Η ανάλυση των δεδομένων του Πόντου αμέσως μετά τη Γενοκτονία δεν γίνεται με στρατηγικό τρόπο και πάντα καταλήγουν μερικοί ότι επρόκειτο για μια χαμένη υπόθεση από την αρχή.
Στην πραγματικότητα ο Πόντος μπορεί δομικά να είναι ανθεκτικός με μια στρατηγική προετοιμασία.
Ακόμα κι εκείνη την εποχή και μάλιστα πριν την αρχή της γενοκτονίας των Ποντίων υπήρχαν μαχητές που διεκδικούσαν επί του πρακτέου τον Πόντο ως εθνικό θέμα. Ακόμα και αν ο Βενιζέλος δεν τον συμπεριέλαβε στις ελληνικές διεκδικήσεις, διότι δεν πίστευε ότι μπορεί να προστατευτεί από μόνος του. Λειτουργούσε διπλωματικά με τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον (φωτ.: wikipedia.org)
Ακόμα και ο Μητροπολίτης Χρύσανθος προσπάθησε να τον πείσει τον Απρίλιο του 1919 για να γίνει ο Πόντος ανεξάρτητο κράτος. Έχει ενδιαφέρον ότι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ο (Γούντροου) Ουίλσον απάντησε σε αυτήν την πρόταση με τον εξής τρόπο: «Είναι θαυμάσια όσα μου λέτε. Ο Πόντος πρέπει να γίνει ανεξάρτητος. Μίαν ψήφον έχω εις την Συνδιάσκεψη, αλλά θα την διαθέσω υπέρ του λαού σας.»
Ο Ουίλσον πάντα σεβόταν τους λαούς, ακόμα κι όταν είχαν υποστεί γενοκτονία, τους έδινε το έδαφός τους. Το απέδειξε μάλιστα στη συνέχεια.
Το πρόβλημα ήρθε από αλλού, λόγω της Συνθήκης Καρς το 1921, αφού η Σοβιετική Ένωση συνεργάστηκε με την Τουρκία. Όμως πριν, εμφανίστηκε το στρατηγικό μείγμα που μπορεί να υποστηριχθεί ακόμα και τώρα. Σιγά σιγά όλοι συμφώνησαν να ενσωματωθεί ο Πόντος στο αρμενικό πλαίσιο για να απελευθερωθεί και να προστατευτεί στη συνέχεια. Διότι μπορεί η επιλογή των εκλογών να έγιναν πριν την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης μπορεί να ήταν μη αναστρέψιμο λάθος για την εποχή και να οδήγησε σε μια καταστροφή ακόμα πιο μεγάλη, η Δυτική Αρμενία συνεχίζει τον αγώνα ακόμα και τώρα. Η γνώση του παρελθόντος προετοιμάζει το μέλλον.
Εκείνη την εποχή η ελληνική εξουσία παράτησε τον Πόντο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι δομικά χαμένος. Δεν ήταν ότι η Ελλάδα δεν είχε στρατηγική, απλώς τότε είχε δύο που ήταν και οι δύο λανθασμένες: η μία του Βασιλιά, η άλλη του Βενιζέλου και φάνηκε ότι ήταν και οι δύο άσχετοι. Διότι δεν ήταν ικανοί να δουν πέραν από τα συμφέροντα τους. Όμως ο Ελληνισμός είναι εδώ ακόμα και μετά.
Η ιστορία του Πόντου δεν τελείωσε και η Δυτική Αρμενία δείχνει το μέλλον ακόμα και σε πρακτικό επίπεδο.
Νίκος Λυγερός
