Χρονικό της μάχης της Γαράκλισε (Καρς)

Με αφορμή το γενεαλογικό της δέντρο και την ιστορία των προγόνων της, η Νούλα Φιλιππίδου δημοσίευσε στο terra-pontus.blogspot.gr την ιστορία της μάχης της Γαράκιλσε, μεταξύ Ποντίων και Αρμενίων. Επιλέξαμε ένα μικρό απόσπασμα της γλαφυρής εξιστόρησης:

[…] Στις 24 Μαρτίου του 1918 είχαν μαζευτεί στην Γαράκιλσε (ή Γαράγλισε) εννιά χωριά της περιοχής του Κάγκισμαν, από τα οποία τα δύο, το Ιβάν-Πολ και το Ολουχλί έφυγαν χωρίς να περιμένουν για να ξεκουραστούν. 

Στη Γαράκιλσε όμως παρέμειναν τα χωριά Απάν και Αφκά Τσαπίκ, Σιλάχανα, Ορτόκιοϊ, Γιαλανγκούζ-Τσαμ και Κατσιβάν να ξεκουραστούν και να συνεχίσουν την πορεία τους προς το Καρς. Πρόεδρος των χωριών αυτών, σαν μία κοινότητα, ήταν ένας κάτοικος που ήταν απόστρατος ταγματάρχης του ρωσικού στρατού. Τότε περίπου είκοσι Αρμένιοι, οπλισμένοι, ήρθαν στην πλατεία του χωριού Γαράκιλσε και ζήτησαν από τους Έλληνες δέκα άλογα για τον αρμενικό στρατό. Οι Έλληνες μάζεψαν κάπου τα άλογα και τους τα έδωσαν. Την επομένη το πρωί, δηλαδή στις 25 Μαρτίου 1918, ξαναγύρισαν ζητώντας και άλλα είκοσι άλογα. 

Το Καρς σε καρτ ποστάλ εποχής

Ο επικεφαλής των Ελλήνων, φοβούμενος ότι σε περίπτωση αναγκαστικής μετανάστευσης δεν θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν οι συγχωριανοί του, διότι ήταν τα απαραίτητα μεταφορικά μέσα για κάθε οικογένεια και το ζευγάρι των αλόγων τους που έζευαν στα κάρα τους, απάντησε πως δεν είχαν άλλα περίσσια άλογα και όσα υπήρχαν τα χρειάζονταν για να μπορέσουν να φύγουν. Αυτή η απάντηση δεν άρεσε στον Αρμένιο αρχηγό, που γύρισε και του είπε «ένας από μας και δέκα από σας», και έβγαλε το όπλο του και πυροβόλησε τον Έλληνα πρόεδρο (νομίζω Σταματιάδης στο επίθετο) και τον σκότωσε. Μετά, γύρισαν τα άλογα τους για να φύγουν. Ο Λαυρέντιος Φιλιππίδης, γιος του Θεόδωρου Φιλιππίδη, άρπαξε το όπλο του (είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ρώσων τους Τούρκους, και όταν έγινε η συμφωνία μεταξύ Σοβιετικών και Τούρκων, και γύρισαν στα χωριά τους, είχε το όπλο του) και πρώτος μαζί με άλλους κυνήγησαν τους Αρμένιους και σκότωσαν, από τους είκοσι, τους περισσότερους. Οι άντρες από κάθε οικογένεια όλοι τους ήταν οπλισμένοι. Το περιστατικό αυτό έγινε λίγη ώρα μετά τον εκκλησιασμό της 25ης Μαρτίου.

Θα πρέπει να τονιστεί η παρουσία όλων των αντρών στο προσκλητήριο ομάδας άμυνας του ελληνικού πληθυσμού αυτής της περιοχής. Οργάνωναν την άμυνα μπροστά από το χωριό, από τα βόρεια, από την πλευρά του Καρς, απ’ όπου ήρθε και η ομάδα των Αρμενίων. Ο Λαυρέντης Φιλιππίδης κυνηγώντας στο ύψωμα τρεις Αρμένιους, τους πρόλαβε και τους σκότωσε. Όμως οι Έλληνες τον πέρασαν για Αρμένιο και του έριξαν, αλλά αυτός σταμάτησε για λίγο να ανεβαίνει το λόφο, σήκωσε το χέρι του και τους κάλεσε να έρθουν. Καταλαβαίνοντας ότι δεν είναι Αρμένιος αλλά Έλληνας, σταμάτησαν να του ρίχνουν, έτρεξαν και συνέχισαν να πυροβολούν τους Αρμένιους. Έπιασαν τα υψώματα και κράτησαν εκεί τους εχθρούς τους, οι οποίοι στο μεταξύ, ακούγοντας τους πυροβολισμούς, άρχισαν να ανεβαίνουν τα χιονισμένα  υψώματα. Έπρεπε πάση θυσία να κρατηθεί το ύψωμα που δέσποζε από τον Βορρά.

Έτσι άρχισε η μάχη της Γαράκιλσε. Το σύνολο των Ελλήνων που πήραν μέρος στη μάχη ανέρχεται στους τριακόσιους.

Όλο το απόγευμα της 25ης Μαρτίου και τη νύχτα της ίδιας μέρα, έγιναν πολλές επιθέσεις από τους αρμένιους, που προσπαθούσαν να σπάσουν την γραμμή άμυνας των Ελλήνων, χωρίς όμως κανένα θετικό αποτέλεσμα. Τα θύματα των Αρμενίων ήταν πάρα πολλά. Η δύναμή τους ανερχόταν σε στρατό ενός συντάγματος, και σε αριθμό περίπου στους 4,5 χιλιάδες. […]

• Διαβάστε ολόκληρη την εργασία της Νούλας Φιλιππίδου ΕΔΩ.