Κάθε φορά που τελειώνουν τα παιχνίδια που δίνουμε με την ποδοσφαιρική ομάδα των φοιτητών της Κτηνιατρικής στον όμορφο θεσμό του εσωτερικού πανεπιστημιακού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου του ΑΠΘ, λέω πάντα το ίδιο αστείο. Έχει γίνει κάτι σαν παράδοση μετά το παιχνίδι, ύστερα από μια επιτηδευμένη στιγμή περίσκεψης, με περισπούδαστο ύφος και τη δέουσα σοβαρότητα ο… coach να ανακοινώνει: «χίλιες φορές καλύτερα να κερδίζεις παρά να χάνεις». Αυτό το αστείο που έχει γίνει πια σύνθημα και παράδοση στην ομάδα μας, μοιάζει με εκείνο το άλλο που λέμε: «καλύτερα υγιής και πλούσιος, παρά άρρωστος και φτωχός».
Η εκφορά του αυτονόητου και του προφανούς με θεατρικό τρόπο έχει πάντα μια αστεία γραφικότητα. Τελικά, όμως, κρύβει κάτι πολύ περισσότερο.
Δεν είναι απλώς η προσποίηση μιας γοητευτικής σαλότητας. Γιατί αυτό που λέγεται ως αστείο ανάμεσα σε νοήμονες ενήλικες είναι, αν το καλοσκεφτεί κανείς, η βασική στόχευση της παιδείας και, κυρίως, της διαπαιδαγώγησης. Η διασφάλιση της διδασκαλίας αυτονόητων αρχών και της κοινής λογικής αποτελεί βασική στόχευση της εθνικής παιδείας σε όλα τα κράτη του κόσμου. Γι’ αυτό, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια (είτε είναι κρατικά, είτε άλλου δημόσιου χαρακτήρα, είτε ιδιωτικά) υπόκεινται πάντοτε στον έλεγχο της πολιτείας και παίρνουν γραμμή από αυτήν.
Στο πλαίσιο της διαπαιδαγώγησης των παιδιών, αλλά και των λαών, δεν υπάρχουν αυτονόητα. Όποιος το ξεχνά διαπράττει ένα τεράστιο σφάλμα και παίζει με τη φωτιά. Πόσα αυτονόητα κατέρρευσαν μέσα στο μυαλό των Γερμανών πολιτών κι αφήσαν εκείνον τον κοντομούστακο να τους καθίσει στο σβέρκο και να αιματοκυλίσει τον κόσμο όλο; Πόσα αυτονόητα γινήκανε ζητούμενα μέσα στα σοβιετικού τύπου ολοκληρωτικά καθεστώτα; Τι καταλαβαίνουν όσοι μπλέκουν στις κάθε είδους παραθρησκευτικές οργανώσεις και τις αιρέσεις και κάνουν τις πιο απίστευτες ανοησίες κι ανομολόγητες πράξεις;
Μπορεί κάποιος που έχει δυο δράμια μυαλό μέσα στο κεφάλι του και βασικές γνώσεις ιστορίας, να αποκαλεί το κρατίδιο στα βορειοδυτικά μας σύνορα Μακεδονία;
Βλέπετε, τ’ αυτονόητα και η κοινή λογική είναι περισσότερο εύθραυστα απ’ ότι φαντάζονται μερικοί… Γι’ αυτό, η πολιτική και η πνευματική ηγεσία κάθε τόπου, όταν έχει αγαθές προθέσεις, αυθεντική διάθεση προσφοράς και καλούς σκοπούς, δεν υποτιμά ποτέ την αξία αυτής της αρχής. Αντίθετα, φροντίζει να ξεδιαλέγει τα καλύτερα, τα πιο ευγενικά και τα πιο διδακτικά επιτεύγματα του ανθρώπου, για να διδάξει αλήθειες και να διαιωνίσει τις αυτονόητες αξίες μέσα από την παιδεία. Όσο καλύτερα το κάνει, τόσο πιο πιθανό είναι οι επόμενες γενεές πολιτών να απολαύσουν κανέναν «χρυσό αιώνα». Αααχ… χίλιες φορές καλύτερα να ζούσαμε στις μέρες μας ως χώρα το αντίστοιχο του «χρυσού αιώνα του Περικλή», παρά αυτό που ζούμε τώρα…
Όλοι το παραδέχονται πως αυτός ο Περικλής θα πρέπει να ήταν πολύ σπουδαίος. Δεν έχουν μετρημό οι διανοούμενοι ανά τον κόσμο που διαβάζουν και ξαναδιαβάζουν και αναλύουν τον επιτάφιο λόγο που έδωσε στους πολίτες της Αθήνας, σαν να’ ναι κανένα ευαγγέλιο. Λένε πως είναι ο σπουδαιότερος ύμνος στη δημοκρατία. Αλλά, κατά τη γνώμη μου, περιέχει και δύο βασικούς νοηματικούς άξονες που αποτελούν απόλυτα προαπαιτούμενα για την κάθε είδους πολιτειακή οργάνωση. Χωρίς αυτούς δεν μπορεί να σταθεί κανένα φυσιολογικό κράτος στον κόσμο με μια ελάχιστη, έστω, αξιοπρέπεια κι αποτελεσματικότητα.
