Η μετεκλογική Τουρκία θα είναι πολύ πιο επικίνδυνη

Η Τουρκία που θα προκύψει μετά τις αυριανές εκλογές, είτε χάσει ο Ερντογάν είτε κερδίσει, θα είναι πολύ πιο επικίνδυνη από τη σημερινή. Το ερώτημα «για ποιον», είναι εύλογο. Για την Ελλάδα και τις χώρες με τις οποίες η Τουρκία γειτνιάζει στην περιοχή. Οι απειλές που διατύπωσαν κατά της Ελλάδας ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν και ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι σαφείς και διαχρονικές.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν έχουν να κάνουν με κόμματα ή πρόσωπα που βρίσκονται στην εξουσία. Είναι επεξεργασμένες καλά και αποτελούν μόνιμο και σταθερό στόχο της πολιτικής της γειτονικής χώρας.

Με αφορμή τις αυριανές (Κυριακή 24 Ιουνίου) εκλογές στην Τουρκία, το έγκυρο αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs διατυπώνει το ερώτημα αν βρισκόμαστε στο τέλος της εποχής Ερντογάν («The End of the Erdogan Era?»). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο υπότιτλος του άρθρου: «Turkey’s Strongman May Have Engineered His Own Downfall» (Ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας μπορεί να έχει σχεδιάσει την πτώση του). Το άρθρο δεν υπονοεί ότι ο Ερντογάν σκοπίμως σχεδίασε να πέσει. Αλλά αναλύει πως με τον τρόπο που μηχανεύτηκε να διεξαχθούν οι εκλογές, μπορεί να χάσει την εξουσία. Αυτό θα ήταν ευχή για τους Αμερικανούς. Για τη Μέση Ανατολή και τα μέτωπα που άνοιξε ο Ερντογάν δεν είναι σαφές τι θα ακολουθούσε. Για την Ελλάδα θα είναι το ίδιο ή και χειρότερα. Το βαθύ τουρκικό κράτος είναι που κατευθύνει την πολιτική, και οι επιδιώξεις του δεν αλλάζουν. Μια «κοσμική» αντιπολίτευση ίσως να επανέφερε σιγά-σιγά την Τουρκία στις Δυτικές ράγες, και Αμερικανοί και Ευρωπαίοι να έβρισκαν κάποιον συνομιλητή. Αλλά για την Ελλάδα μπορεί να αποδειχθεί χειρότερη.

Μπορεί να χάσει κάτι ο Ερντογάν στις αυριανές εκλογές; Ναι, αλλά όχι την προεδρία.

Στην Τουρκία αύριο διεξάγονται διπλές εκλογές. Και για την Προεδρία και για το Κοινοβούλιο. Με το δημοψήφισμα που διεξήχθη τον περασμένο Απρίλιο οι Τούρκοι αποφάσισαν, με ποσοστό 51%, να αλλάξουν το πολίτευμα της χώρας και από Προεδρευομένη να μετατρέψουν τη «δημοκρατία» τους σε Προεδρική. Ο πρόεδρός τους θα είναι εκτελεστικός πρόεδρος. Θα συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες. Πρωθυπουργός δεν θα υπάρχει και το υπουργικό συμβούλιο θα συντίθεται από προσωπικότητες τις οποίες θα επιλέγει ο πρόεδρος. Η θητεία του προέδρου θα διαρκεί πέντε έτη με δυνατότητα ανανέωσης άλλα πέντε έτη. Ο Ερντογάν διεκδικεί την Προεδρία και το κόμμα του AKP κατέρχεται στον εκλογικό στίβο σε συνεργασία με τους ακραίους εθνικιστές, το MHP, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης για το Κοινοβούλιο.

Οι εκτιμήσεις θεωρούν τον Ερντογάν φαβορί των εκλογών αλλά όχι το απόλυτο φαβορί. Αν δεν κερδίσει τις εκλογές από την πρώτη Κυριακή και υπάρχει δεύτερος γύρος, κανείς δεν αποκλείει την έκπληξη.

Οι εκτιμήσεις μας είναι ότι ο Ερντογάν θα κερδίσει την Προεδρία, ακόμη κι αν δεν τον θέλει η πλειοψηφία των ψηφοφόρων. Ήδη έχει μηχανευτεί διάφορα για να κερδίσει. Αν δει ότι πάει στον δεύτερο γύρο, κανείς δεν αποκλείει πιο άμεση και ανοικτή παρέμβαση νοθείας. Η Τουρκία δεν είναι δημοκρατία. Αποτελεί κατ’ επίφασιν δημοκρατία.

