H ανίχνευση των αιτιών των διαφόρων ανθρώπινων φοβιών και των τρόπων που μπορούμε αποτελεσματικά να τις αντιμετωπίσουμε, που επιχειρεί το pontos-news με σειρά άθρων, συνεχίζεται στο παρόν με την παρουσίαση της υψοφοβίας. Στο προηγούμενο ακριβώς άρθρο σημειώναμε ότι ο φόβος είναι κάτι που αποκτάς στην πορεία της ζωής. Κανείς δεν γεννιέται με φόβους. Αυτός είναι ο κανόνας. Ποιος όμως «αξιοπρεπής» κανόνας δεν έχει τις εξαιρέσεις του;
Η εξαίρεση λοιπόν στον συγκεκριμένο κανόνα αφορά στο ότι ο φόβος για τα ύψη είναι από τους ελάχιστους που υπάρχουν μέσα μας, απ’ όταν είμαστε μωρά.
«Πρόκειται όντως για φόβο για τον οποίο θα μπορούσαμε να πούμε πως είμαστε βιολογικά προγραμματισμένοι να έχουμε. Δεν είναι τυχαίο πως υπάρχει στα περισσότερα θηλαστικά και συνδέεται με το ένστικτο της επιβίωσης, καθώς επιτρέπει να αναζητούμε προστασία σε περιστάσεις όπου μια πτώση είναι πιθανή και επικίνδυνη», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Ευδοξία Λύκου.
Άρα, μήπως τον χρειαζόμαστε αυτό το φόβο για την προστασία μας; Μήπως δεν υπάρχει λόγος να τον καταπολέμησουμε;
Σαφώς και δεν είναι «το ζητούμενο να καταπολεμηθεί ο φόβος για τα ύψη που μας προστατεύει από πραγματικό κίνδυνο, αυτός εξάλλου έχει σαφή λόγο ύπαρξης». Τι γίνεται όμως όταν ο φόβος αυτός γίνεται υπερβολικός και αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινή μας λειτουργικότητα; Όταν από το φόβο μας δεν αποφεύγουμε πια μόνο να σταθούμε στο άκρο ενός γκρεμού χωρίς προστασία, αλλά και να κοιτάξουμε από το μπαλκόνι ή ακόμα και να ανεβούμε μια σκάλα;
(Φωτ.: EPA / Shamil Zhumatov)
Τότε, λέει, η ειδικός είναι χρήσιμο να αναζητήσουμε τρόπους αντιμετώπισης.
Αποσαφηνίζει λοιπόν η Ευδοξία Λύκου: «Όπως με τις περισσότερες φοβίες, έτσι και με τη συγκεκριμένη, πριν σχεδιάσουμε τον τρόπο να την αντιμετωπίσουμε είναι σημαντικό να την κατανοήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο. Να καταλάβουμε τι είναι αυτό που φοβόμαστε πραγματικά και γιατί. Ποια είναι τα συμπτώματα που παρουσιάζονται, ποια η έντασή τους. Τι μηχανισμούς διαχείρισης έχουμε ήδη αναπτύξει και κατά πόσο αυτοί είναι λειτουργικοί ή όχι. Τι κόστος αλλά και τι δευτερογενή οφέλη έχουν πιθανώς προκύψει από την ανάπτυξη και εγκατάσταση της φοβίας μας».
Απαραίτητη η σταδιακή έκθεση στη φοβία
Στις περισσότερες περιπτώσεις η σταδιακή έκθεση είναι απαραίτητο βήμα για την καταπολέμηση της φοβίας, με την βοήθεια τεχνικών χαλάρωσης για την αντιμετώπιση του άγχους. Σημαντικό εργαλείο είναι για τον ειδικό και η τεχνική της Γνωσιακής Αναδόμησης, μέσω της οποίας ζητούμενο είναι να τροποποιηθούν οι δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις που πιθανώς να συνδέονται με τη φοβία. Για παράδειγμα, σημειώνει η ειδικός, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως στη φοβία, ο «φόβος» αφορά περισσότερο στο τι θα μπορούσε να συμβεί παρά στο τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, και βασίζεται συχνά σε αυθαίρετα συμπεράσματα.