Ο πρώτος άξονας είναι ο καθορισμός μιας θεμελιώδους συλλογικής ταυτότητας.
Έτσι κι έτσι –λέει ο Περικλής– είμαστε εμείς οι Αθηναίοι. Αυτοί είμαστε σε γενικές γραμμές, αυτά είναι τα πιστεύω μας, αυτός ο τρόπος μας, αυτές κι οι βασικές μας αρχές κι οι αντιλήψεις μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι Αθηναίοι πολίτες πρέπει να είναι ίδιοι κι απαράλλακτοι στα πιστεύω και στο χαρακτήρα τους σαν τίποτε κλωνοποιημένα ανθρωπάκια. Ο Περικλής μάλλον θέτει ένα ρεαλιστικό και ιστορικά τεκμηριωμένο πλαίσιο συναντίληψης· έναν κοινό τόπο, έναν πυρήνα ευγενικών αξιών που νοηματοδοτεί την ταυτότητα του Αθηναίου πολίτη. Αυτό που σήμερα, στη σύγχρονη οργάνωση των κοινωνιών, ονομάζουμε εθνική ταυτότητα. Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο, ο μεγάλος ηγέτης θέτει και τις βασικές στοχεύσεις της παιδείας των Αθηναίων.
Ο δεύτερος άξονας είναι ο έμπρακτος σεβασμός στους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα, προασπίζοντας όχι μόνο την υλική της υπόσταση, αλλά και την πνευματική της κληρονομιά που σχετίζεται με τις ευγενικές αξίες και τον τρόπο ζωής των πολιτών. Δηλαδή, με την ταυτότητα του Αθηναίου πολίτη.
Αυτές τις αυτονόητες ζωτικές αρχές ο Περικλής δεν τις περιφρόνησε, αλλά τις υπενθύμισε με το λόγο του στους Αθηναίους.
Εάν οι πολιτικοί μας αποδεχτούν τη λέξη Μακεδονία στο όνομα του κρατιδίου που έχει για πρωτεύουσά του τα Σκόπια, όχι μόνο θα περιφρονήσουν, αλλά εμπράκτως θα διαρρήξουν (ήγουν θα ξεσκίσουν) ταυτόχρονα και τις δυο αυτές αρχές.
Πρώτα-πρώτα θα περιφρονήσουν τους ήρωες και τους μάρτυρες του Μακεδονικού αγώνα. Κι ύστερα, θα παραδεχτούν φωναχτά σε ένα παγκόσμιο ακροατήριο ότι η ταυτότητα δεν βασίζεται σε ιστορικές πραγματικότητες, αλλά ισχύει επισήμως η αρχή του «είμαι ό,τι δηλώνω». Εάν βέβαια γίνει αυτό, προτείνω όλοι οι Έλληνες να δηλώσουμε πως είμαστε ελέφαντες, για να εκμεταλλευτούμε το γεγονός ότι τα ζώα αυτά δεν φορολογούνται (ακόμα) στη χώρα μας.
Καλή κι ευλογημένη χρονιά σε όλους!