Το ζήτημα τίθεται στις βουλευτικές εκλογές. Εκεί υπάρχει η δική του συμμαχία με τους ακραίους εθνικιστές (ναι, υπάρχουν και πιο ακραίοι από αυτόν), όπως αναφέρθηκε παραπάνω, της οποίας ο τίτλος είναι «Λαϊκή Συμμαχία», και η «Εθνική Συμμαχία» την οποία συγκροτούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης πλην του HDP («Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών») το οποίο στη μεγάλη πλειονότητά του συγκροτούν Κούρδοι. Αν το κουρδικό κόμμα ξεπεράσει το 10% και μπει στη Βουλή (το 10% είναι το όριο εισόδου), η συμμαχία του Ερντογάν δεν κερδίζει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Οπότε δεν αποκλείεται να έχουμε τον Ερντογάν στην Προεδρία με μια κυβέρνηση προσωπικοτήτων που θα διορίσει ο ίδιος αλλά να μην έχει την πλειοψηφία στη Βουλή. Και σ’ αυτήν την περίπτωση είναι που θα αρχίσει το πανηγύρι. Πολλοί αναλυτές προβλέπουν νέα προσφυγή στις κάλπες για να αποκτήσει η συμμαχία του Ερντογάν πλειοψηφία. Αλλά πόσο σίγουρο θα είναι και αυτό;

Σε μια τέτοια περίπτωση η Τουρκία θα εισέλθει σε μια φάση εσωτερικής ρευστότητας με άδηλες, προς το παρόν, τις κινήσεις του προέδρου της.

Πάντως, τα πολλά χρόνια που ο Ερντογάν διοικεί την Τουρκία κατάφερε να παντρέψει το παλιό βαθύ κράτος με αυτό που δημιούργησε ο ίδιος. Εκφραστής των απόψεων αυτής της νέας σύνθεσης είναι ο διευθυντής της εφημερίδας Yeni Şafak Ιμπραχίμ Καραγκιούλ, ο οποίος από καιρού εις καιρόν δίνει το στίγμα της νέας Τουρκίας που οραματίζεται αυτό το βαθύ κράτος.

Σε πρόσφατο άρθρο του και στην προσπάθειά του να πείσει τον κόσμο να ψηφίσει Ερντογάν, ο Καραγκιούλ αποκαλύπτει τις γεωπολιτικές επιλογές της Τουρκίας το επόμενο διάστημα.

Σύμφωνα με αυτές:

Η Τουρκία θα γίνει το κέντρο του κόσμου. Κανείς δεν θα μπορεί να την ελέγχει. Κατονομάζονται, μάλιστα, οι κύριες δυνάμεις που της αντιτίθενται: ΗΠΑ, Ευρώπη, Ισραήλ, ορισμένες αραβικές χώρες, «εσωτερικοί εχθροί» (Γκιουλέν).
Ο Ερντογάν συνεχίζει την παράδοση των Σελτζούκων, των Οθωμανών και των Τούρκων της Τουρκικής Δημοκρατίας. Εννοεί της κεμαλικής Τουρκίας. Θα πορευτεί στα βήματά τους στα Βαλκάνια, στον Καύκασο και στη Μέση Ανατολή.
Στη Μέση Ανατολή η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να επιχειρήσει και να μην επιτρέψει τη δημιουργία του διαδρόμου από το Ιράν μέχρι τη Μεσόγειο. Όλη η ζώνη βόρεια της γραμμής Μοσούλης-Χαλεπίου αποτελεί περιοχή ασφάλειας της Τουρκίας. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αφεθεί σε καθεστώς αστάθειας. Αν υπάρξει εκεί καθεστώς αστάθειας, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να τη θέσει υπό τον έλεγχό της.

Και η πολιτική αλλά και ο τρόπος αντίδρασης είναι σαφείς.

Η Τουρκία απειλεί το σύνολο των χωρών του τριγώνου που αναφέρθηκε (Βαλκάνια, Καύκασος, Μέση Ανατολή). Και η απειλή αυτή γίνεται ακόμη σαφέστερη από δηλώσεις επίσημων παραγόντων της, του ίδιου του Ερντογάν μη εξαιρουμένου.

Αξίζει να δούμε μερικές από αυτές τις απειλές διότι η Τουρκία ό,τι σχεδιάζει το υλοποιεί. Να γνωρίζουμε τι θα επιδιώξει και να λάβουμε τα μέτρα μας. Δεν δικαιολογείται οποιαδήποτε ολιγωρία.

Σε ένα ενδιαφέρον κείμενό του στην ελληνική έκδοση του Foreign Affairs, ο πρέσβης Κάρολος Γάδης απαριθμεί τις τουρκικές προκλήσεις σε όλον τον περίγυρό της. Θα επιλέξω μερικές που αφορούν στα Βαλκάνια και την Ελλάδα.

-Λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Υπουργού Εξωτερικών, ο Αχμέτ Νταβούτογλου χαρακτήρισε στο Σεράγεβο, στις 16/9/2009, τα Βαλκάνια ως «γεωπολιτική ζώνη ασφαλείας», που είχαν γίνει κέντρο της παγκόσμιας πολιτικής κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας τον 16ο αιώνα». Κηρύσσοντας τότε το νεοθωμανικό δόγμα, πρόσθεσε: «Η Τουρκία θα έπρεπε να (επαν)εφεύρει και επαναλάβει αυτή την χρυσή εποχή.

