Είναι ο άγιος που προστατεύει όσους ασχολούνται με τη γεωργία. Την 1η Φεβρουαρίου, ανήμερα της γιορτής του Αγίου Τρύφωνα, ειδικά οι αμπελουργοί δεν κλαδεύουν και ραντίζουν τα κλήματα με αγιασμό. Στη Μακεδονία τον λένε και Αϊ-Τρίφυλλα γιατί βοηθά το τριφύλλι να βλαστήσει, ενώ θεωρείται ότι προστατεύει και τους αγρούς από τα τρωκτικά, τις κάμπιες και τα άλλα ζωύφια.
Ο Άγιος Τρύφωνας γεννήθηκε τον 3ο αι. μ.Χ. στη Λάμψακο της Φρυγίας (τουρκικά: Lapseki).
Η οικογένειά του ήταν φτωχή και γι’ αυτό έβοσκε χήνες για να ζήσει. Συγχρόνως, όμως, μελετούσε με ζήλο την Αγία Γραφή και εκτελούσε με ευλάβεια τα θρησκευτικά του καθήκοντα. Με τον καιρό άρχισε να γίνεται γνωστός ως θεραπευτής των αρρώστων και των δαιμονισμένων.
Η φήμη του έφτασε μέχρι και τη Ρώμη. Ο αυτοκράτορας Γορδιανός (238-244) του ζήτησε να θεραπεύσει την κόρη του και σε αντάλλαγμα να του δώσει χρήματα και αξιώματα, τα οποία ο Άγιος Τρύφωνας αρνήθηκε. Τον Ιανουάριο του 250 παραδόθηκε και συνελήφθη στη Νίκαια της Βιθυνίας στο πλαίσιο των διωγμών που διέταξε ο αυτοκράτορας Δέκιος (249-251). Του ζητήθηκε να απαρνηθεί την πίστη του και όταν εκείνος είπε «όχι» υποβλήθηκε σε μια σειρά από βασανιστήρια.
Η προσευχή του Αγίου Τρύφωνα κατά το μαρτύριό του
Στην αρχή τρύπησαν το σώμα του αγίου με σπαθιά, μετά τον έδεσαν πίσω από άλογα που τον έσυραν σε δύσβατες και βραχώδεις τοποθεσίες. Τα βασανιστήρια συνεχίστηκαν με σιδερένια καρφιά πάνω στα οποία τον έσυραν γυμνό και με εγκαύματα που του προκάλεσαν με λαμπάδες. Προτού τον αποκεφαλίσουν του έδωσαν μια τελευταία ευκαιρία ν’ αποκηρύξει την πίστη του.
Οι χριστιανοί παρέλαβαν το σώμα του, το άλειψαν με μύρο, το τύλιξαν σε σεντόνι, το έβαλαν σε λάρνακα και το έστειλαν στη Λάμψακο όπως ο ίδιος ζήτησε μέσω οράματος. Ναό αφιερωμένο στον Άγιο Τρύφωνα έχτισε ο μέγας Ιουστινιανός στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στα μέσα του 9ου αι. ιδρύθηκε η μονή του Αγίου Τρύφωνα που ανήκει στη μητρόπολη Χαλκηδόνος. Σε πολλά μοναστήρια της Ελλάδας φυλάσσονται τεμάχια από τα λείψανα του αγίου. Τμήμα της τίμιας κάρας φυλάσσεται στην Μονή Ξενοφώντος στο Άγιον Όρος.
