Οι περισσότεροι το λέμε «Μάρτη», κάποιοι το γνωρίζουν ως «Μαρτιά». Όλοι όμως οι Έλληνες ξέρουμε ή έχουμε ακούσει πως το βραχιολάκι που φτιάχνεται από λευκή και κόκκινη κλωστή συνδέεται με τον πρώτο μήνα της άνοιξης, τον Μάρτιο και πρέπει να το φοράμε για να μην μας κάψει ο ήλιος.
Η λαϊκή παράδοση ορίζει πως ο «Μάρτης» φοριέται από την 1η έως την 31η Μαρτίου, κυρίως από παιδιά ως μέσο προστασίας του προσώπου από τον ήλιο.
Ο «Μάρτης» φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται είτε σαν δαχτυλίδι στα δάχτυλα, είτε στον καρπό του χεριού σαν βραχιόλι. Παλιότερα κάποιοι το φορούσαν στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, για να μην σκοντάφτουν!
Δεν φορούσαν «Μάρτη» μόνο οι άνθρωποι
Το πιο περίεργο είναι πως σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας κρεμούσαν την ασπροκόκκινη κλωστή του Μαρτίου, όλη τη νύχτα, στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο.
Σε άλλες περιοχές φορούσαν τον «Μάρτη» μέχρι να φανούν τα πρώτα χελιδόνια, οπότε και τον άφηναν πάνω σε τριανταφυλλιές, ώστε να τον πάρουν τα πουλιά για να χτίσουν τη φωλιά τους. Αλλού πάλι το φορούν ακόμα και σήμερα έως την Ανάσταση, οπότε το δένουν στις λαμπάδες της Λαμπρής για να καεί μαζί τους.
Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο που εντοπίζεται σε όλες τις χώρες των Βαλκανίων, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς που το διατήρησαν.
Το έθιμο πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Πάντως η Εκκλησία ήδη από τον 5ο αιώνα, κατά τον Ιωάννη Χρυσόστομο, θεωρεί πως το είναι ειδωλολατρικό έθιμο.