Ήταν κοριτσάκι ακόμα όταν η ψυχή της πλημμύρισε από το μεθυστικό άρωμα της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Η διαφορετικότητα στους ήχους, τους ρυθμούς και τις κινήσεις, της δημιουργούσαν αισθήματα σαγήνης και ευχαρίστησης όταν χάιδευαν την ακοή της ή περνούσαν σαν εικόνες μπροστά από τα μάτια της. Δεν ήταν λίγες οι φορές που και η ίδια προσπαθούσε να αναπαράγει ό,τι άκουγε, μιμούμενη τους καλλιτέχνες.
Αφιερωμένο στην παραδοσιακή μουσική, κυρίως αυτήν του ελληνισμού της Ανατολής, είναι ένα κομμάτι της ζωής της 28χρονης Πόντιας Μελίνας (Συμέλας) Χατζηκαμάνου.
Η Μελίνα, απόφοιτη του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι ένα κορίτσι που με μεράκι, προσήλωση και αγάπη ταξιδεύει με τη μελωδική και γεμάτη φωνή της τους ακροατές της σε μονοπάτια μνήμης, περηφάνιας, αλλά και χαρμολύπης.
«Με το ελληνικό παραδοσιακό τραγούδι ασχολούμαι εξαιτίας των βιωμάτων μου από την παιδική μου ηλικία. Μεγάλωσα σε τέτοιο πλαίσιο ήχων και χρωμάτων. Αγαπώ την παράδοση και προσπαθώ να την τραγουδήσω για να μείνει ζωντανή, αλλά και για να μεταφέρω κάτι από τη γοητεία της στο σήμερα. Αποτελεί πληγή για μένα το γεγονός ότι όλες αυτές οι τόσο πλούσιες σε πολιτισμό, σε άσματα, σε ήθη, σε έθιμα, σε ιστορία πατρίδες είναι χαμένες, αλλά εννοείται όχι λησμονημένες. Κάθε φορά που εκφράζομαι μέσα από ένα τραγούδι μιας περιοχής, προσπαθώ λίγο να γιάνω αυτήν την πληγή».
Μεγάλωσε με ποντιακά και μικρασιάτικα
Οι ήχοι της ποντιακής και της μικρασιάτικης μουσικής, που πλημμύριζαν το σπίτι της στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης από τότε που θυμάται τον εαυτό της, ήταν τα πρώτα μουσικά ερεθίσματα της Μελίνας. Γι’ αυτό φρόντισαν και οι δύο γονείς της, ο πατέρας της με καταγωγή από το χωριό Τσιραχπάν της Σαμψούντας και τη Νικομήδεια, και η Σαμψουνταία μητέρα της. Όπως λέει η Μελίνα, και οι δυο τους έχουν πολύ καλές φωνές. Ήταν αναπόφευκτο να κληρονομήσει αυτό το ταλέντο και η ίδια. Μάλιστα ο πατέρας της, ο οποίος έπαιζε ερασιτεχνικά ακορντεόν, είχε δει στην κόρη του από πολύ μικρή ηλικία μια φωνητική ικανότητα. Γι’ αυτό και χαμήλωνε τη μουσική στο ραδιόφωνο του αυτοκίνητου, ενθαρρύνοντας τη μικρή να τραγουδά λίγο πιο δυνατά.
«Στα πιο κρυφά μου όνειρα, τα οποία δεν τολμούσα να ξεστομίσω στην οικογένειά μου, ήταν να γίνω τραγουδίστρια. Το έγραφα και στα ημερολόγιά μου από τότε που ήμουν κοριτσάκι.
»Και η μαμά μου είχε το ίδιο όνειρο, αλλά δεν την άφησε ο μπαμπάς της να το πραγματοποιήσει», λέει με χαμόγελο η Μελίνα.
Συναντήσαμε τη Μελίνα στο ποντιακό καφενείο «Εύξεινον» (φωτ.: Ρωμανός Κοντογιαννίδης)
Οι γονείς της, όμως, είχαν δει την αγάπη της για την παραδοσιακή μουσική και το χορό, κι έτσι σε ηλικία 11 ετών την έγραψαν στο χορευτικό του ποντιακού συλλόγου Κάτω Τούμπας «Εταιρεία Θεάτρου Γ.Κ. Φωτιάδης». Είχε προηγηθεί ένα σύντομο πέρασμα από το χορευτικό της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, αλλά λόγω απόστασης και άλλων υποχρεώσεων προτιμήθηκε ο σύλλογος της Κάτω Τούμπας.
