Του Μετίν Γκουρτσάν* | Μετάφραση: Παναγιώτης Μπαλακτάρης.
Ενώ το 2016 τελείωνε, εκατομμύρια Τούρκοι ήλπιζαν ότι οι αγώνες κατά του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) και των ένοπλων αριστερών οργανώσεων είχαν τελειώσει, και το 2017 θα ήταν λιγότερο βίαιο. Αλλά μια επίθεση από έναν μαχητή του ΙΚ στις πρώτες δύο ώρες του νέου έτους στο Reina, ένα δημοφιλές διανοούμενο νυχτερινό κέντρο στον Βόσπορο, διέλυσε αυτές τις ελπίδες.
Ο δράστης, ο οποίος στοχοποίησε περίπου 600 ανθρώπους συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών πλουσίων Αράβων, πρώτα χρησιμοποίησε το ΑΚ-47 του να σκοτώσει έναν 20χρονο αστυνομικό στην πόρτα και έναν φρουρό ασφαλείας, και μετά μπήκε στο κέντρο.
Ζάλισε το πλήθος με την εκσφενδόνιση χειροβομβίδων κρότου-λάμψης, και μετά ψύχραιμα έριξε περίπου 180 διατρητικές σφαίρες. Σε αυτήν την 6λεπτη δοκιμασία, ο δράστης, το πιθανότερο ένας κεντροασιάτης σύμφωνα με τις Αρχές, σκότωσε 39 άτομα και τραυμάτισε άλλα 68 προτού βρει την έξοδο διαφυγής από το κέντρο. Πήρε ένα ταξί για το Ζεϊτινμπουρνού, όπου ζουν κυρίως Ουιγούροι Τούρκοι και άλλοι κεντροασιάτες, και εξαφανίστηκε.
Ο δράστης διαφεύγει ακόμα της σύλληψης παρά το τεράστιο διεθνές ανθρωποκυνηγητό. Οι δυνάμεις ασφαλείας λένε ότι βρίσκεται ακόμη στην Τουρκία, αλλά κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχει διαφύγει στην Συρία. Κάποια tweets αναφέρουν ότι βρίσκεται ήδη στη Ράκκα στη Συρία, όπου φέρεται να έγινε δεκτός από πλήθη που ζητωκραύγαζαν.
Αυτή η επίθεση είχε τρεις «πρωτιές» που δεν έχουμε δει στις οκτώ προηγούμενες επιθέσεις του ΙΚ στην Τουρκία:
- Η φύση της επίθεσης: Για πρώτη φορά δεν ήταν επίθεση αυτοκτονίας αλλά μια ταχύτατα εκτελεσμένη επίθεση «χτυπώ και φεύγω», και εκτελέσθηκε επιτυχώς.
- Ο επαγγελματισμός του δράστη: Ήταν ικανός να πραγματοποιήσει την επίθεσή του σε 6 λεπτά και να διαφύγει, δείχνοντας ότι πριν από την επίθεση προηγήθηκε αναγνώριση και σχεδιασμός. Κοιτώντας τα προφίλ των επιθέσεων του 2016 βλέπουμε ότι όλες –εκτός από το χτύπημα της 28ης Ιουνίου στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης– ήταν επιθέσεις αυτοκτονίας και οι δράστες δεν ήταν πολύ έμπειροι. Η επίθεση στο νυχτερινό κέντρο Reina φαίνεται να έχει γίνει από έναν βετεράνο των πεδίων μαχών στο Ιράκ ή την Συρία, ο οποίος έχει αναπτύξει επιχειρησιακές ικανότητες να πυροβολεί υπό πίεση, με χαμηλή ορατότητα, ενώ αλλάζει γρήγορα γεμιστήρες και χρησιμοποιεί χειροβομβίδες κρότου-λάμψης.
- Ο χρόνος της επίθεσης: Το ΙΚ πραγματοποίησε την πρώτη του επίθεση στην Τουρκία στη Νίγδη τον Μάρτιο του 2014. Αυτή τη φορά σχεδίασε το χτύπημα να συμπέσει με την εσωτερική διαμάχη μεταξύ κοσμικών και συντηρητικών για τον εορτασμό του νέου έτους. Ο δράστης επέλεξε μια τοποθεσία που αναγνωρίζεται σαν το ζενίθ της νυχτερινής ζωής της Τουρκίας. Με αυτήν την επίθεση η εξτρεμιστική σαλαφιστική ιδεολογία αναδύθηκε εν μέσω της διαμάχης για τον τρόπο ζωής. Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η πρώτη φορά που η εξτρεμιστική σαλαφιστική ιδεολογία έγινε το κεντρικό ζήτημα της εθνικής διαμάχης.