«Θέλουμε μέσω της έκθεσης να πάρει ο ενδιαφερόμενος το μήνυμα “παρά τα όσα υπαγορεύει το άγχος μου, να που τελικά είμαι ασφαλής”.
Ο άνδρας του βίντεο, που πάσχει από υψοφοβία, καταφέρνει με την ενθάρρυνση της γυναίκας του να φτάσει μέχρι την άκρη του γκρεμού και να κλέψει μια ματιά από τον Ατλαντικό (Γκάλγουεϊ Ιρλανδία)
»Αυτό σημαίνει πως το πρώτο βήμα μπορεί να είναι για κάποιον να κοιτά φωτογραφίες τραβηγμένες από μεγάλο ύψος, για άλλον να ανεβαίνει ένα σκαλοπάτι τη φορά», υποστηρίζει η Ευδοξία Λύκου.
Συνήθως σχεδιάζονται ασκήσεις στις οποίες μπορεί κανείς να αντεπεξέλθει μόνος του, ώστε ο επιτυχής έλεγχος του άγχους να μην συνδεθεί με την παρουσία τρίτου ατόμου, υπάρχουν όμως περιπτώσεις που και η παρουσία του θεραπευτή ή κάποιου άλλου ανθρώπου εμπιστοσύνης μπορεί να είναι απαραίτητη ως μέρος των σταδιακών βημάτων κυρίως στα αρχικά στάδια.
Στην πορεία μπορεί η δυσκολία να αυξάνει σταδιακά, έτσι ώστε σε κάθε νέο βήμα να μαθαίνει κάποιος να ελέγχει την αναπνοή του και τα σωματικά συμπτώματα του άγχους, εκπαιδεύοντας έτσι το μυαλό του στην ιδέα ότι η κατάσταση που τον αγχώνει είναι τελικά ασφαλής. Το ζητούμενο είναι να αλλάξει ο τρόπος που το άτομο ερμηνεύει την κατάσταση ώστε να αλλάξει και η αντίδρασή του σε αυτή.
Το πόσο γρήγορα θα τα καταφέρει κάποιος δεν είναι από την αρχή προδιαγεγραμμένο. Ο κάθε άνθρωπος θα κάνει τη δική του πορεία.
Η κλινική ψυχολόγος βεβαιώνει πάντως ότι «ναι» οι άνθρωποι ξεπερνούν την υψοφοβία τους μέσω προγραμμάτων σταδιακής έκθεσης, για παράδειγμα σε τοίχο αναρρίχησης. Υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να μην χρειαστεί. Η ίδια αναφέρει το προσωπικό της παράδειγμα κοπέλας που χρειάστηκε να απομακρυνθεί από μια ιδιαίτερα τοξική σχέση, για να μπορέσει στη συνέχεια σχετικά εύκολα να ξεπεράσει την υψοφοβία που είχε παρουσιάσει και είχε προβάλει ως αρχικό αίτημα θεραπείας.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα, ώστε η φοβία δεν αντιμετωπίζεται χωρίς τη βοήθεια και φαρμακευτικής αγωγής.
Ο φόβος του ύψους και ο φόβος του αεροπλάνου
Συνδέονται άραγε οι δύο φοβίες; «Και ναι και όχι», είναι η απάντηση της ειδικού. «Ο φόβος του αεροπλάνου (φοβία πτήσης) συνδέεται συνήθως με τον “τρόμο” για το μεγάλο ύψος στο οποίο γίνεται η πτήση, αλλά και για την παραμονή σε έναν κλειστό χώρο, χωρίς τη δυνατότητα διαφυγής. Μπορεί επίσης να συνδέεται με μια δυσάρεστη εμπειρία κατά τη διάρκεια μιας πτήσης (σοβαρές αναταράξεις, κάποιο μηχανικό πρόβλημα, δύσκολη προσγείωση), η ανάμνηση της οποίας προκαλεί φόβο και αγωνία στην ιδέα ενός νέου ταξιδιού.
Γενικότερα, η ιδέα της έλλειψης ελέγχου πάνω στην κατάσταση που βιώνει το άτομο, φαίνεται να παίζει συχνά ρόλο στην ανάπτυξη φοβιών τέτοιου τύπου», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Ευδοξία Λύκου.