Το δημόσιο πανεπιστήμιο στην πατρίδα μας είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για να καταλάβουμε το μπέρδεμα που έχουμε μέσα στο μυαλό μας για το τι είναι και πώς πρέπει να λειτουργεί η δημοκρατία. Ένα καλό παράδειγμα αποτυχημένου οργανογράμματος διοίκησης προς αποφυγή.
Να με συγχωρήσετε αν κάποια από αυτά που θα αναφέρω, για να σας εξηγήσω τι εννοώ, σας φανούν απλοϊκά και αυτονόητα.
Η δικαιολογία μου είναι πως τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας το αυτονόητο έχει γίνει πρωτεύον ζητούμενο.
Ποιος άραγε είναι ο ιδιοκτήτης, το αφεντικό του πανεπιστημίου στη χώρα μας; Φυσικά ο ελληνικός λαός, αφού το ίδρυμα είναι δημόσιο. Το αφεντικό, λοιπόν, επιλέγει δημοκρατικά έναν πρωθυπουργό ως διευθύνοντα σύμβουλο όλων των δομών του δημόσιου τομέα, συμπεριλαμβανομένου και του πανεπιστημίου. Κι επειδή ο διευθύνων σύμβουλος δεν μπορεί να παρακολουθήσει μόνος του όλα τα μαγαζιά του λαού που έχει στην ευθύνη του, ορίζει έναν διευθυντή για κάθε τομέα. Για τον τομέα της παιδείας έχει ως διευθυντή τον υπουργό Παιδείας. Έχει ακόμα κι έναν υποδιευθυντή που έχει στην επίβλεψή του ειδικά τα πανεπιστήμια. Αυτός είναι συνήθως υφυπουργός.
Μέχρι εδώ καλά. Η αλυσίδα της διοίκησης και η οργάνωση, στο όνομα του κυρίαρχου ελληνικού λαού, φαίνεται ορθολογική. Κανένας δεν αναρωτιέται, φυσικά, γιατί ο διευθύνων σύμβουλος βάζει όποιον αυτός νομίζει για διευθυντή και υποδιευθυντή. Κανένας δεν παραπονιέται πως αυτό δεν είναι δημοκρατικό, αφού είναι απευθείας ορισμός. Αναγνωρίζουμε όλοι το δικαίωμα στον πρωθυπουργό να επιλέγει όποιον αυτός νομίζει κατάλληλο για τη δουλειά. Κι αν δει πως δεν του κάνει ή δεν είναι απόλυτα ευχαριστημένος, να τον αλλάζει με κάποιον άλλο οποτεδήποτε.
Δεν είδα να ξεσηκώνονται ποτέ οι υπάλληλοι του Δημοσίου στον τομέα της Παιδείας για να πουν ότι θα πρέπει αυτοί να ψηφίσουν αναμεταξύ τους για εκλέξουν υπουργό Παιδείας.
Ούτε οι καθηγητές και οι εργαζόμενοι στα πανεπιστήμια και οι φοιτητές είπαν ποτέ πως πρέπει εμείς να ψηφίσουμε για να εκλέξουμε τον υπεύθυνο για τα πανεπιστήμια υφυπουργό. Αναγνωρίζουν στον δημοκρατικά εκλεγμένο πρωθυπουργό το δικαίωμα να επιλέξει τους συνεργάτες του. Ας ανοίξει τα μάτια του να κάνει καλές επιλογές – η ευθύνη όλη πάνω του. Θα λογοδοτήσει για τις επιλογές του στις επόμενες εθνικές εκλογές.
Στην αλυσίδα της διοίκησης από εδώ και κάτω, όμως, γίνεται κάτι διαφορετικό. Για να καταρτιστεί η διοίκηση σε κάθε πανεπιστήμιο αρχίζουν οι εκλογικές διαδικασίες. Ψηφοφορία για σχεδόν κάθε διοικητική θέση. Ο πρύτανης και τα μέλη της Συγκλήτου (που είναι οι πρόεδροι κάθε Τμήματος και οι κοσμήτορες κάθε Σχολής) εκλέγονται με θητεία. Είναι καθηγητές από το ίδιο το πανεπιστήμιο στο οποίο βάζουν υποψηφιότητα, και ψηφίζονται από τους υπόλοιπους καθηγητές, εργαζόμενους και φοιτητές.