Ο δράστης μπαίνει στο Reina (πλάνα από την κάμερα ασφαλείας)
Η επίθεση στο Reina επίσης αποκάλυψε μια σημαντική αλήθεια: Την αδυναμία των Τούρκων δημοσιογράφων, των ειδικών σε θέματα ασφαλείας και των ακαδημαϊκών να κατανοήσουν το ΙΚ. Η κάλυψη των ΜΜΕ, οι ειδήσεις, τα σχόλια μετά την επίθεση, και οι αγρίως αποκλίνουσες υποθέσεις για το ποιος ήταν πίσω από αυτή, εκθέτουν αυτήν τη μοιραία ανικανότητα.
Τα τουρκικά ΜΜΕ είχαν τρεις βασικές ιδέες σχετικά με το ποιος είναι πίσω από την επίθεση:
- Ο δράστης ήταν ένα εργαλείο του ΙΚ που δεν είχε τη δική του άποψη και ιδεολογία, ο οποίος ήταν χειραγωγημένος από τη δύναμη πίσω από το ΙΚ. Στα τουρκικά ΜΜΕ αυτή η μυστηριώδης δύναμη αναγνωρίζεται ότι είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποτίθεται κρατούν κακία στην Τουρκία για την επιτυχία της στη βόρεια Συρία και για την επαναπροσέγγιση με την Ρωσία. Ο μοντέρνος τρόπος της αναγνώρισης του αγαπημένου συνήθους υπόπτου είναι να βάζει την ταμπέλα της «ανώτερης διάνοιας», χωρίς όμως να κατονομάζεται κάποιος.
- Η επίθεση ήταν μια κοινή επιχείρηση γκιουλενιστών –ή της Τρομοκρατικής Οργάνωσης Φετουλάχ Γκιουλέν (FETO) όπως την αποκαλεί η Άγκυρα–, και του PKK, ίσως και του ΙΚ συμπεριλαμβανομένου. Γι’ αυτό χρησιμοποιήθηκε μια μίξη των ακρωνυμίων IΚ-FETO-PKK.
- Δεν ήταν μια επιχείρηση του ΙΚ αλλά θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί από εκείνες τις ξένες υπηρεσίες πληροφοριών που τα ΜΜΕ και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι συνήθως κατηγορούν ότι βρίσκονται πίσω από κάθε μεγάλη επιχείρηση, αλλά ποτέ δεν κατονομάζουν.
Όλη η σύγχυση σηματοδοτεί την έλλειψη επαρκούς ικανότητας να αξιολογηθεί πλήρως η απειλή του ΙΚ στην Τουρκία. Στην Τουρκία, άλλωστε, υπάρχουν αρκετοί που ακόμα νομίζουν ότι το ΙΚ είναι μια απλή στολή αντιπροσώπου χωρίς το δικό του μυαλό, τη δική του στρατηγική και ιδεολογία.
(Φωτ.: EPA)
Ο απολογισμός της μάχης της Τουρκίας εναντίον του τρόμου το 2016
Οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας πραγματοποίησαν περίπου 37.000 αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. Οι 31.000 από αυτές ήταν σε αγροτικές περιοχές υπό την δικαιοδοσία της στρατοχωροφυλακής, και οι 6.000 σε αστυνομοκρατούμενες αστικές περιοχές. Σε αυτές τις επιχειρήσεις εξουδετερώθηκαν (δηλαδή, σκοτώθηκαν, συνελήφθησαν, τραυματίστηκαν ή παραδόθηκαν) περίπου 21.000 μαχητές του ΡΚΚ και του ΙΚ.
