Ένα ιστορικό, μουσικό, λογοτεχνικό έργο με το χρονικό του ολοκαυτώματος και τη διαδρομή των προσφύγων μέχρι την εγκατάστασή τους στη Νέα Αγχίαλο εξέδωσε ο Σύλλογος Αγχιαλιτών Αθήνας με αφορμή την επέτειο από τα 110 χρόνια του ολοκαυτώματος της Αγχιάλου της Ανατολικής Ρωμυλίας (30 Ιουλίου 1906).
Το ποικιλόμορφο αυτό έργο υπογράφει ο Ανδρέας Κατσιγιάννης, ιδρυτής και διευθυντής της Εστουδιαντίνας και έχει τον τίτλο: «1906: Aγχίαλος – Ανατολική Ρωµυλία – Βόρεια Θράκη».
Τα κείμενα και οι στίχοι είναι των Κώστα Βάρναλη, Δράκου Μαυρομάτη, Γεώργιου Σουρή, Αργύρη Χατζηνάκη και Απόστολου Ζαφειρόπουλου (πρόεδρος του Συλλόγου Αγχιαλιτών της Αθήνας), ενώ ο Ανδρέας Κατσιγιάννης έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια του ντοκιμαντέρ. Αφηγητής είναι ο Νίκος Ξανθόπουλος. Τραγουδούν ο Μανώλης Μητσιάς, η Ελένη Βιτάλη, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Δημήτρης Μπάσης και η παιδική χορωδία του Σπύρου Λάμπρου, και σολίστ στο βιολί είναι ο Λευτέρης Ζέρβας.
Ο Ανδρέας Κατσιγιάννης σημειώνει σχετικά:
«Όσο και να θες να ξεχάσεις, δεν γίνεται να μη θυμάσαι. Η Ελλάδα στον προηγούμενο αιώνα ήταν ένα σώμα, ανοιχτές πληγές. Τα σημάδια κι αν έκλεισαν, αυτές οι πληγές έχουν μείνει. Το 1922 ήταν ίσως η μεγαλύτερη πληγή. Η αρχή όμως έρχεται από εκεί, κάπου στο 1906. Με τη ματιά του δημιουργού προσπάθησα κι εδώ να κινηματογραφήσω μουσικά την ιστορία της Αγχιάλου. Εδώ και χρόνια νιώθω τυχερός που ταξιδεύω μέσα στην ιστορία αυτού του τόπου, από την Ίμβρο και την Τένεδο στη Σμύρνη μέχρι το Καστελόριζο και τώρα στην Αγχίαλο. Ομολογώ ότι σε αυτό το ταξίδι είχα αρκετούς συνοδοιπόρους που με τις γνώσεις τους, το πάθος τους και το ταλέντο τους μου έδωσαν δύναμη και έμπνευση. Θέλω να ευχαριστήσω το Σύλλογο των Αγχιαλιτών της Αθήνας και ιδιαίτερα τον Απόστολο Ζαφειρόπουλο, που μέσα από τα μάτια του είδα τι σημαίνει να αγαπάς και να φροντίζεις τον τόπο σου και τις ρίζες σου. […]
»Το έργο μου αυτό, το 1906, το αφιερώνω στις ψυχές που τότε χάθηκαν, αλλά και στις ψυχές που καθημερινά χάνονται στα κόκκινα πλέον νερά του Αιγαίου».
![Εσωτερικό καφενείου στην Κωνσταντινούπολη. Εικόνα από την Ελληνική Βιβλιοθήκη - Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης (πηγή: Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη/ Travelogues/ WALSH, Robert/ALLOM, Thomas. Constantinople and the Scenery of the Seven Churches of Asia Minor illustrated. In a Series of Drawings from Nature by Thomas Allom. With an historical account of Constantinople, and descriptions of the plates, by the Rev. Robert Walsh..., Λονδίνο/Παρίσι, Fisher, Son & Co. [1836-38])](https://www.pontosnews.gr/wp-content/uploads/2024/10/Konstantinoupoli-Esoteriko-kafeneiou-1836-Idryma-Laskaridi-360x180.jpg)