Δηλαδή, για να καταλάβετε καλύτερα τι γίνεται, πείτε πως ο ιδιοκτήτης ελληνικός λαός είναι ας πούμε ο Ωνάσης – Θεός σχωρέσ’ τον.
Ο διευθύνων σύμβουλος όλων του των επιχειρήσεων είναι ο πρωθυπουργός. Των ναυτιλιακών του επιχειρήσεων, ειδικότερα, είναι ο υπουργός. Διευθυντής για τα τάνκερ ο υφυπουργός. Όλοι αυτοί, λοιπόν, λένε στους ναύτες κάθε τάνκερ (πανεπιστήμιο): ψηφίστε παιδιά αναμεταξύ σας, για να βγάλετε καπετάνιο (πρύτανη). Θα δεχόταν όμως ποτέ κάτι τέτοιο ο Ωνάσης; Όχι, σας πληροφορώ, γιατί αυτός κοίταζε την τσέπη του και δεν ήθελε να φαλιρίσει. Ο ιδιοκτήτης όμως του δημόσιου πανεπιστημίου, ο κυρίαρχος ελληνικός λαός, το δέχεται μια χαρά, ακόμα και τώρα που έχει φαλιρίσει – δεν βαριέσαι…
Επομένως, για συγκεκριμένες θέσεις της διοικητικής αλυσίδας (υπουργό και υφυπουργό Παιδείας) προβλέπεται ορισμός από τον δημοκρατικά εκλεγμένο κατά θέση ανώτερό τους, και όχι αρχαιρεσίες. Για την αμέσως πιο κάτω θέση, όμως, τον πρύτανη ενός πανεπιστημίου, ζητά η πολιτεία να ψηφίσουν αναμεταξύ τους οι πανεπιστημιακοί, έναν από τους ίδιους, όπως έγινε με τους ναύτες στο παράδειγμα που ανάφερα πιο πάνω. Στο όνομα τίνος πράγματος γίνεται αυτό;
Μήπως στο όνομα μιας άλλης αντίληψης για τη δημοκρατία; Τότε ας την εφαρμόσουμε σε όλα τα επίπεδα.
Οι εργαζόμενοι του Δημοσίου στον τομέα της Υγείας να ψηφίζουν για υπουργό και υφυπουργό Υγείας, οι εργαζόμενοι στο υπουργείο να εκλέγουν γενικό γραμματέα κάποιον από αυτούς, και οι εργαζόμενοι στον Ευαγγελισμό να ψηφίσουν αναμεταξύ τους για διευθυντή του νοσοκομείου. Ή μήπως στο όνομα ενός ασαφούς και –οπωσδήποτε– μερικού χαρακτήρα αυτοδιοίκητου του πανεπιστημίου; Τι νόημα έχει; Η διοίκηση είναι καλή ή κακή, αποτελεσματική ή όχι. Αυτο- ή ετερο-, ποια η σημασία;
Η διαδικασία αυτή του «ψηφίζουμε αναμεταξύ μας», μαζί με την ασάφεια των νόμων και των κανονισμών και τις αλληλεξαρτήσεις των διοικητικών θέσεων και οργάνων που συγκροτούν ένα πανεπιστήμιο, δημιουργούν συνθήκες γραφειοκρατικού χάους και δυσχεραίνουν τη λογοδοσία και την ξεκάθαρη ανάληψη ευθύνης. Όχι μόνο δεν εξασφαλίζουν –όπως δήθεν είναι ο σκοπός– την ανεξαρτησία του πανεπιστημίου, αλλά αντίθετα το καθιστούν απολύτως ευάλωτο στην κομματική φεουδοκρατία και σε κάθε είδους ιδιοτελή συμφέροντα.
Σας τα έγραψα σε ένα προηγούμενο άρθρο με τίτλο «Έτσι χαίρεται ο λύκος» (στην αναμπουμπούλα).
Προφανώς, δεν πιστεύω πως τον πρύτανη κάθε πανεπιστημίου πρέπει να τον ορίζει ο εκάστοτε υπουργός Παιδείας. Κάπως αλλιώς θα πρέπει να οργανωθεί η διοίκηση στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο. Πρώτα ο Θεός, σε κάποιο επόμενο άρθρο θα σας πω τη γνώμη μου.