Κάπου 17.000 (81%) ήταν από το ΡΚΚ, 3.000 (14%) ήταν από το ΙΚ, και περίπου 1.000 (0.05%) ήταν από ριζοσπαστικές αριστερές οργανώσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες που εξασφάλισε το Al-Monitor από πηγές των δυνάμεων ασφαλείας, από τις 25 μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις οι 17 (68%) πραγματοποιήθηκαν από το PKK και οκτώ (32%) από το ΙΚ. Το ΡΚK στις επιχειρήσεις του γενικά στοχοποιεί τις δυνάμεις της αστυνομίας και του στρατού στα νοτιοανατολικά της χώρας, ενώ οι επιχειρήσεις του ΙΚ ήταν στις μεγάλες πόλεις, όπως η Κωνσταντινούπολη και το Γκαζίαντεπ χωρίς να διακρίνει μεταξύ των στόχων.
Στην Κωνσταντινούπολη οι περισσότερες επιθέσεις ήταν σε τοποθεσίες όπου συναθροίζονται αλλοδαποί πολίτες, όπως στο Σουλταναχμέτ, στην πλατεία Ταξίμ και στο αεροδρόμιο Ατατούρκ. Η πιο αιματηρή επίθεση του ΙΚ έλαβε χώρα στις 21 Αυγούστου 2016 σε έναν υπαίθριο γάμο στο Γκαζίαντεπ όπου 56 άνθρωποι, κυρίως γυναίκες και παιδιά, σκοτώθηκαν.
(Φωτ.: EPA / Sedat Suna)
Το 2016 οι τουρκικές υπηρεσίες ασφαλείας έκαναν εξαιρετική δουλειά στο να καταστείλουν τα ντόπια δίκτυα των εξτρεμιστών σαλαφιστών. Αλλά, όπως είδαμε αρχικά στην επίθεση στο αεροδρόμιο Ατατούρκ, και τώρα στο Reina, φαίνεται ότι συγκεκριμένοι ξένοι μαχητές του ΙΚ –αυτοί που ζητωκραυγάζουν από την περιοχή των Ουιγούρων της κεντρικής Ασίας και της Ρωσίας, και οι οποίοι δυσκολεύονται να επιβιώσουν στο Ιράκ και την Συρία–, έχουν αλλάξει τις επιχειρήσεις των δικτύων τους στην Τουρκία.
Φυσικά αυτά τα διεθνή δίκτυα, με την αυξανόμενη αποτελεσματικότητά τους και τις τοπικές βάσεις υποστήριξης μεταξύ των μεταναστών, δεν είναι τόσο εύκολο να τα αντιμετωπίσεις όσο τα τουρκικά δίκτυα.
Κάτι άλλο που έχει σημασία μπορεί να φανεί από τον απολογισμό του 2016
Συγκρίνοντας τους αριθμούς των μαχητών του ΡΚΚ και του ΙΚ που εξουδετερώθηκαν βλέπουμε ότι η Τουρκία έχει ως προτεραιότητα το ΡΚΚ. Η ερώτηση τώρα είναι κατά πόσο η επίθεση στο Reina θα υποχρεώσει την Τουρκία να επαναπροσδιορίσει την προτεραιότητά της. Από τις δηλώσεις των υψηλόβαθμων αξιωματούχων μετά την επίθεση στο Reina δεν παρατηρούμε τέτοια στροφή.
Στη στρατηγική νοοτροπία της Άγκυρας το ΡΚΚ είναι ακόμη η πρωταρχική απειλή.
Η Άγκυρα έχει εμμονή με το να αποτρέψει τόσο το ΡΚΚ στην Τουρκία και όσο και το συριακό παρακλάδι του, το Κουρδικό Κόμμα της Εθνικής Δημοκρατικής Ένωσης, από το να επιτύχουν περαιτέρω οφέλη. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι επίσης ελπίζουν ότι με την υποστήριξη της Ρωσίας, και ίσως του νεοεκλεγέντος προέδρου των ΗΠΑ, όλα τα οφέλη που έχουν αποκομίσει οι Κούρδοι θα εξαφανιστούν.
* O Μετίν Γκουρτσάν έχει υπηρετήσει ως στρατιωτικός σύμβουλος των ΤΕΔ από το 2002-2008, οπότε και παραιτήθηκε. Πλέον είναι ανεξάρτητος αναλυτής ζητημάτων ασφαλείας και αρθρογράφος του Al-Monitor.
