό θάλαμο είτε είχαν λάθος πληροφόρηση, είτε έπεσαν «θύματα» του ίδιου του μνημείου το οποίο κατάφερε να τους παραπλανήσει! Ακόμα και οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν να ψάχνουν στο φυσικό χαμηλό έξαρμα της Λαόνας όπου κατασκευάστηκε ο τύμβος τον 3ο αιώνα π.Χ.
Ορατός από το ιερό της Παφίας Αφροδίτης από το οποίο απέχει σχεδόν ένα χιλιόμετρο, αναγέρθηκε την ίδια περίοδο που η βασιλική δυναστεία της Πάφου ανέπτυξε ένα φιλόδοξο οικοδομικό σχέδιο στο οροπέδιο Χατζηαπτουλλάς, που πρέπει να λειτούργησε ως ακρόπολη. Η επιβλητική φρουριακή εγκατάσταση στη Λαόνα «θάφτηκε» κάτω από 13.700 κυβικά μέτρα φερτών χωμάτων με τα οποία αναγέρθηκε ο τύμβος. Γι’ αυτό και ένα σημαντικό τμήμα του φρουρίου σώζεται σε ύψος 6 μέτρων, γεγονός που το καθιστά ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της εποχής των κυπριακών βασιλείων.
(Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου)
Η αρχαιολογική αποστολή του Πανεπιστημίου Κύπρου από το 2013 έχει επικεντρωθεί στο νοτιοανατολικό τέταρτο του τύμβου. Σε απόσταση μόλις 12μ. νότια της κορυφής του που φτάνει στα 114μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και σε βάθος που ξεπερνά τα 6μ. εντοπίστηκε ένα μικρό λιθόκτιστο τετράγωνο μνημείο το οποίο «μπέρδεψε» τους ανασκαφείς καθώς δεν υπάρχει καμία αντιστοιχία μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής δόμησης.
Η ολοκλήρωση της έρευνας επιβεβαίωσε ότι το «δυσερμήνευτο» αυτό μνημείο δεν κατασκευάστηκε για εσωτερική χρήση, δεν περιείχε κανένα αντικείμενο και δεν έκρυβε ταφικό θάλαμο.
Οι λίθινοι τοίχοι λειτουργούσαν ως κέλυφος γύρω από την επεξεργασμένη μάργα (σκληρός φυσικός βράχος) με την οποία ήταν επιμελώς γεμάτο από το επίπεδο του φυσικού βράχου μέχρι και πάνω από τα 3,5μ. ύψος που σώζεται η τοιχοποιία. Η επεξεργασία της μάργας φαίνεται ότι γινόταν σε ένα μακρόστενο σκάμμα/κανάλι στα ανατολική του μνημείου, το οποίο επικοινωνεί με το κέντρο του βάθρου θεμελίωσης.
(Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου)
Το μυστήριο της απουσίας του δυτικού τοίχου του μνημείου λύθηκε όταν οι αρχαιολόγοι αναγνώρισαν στη νότια τομή του τύμβου που είχε καλύψει το μνημείο την ανθρώπινη επέμβαση. Ο δυτικός τοίχος είχε καταστραφεί ως τη βάση θεμελίωσης πάνω στο φυσικό βράχο. Έτσι, επιβεβαιώνεται η επέμβαση επίδοξων τυμβωρύχων.
Η έρευνα θα συνεχιστεί το 2019 με στόχο την αποκάλυψη της πορείας του κυπροκλασικού τείχους σε όλο το μήκος της βόρειας και βορειοδυτικής πλευράς.