Τον Οκτώβριο 2013, κατά την επίσκεψή του στο Πρίζρεν, στο νότιο Κοσσυφοπέδιο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι Κόσοβο και το Κόσοβο είναι Τουρκία».
Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι τα φιλοτουρκικά πολιτικά κόμματα στη Βουλγαρία δεν λαμβάνουν οικονομική στήριξη και δεν υφίστανται οικονομική εξαγορά μαζί με κατευθυντήριες γραμμές της Άγκυρας, αδυνατώντας να ακολουθήσουν τη δική τους πολιτική;
Πριν από μερικά χρόνια, σε μια παν-βαλκανική δημοσκόπηση, στο ερώτημα «σε ποιο βαθμό θεωρείτε την Τουρκία φίλη χώρα;», τα θετικά αποτελέσματα στην Κροατία ήταν 24%, στο Μαυροβούνιο 23%, στην Σερβία 15%, στην Αλβανία 73%, στο Κόσοβο 85% και στην πΓΔΜ 80%.
Τον Απρίλιο του 2009 η Ελλάδα και η Αλβανία υπέγραψαν συμφωνία σχετικά με την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών. Τον Ιούνιο του 2017 ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος της Αλβανίας, Σαλί Μπερίσα, κατηγόρησε δημοσίως, κατά την διάρκεια συνεδρίασης του Κοινοβουλίου, τον πρωθυπουργό Έντι Ράμα ότι δωροδοκήθηκε από «τρίτη χώρα» για να ακυρώσει τη Συμφωνία!
Η συνεργασία Ερντογάν-Ράμα αναπτύχθηκε κατά τρόπο τόσο «εποικοδομητικό» που τον Μάιο του 2015 ο Ερντογάν, κατά την επίσκεψή του στα Τίρανα, χαρακτήρισε ανοιχτά τις αλβανικές ακτές ως «τα σύνορα του νεοοθωμανισμού στην Αδριατική»! Παράλληλα, ο Ερντογάν «απαίτησε» το κλείσιμο ιδιωτικών πανεπιστημίων και σχολείων «διότι λειτουργούν με τρόπο υποστηρικτικό στον Φετουλάχ Γκιουλέν».
Τον Ιανουάριο 2018 ο Ερντογάν, σε συνέντευξή του στο Arnavud Agency Express, προσπάθησε να διαμορφώσει μια νέα ευρωπαϊκή ατζέντα στα Βαλκάνια, δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι «οι Αλβανοί πρέπει σε πρώτο στάδιο να ενοποιήσουν τα εδάφη τους και μετά να προσχωρήσουν στην ΕΕ».
Τον Δεκέμβριο 2017 ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, επικεντρώθηκε σε παλαιότερες δηλώσεις του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, του 1998, ότι «τα γκρίζα σημεία στο Αιγαίο περιλαμβάνουν 132 νησιά ή βραχονησίδες, υπό την έννοια ότι δεν έχουν οριοθετηθεί από τη Συνθήκη της Λοζάνης». Σε αυτήν τη βάση, ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, οργίλος, δήλωσε πρόσφατα ότι «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση: Είτε ο διπλωματικός διάλογος, είτε το Διεθνές Δικαστήριο, είτε η στρατιωτική παρέμβαση(!), αλλά θα τα πάρουμε τα νησιά».
Οι δηλώσεις του προέδρου του CHP και αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είναι ακόμη πιο ανησυχητικές: «Το 2019, όταν θα βρισκόμαστε στην εξουσία, θα “πάρουμε” 18 νησιά από την Ελλάδα! Παλαιότερα, οι Έλληνες προέβαλαν και για την Κύπρο, “Ελάτε να την πάρετε” (Moλών λαβέ). Ποια ήταν η απάντηση του αείμνηστου Ετζεβίτ; Πήγε και “την πήρε”».
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωνε εν ψυχρώ, κατά την διάρκεια των συζητήσεων στο Κραν Μοντανά ότι «Ναι, θέλουμε τα τουρκικά στρατεύματα να παραμείνουν στην Κύπρο, επειδή είναι πιθανό να τα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον, όταν χρειασθεί. Ναι, θέλουμε να έχουμε δικαίωμα επέμβασης».
Το 1997 ο Τούρκος πρωθυπουργός εκείνης της εποχής Μεσούτ Γιλμάζ υπογράμμισε ότι «τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας δεν εκτείνονται μόνο στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, αλλά στην Κύπρο συνολικά».
Ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία έχει φυσικά Σχέδιο Β΄ ή Σχέδιο Γ΄ για την Κύπρο, εκτός πλαισίου Ηνωμένων Εθνών.