«Το χορευτικό κομμάτι μού έδωσε πολλές μουσικές εμπειρίες. Χορεύαμε πάρα πολλούς ελληνικούς χορούς –βέβαια περισσότερο ποντιακά–, και πήρα μέρος σε πολλές παραστάσεις τόσο ως χορεύτρια όσο και ως χορωδός του συλλόγου. Εκεί έγινε και η πρώτη μου προσέγγιση με την ελληνική μουσική της Ανατολής. Στο σύλλογο έμεινα μέχρι τα 21 μου χρόνια».
Το 2005 η Μελίνα Χατζηκαμάνου πέρασε στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα με τις σπουδές της τραγουδούσε από μεράκι και αφιλοκερδώς, με διάφορα σχήματα σε μικρά μαγαζιά της Θεσσαλονίκης, παραδοσιακά τραγούδια (ποντιακά, μικρασιάτικα, θρακιώτικα, καππαδοκικά, μακεδονίτικα, νησιώτικα κτλ.).
Μέχρι να πάρει το πτυχίο της, το 2009, η Μελίνα ήταν και ενεργό μέλος του Συλλόγου Ποντίων Φοιτητών Θεσσαλονίκης. Διατέλεσε για δύο χρόνια αντιπρόεδρος, και μέσω του συλλόγου γνώρισε και τα ποντιακά μουχαπέτια, τα οποία διοργάνωναν κάθε εβδομάδα.
Η Μελίνα Χατζηκαμάνου ερμηνεύει το «Πατρίδα μ’ αραεύω σε»
«Εκεί ήρθα σε επαφή με μελωδίες από διάφορες περιοχές του Πόντου, τις οποίες δεν είχα ακούσει μέχρι τότε. Επίσης, τότε και για τρία χρόνια έκανα μουσική εκπομπή στο “Ράδιο Ακρίτες 102,3”. Κέρδισα πολλά από την ποικιλία εκείνων των ακουσμάτων».
Η γνωριμία με τον Γιώργο Πουλαντζακλή
Στα 24 ήταν η Μελίνα όταν γνώρισε τον Γιώργο Πουλαντζακλή, μια συνάντηση ορόσημο, που δρομολόγησε και την πιο επαγγελματική της ενασχόληση με το παραδοσιακό τραγούδι.
«Υπήρξε απίστευτη χημεία μεταξύ μας πάνω στη μουσική, από την αρχή της γνωριμίας μας. Μας γνώρισε ο φίλος και συνεργάτης μου τότε Χάρης Πορφυριάδης, ο οποίος παίζει λαούτο. Ακολούθησε σειρά συναυλιών μαζί με τον Γιώργο Πουλαντζακλή, μέσα από τις οποίες γνώρισα αρκετούς ανθρώπους από το χώρο της παραδοσιακής μουσικής. Ουσιαστικά ο Γιώργος με έβαλε πιο ενεργά στο ποντιακό τραγούδι. Η συνεργασία μας συνεχίζεται με διάφορες μουσικές παραστάσεις και συμμετοχές σε χορούς συλλόγων και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ταυτόχρονα συνεργάζομαι και με άλλους καλλιτέχνες».
Σημαντική στιγμή στην καριέρα της ήταν η συμμετοχή της σε συναυλία που διοργάνωσε στο Βάιμπλινγκεν της Γερμανίας ο τοπικός ποντιακός σύλλογος «Αργοναύτες». Ήταν η πρώτη της φορά που τραγούδησε επί σκηνής, και μάλιστα μαζί με τον Αλέξη Παρχαρίδη.
Με τον Παρχαρίδη συνεργάστηκε και στο θεατρικό σανίδι, στο έργο του Δημήτρη Πιπερίδη Ο τελευταίος να κλείσει την κάσα. Σε σειρά παραστάσεων σε διάφορες πόλεις και χωριά της βόρειας Ελλάδας έπαιξε τη Βουλγάρα οικιακή βοηθό στο σπίτι της Πόντιας γιαγιάς Παρθένας (βλέπε… Αλέξης).
Σημαντική εμπειρία έδωσε στη Μελίνα και η συμμετοχή της στο Φεστιβάλ Ποντιακών Χορών της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος που έγινε το 2012 στο κλειστό γήπεδο του ΟΑΚΑ. Τότε τραγούδησε μπροστά σε 7.000 κόσμο!
