Σε μια πανέμορφη τοποθεσία πάνω σε έναν λόφο της Κύθνου με απέραντη θέα στο Αιγαίο έχουν στρέψει τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον τους οι ανασκαφείς, και τα αποτελέσματα τους δικαιώνουν. Στη θέση Βρυόκαστρο, εκεί που βρισκόταν η αρχαία πόλη της Κύθνου που κατοικήθηκε από τον 10ο μέχρι τον 6ο-7ο αι. π.Χ., τα δύο οικοδομήματα που ανασκάπτονται οδηγούν στην ισχυρή υπόθεση ότι υπήρχαν δύο ιερά που συστεγάζονταν, το ένα αφιερωμένο στον Ασκληπιό και ο άλλο στην Αφροδίτη.
Την αρχαιολογική υπόθεση επιβεβαιώνουν πήλινα ειδώλια γυναικείων και παιδικών μορφών και πολλά μαρμάρινα τμήματα – ανάμεσά τους, κεφαλές κοριτσιών, κορμοί αγοριών, κεφαλές γενειοφόρου Ασκληπιού, ενυπόγραφος κιονίσκος με αφιέρωμα στον θεό της ίασης, ένα όμορφο αγαλματίδιο ημίγυμνης Αφροδίτης και μια ενεπίγραφη αναθηματική στήλη προς την Αφροδίτη Συρία. «Φαίνεται ότι είναι μια περιοχή με αρκετές λατρείες, αλλά πιο σημαντική είναι η λατρεία του Ασκληπιού και της Αφροδίτης», σημείωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Αλέξανδρος Μαζαράκης-Αινιάν.
Κεφαλή γενειοφόρου μορφής που βρέθηκε μέσα σε δεξαμενή
Το ένα από τα δύο αρχαία οικοδομήματα συνδέεται ευθέως με τον Ασκληπιό, και μάλιστα έχει δωμάτιο με βοτσαλωτό δάπεδο και θέση για ανάκλιντρα, το οποίο θα μπορούσε να προορίζεται για εγκοίμηση ή για δείπνα. «Όλα αυτά μας επιτρέπουν να το συνδέσουμε το κτήριο με τον Ασκληπιό, μπορεί όμως να μην ήταν περιορισμένο μόνο για τη λατρεία του», τονίζει ο καθηγητής. Το δεύτερο κτήριο, προσθέτει, κατασκευάστηκε στους ελληνικούς χρόνους, και η χρήση του μένει να εξακριβωθεί.
Το 2002, στην Άνω Πόλη ένα πλάτωμα εν μέρει τεχνητό, ανακαλύφθηκε και ο δίδυμος ναός του Απόλλωνα και της Άρτεμης, με ένα ασύλητο άδυτο γεμάτο πολύτιμα αφιερώματα, μεταξύ των οποίων 100 χρυσά και περίπου 150 ασημένια κοσμήματα. Η έκταση της αρχαίας πόλης ήταν περίπου 280 στρέμματα, αλλά οι ανασκαφές έχουν περιοριστεί καθώς το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής δεν έχει απαλλοτριωθεί.
Άποψη της ανασκαφής, καλοκαίρι 2017
Η ανασκαφή της Κύθνου πραγματοποιείται από τον Τομέα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Τις έρευνες στηρίζουν οικονομικά και η Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ο Δήμος Κύθνου, και, κυρίως, ο χορηγός, Αθανάσιος Μαρτίνος.