«Ο στόχος που έχω πάντα στο μυαλό μου, είναι να ακολουθήσω μια σταθερή πορεία στο χώρο του παραδοσιακού και δημοτικού τραγουδιού που να αντέξει στο χρόνο. Να ανεβαίνω σιγά-σιγά, με βήματα σταθερά και σταδιακά. Πάντοτε η απότομη άνοδος έχει και απότομη κάθοδο. Θέλω να συνδυάσω επαγγελματική αποκατάσταση σχετική με τις σπουδές μου με το παραδοσιακό τραγούδι, από μεράκι κι επειδή το αγαπάω. Δεν θέλω να τραγουδήσω ποπ κι εμπορικά τραγούδια».
Μουσικές σπουδές
Δύο χρόνια μαθήματα βυζαντινής μουσικής –και μάλιστα δίπλα στον 
γνωστό δάσκαλο του είδους Χρήστο Χαλκιά– έχει παρακολουθήσει η Μελίνα Χατζηκαμάνου. Αναγκάστηκε να τα σταματήσει διότι, όπως λέει, πρόκειται για τεράστιο κεφάλαιο σπουδής, το οποίο χρειάζεται εμπεριστατωμένη μελέτη, και δεν της έφθανε γι’ αυτό ο χρόνος. Ωστόσο, επιθυμία της είναι κάποια στιγμή να τα ολοκληρώσει. Σήμερα παρακολουθεί κλασικές μουσικές σπουδές.
«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια δίνω βαρύτητα στις κλασικές μουσικές σπουδές, οι οποίες μ’ έχουν βοηθήσει πάρα πολύ στο τραγούδι – τόσο η σπουδή της φωνητικής όσο και η θεωρητική γνώση, δηλαδή το κομμάτι της αρμονίας. Σε πρωτόλειο επίπεδο παίζω και πιάνο, ίσα-ίσα για να συνοδεύσω τον εαυτό μου κατά την εξάσκησή μου στο τραγούδι. Έχω πάρει πτυχίο Ωδικής και σε λίγο διάστημα τελειώνω τις κλασικές μουσικές σπουδές».
Επίσης η Μελίνα μιλά καλά τουρκικά, γεγονός που όπως λέει προέκυψε από την αγάπη της για την Κωνσταντινούπολη, αλλά και επειδή την βοηθάει η γλώσσα στα καππαδοκικά τραγούδια που ερμηνεύει.
«Το μεγαλύτερο μέρος των καππαδόκικων τραγουδιών που ερμηνεύω, είναι τουρκόφωνα. Ήθελα να μάθω την τουρκική γλώσσα, ώστε να μπορώ να καταλαβαίνω το καππαδόκικο γλωσσικό ιδίωμα. Επίσης, λατρεύω την Κωνσταντινούπολη. Πήγα δύο φορές και με άγγιξε ο αέρας της Κωνσταντινούπολης, το γεγονός ότι παραμένει και σήμερα ελληνικός. Ένιωσα ανατριχίλα όταν είδα τις ελληνικές επιγραφές στην πλατεία Ταξίμ».
Μαγευτική Κωνσταντινούπολη (φωτ.: Ε.Β.)
«Σαν να βρίσκεται στο χείλος του Θεού»
Στο χωριό του παππού της, το Τσιραχπάν Σαμψούντας, καθώς και σε πολλά άλλα γνωστά και λιγότερο γνωστά μέρη του Πόντου περιηγήθηκε κατά την επίσκεψή της στην πατρίδα των προγόνων της η Μελίνα.
Εικόνα που κόβει την ανάσα… (φωτ.: Βασίλης Καρυοφυλλίδης)
Όπως λέει, αυτό που χαράχτηκε έντονα στο μυαλό της, ήταν η εικόνα του μοναστηριού της Παναγίας Σουμελά. «Αισθάνθηκα δέος και ανατριχίλα όταν το είδα. Σαν να βρίσκεται στο χείλος του Θεού, σαν να κρέμεται από μια κλωστή. Ταυτόχρονα σε πιάνει και μια λύπη για την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα η μονή. Βλέπεις κακοποιημένες τοιχογραφίες, παραμορφωμένα πρόσωπα αγίων από συνθήματα… Είναι ευδιάκριτη η ερήμωση του τοπίου, αλλά αυτή ακριβώς η ερήμωση γεμίζει την ψυχή σου με συναισθήματα».
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
- Ευχαριστούμε τη Μελίνα Χατζηκαμάνου για τις φωτογραφίες που μας παραχώρησε από το προσωπικό της αρχείο.
