Γράφει ο Μουράτ Γετκίν*
Η επιστροφή της θανατικής ποινής επανήλθε στην πολιτική ατζέντα από τον Τούρκο ηγέτη μετά την αιματηρή απόπειρα πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου. Το σύνθημα «θέλουμε την επαναφορά της θανατικής ποινής» ακούστηκε για πρώτη φορά από μια ομάδα νεαρών που εκείνη τη νύχτα έσπευσε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης για να υποδεχθεί και να υπερασπιστεί τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, ακολουθώντας το μήνυμα που έστειλε εκείνος μέσω Facebook στο CNN Türk.
Ο Ερντογάν καθοδήγησε το συναίσθημα του θυμωμένου πλήθος με αυτό το σύνθημα.
Αργότερα, χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία ότι «ο λαός μου αυτό θέλει», δήλωσε ότι εάν το Κοινοβούλιο ψηφίσει υπέρ αυτός θα το αποδεχθεί. Το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK Parti) έχει την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο· και δεν είναι μόνο το ΑΚ που επιθυμεί να επαναφέρει τη θανατική ποινή, αλλά και οι εταίροι τους στο νέο Σύνταγμα, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).
Η θανατική ποινή καταργήθηκε το 2000 (ως μέρος του πλαισίου εναρμόνισης της τουρκικής νομοθεσίας με αυτή της ΕΕ), μετά την σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ηγέτη του παράνομου Κουρδικού Εργατικού κόμματος (PKK), το 1999, ο οποίος αργότερα καταδικάστηκε σε ποινή ισόβια κάθειρξης.
Ειρωνεία! Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης και ο ηγέτης του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ήταν μέλος του τότε κυβερνητικού συνασπισμού όταν καταργήθηκε η ποινή του θανάτου.
Ωστόσο, ο νόμος αυτός έγινε επίσημος το 2004 από το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, όταν ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός.
Οι συνέπειες
Η επαναφορά της θανατικής ποινής αποτελούσε ανέκαθεν ένα δημοφιλές θέμα για τους Τούρκους πολιτικούς –αμφότερων ισλαμιστικών και εθνικιστικών καταβολών–, καθώς θεωρείται ως μία αποτρεπτική μέθοδος τιμωρίας, και υπάρχει στο Κοράνι.
Η επαναφορά της δεν θα είναι κάτι δύσκολο για τα δύο συνεργαζόμενα κόμματα, το κυβερνών κόμμα ΑΚ και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, όμως οι πολιτικές και οικονομικές συνέπειες μπορούν να κάνουν δύσκολη τη ζωή για την Τουρκία και τους Τούρκους πολίτες.
Η πρώτη συνέπεια ενδέχεται να είναι το κόψιμο όλων των δεσμών με τις Βρυξέλλες, το οποίο θα μπορούσε να ακολουθηθεί από ένα πιθανό πάγωμα της τελωνειακής ένωσης μεταξύ των δύο πλευρών. Με ή χωρίς οικονομικές κυρώσεις, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο εταίρων (το μισό του συνόλου των τουρκικών εξαγωγών πηγαίνει σε χώρες της ΕΕ), θα μπορούσαν να μειωθούν.
Όμως, οι συνέπειες δεν θα περιοριστούν σε αυτό.
Εάν σπάσει ο ψυχολογικός φραγμός της επαναφοράς της θανατικής ποινής είναι πιθανό η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών στην Τουρκία, και σε άλλες περιοχές, να έχουν μια περαιτέρω πτώση. Μαζί με το εκτελεστικό προεδρικό σύστημα, που επί του παρόντος βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας, το ίδιο θα μπορούσαμε να σκεφτούμε για τη δικαστική ανεξαρτησία, και τον πιθανό αντίκτυπο στις ξένες επενδύσεις.
(Φωτ.: EPA / Sedat Suna)
Το σχέδιο που εισηγούνται στον Ερντογάν
Το παραπάνω να φαντάζει ως μια απαισιόδοξη εικόνα για πολλούς. Για λίγους, όμως, ανθρώπους στην Άγκυρα αυτό αποτελεί ένα σχέδιο (game plan) που θέλει να ακολουθήσει ο πρόεδρος Ερντογάν.
Σύμφωνα με αρκετές ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, μια ομάδα ανθρώπων πολύ κοντά στον πρόεδρο Ερντογάν του προώθησε προς επεξεργασία το ακόλουθο σχέδιο:
- φέρε πίσω την θανατική ποινή,
- απαλλάξου από τα νομοθετικά όρια της ΕΕ όταν αυτή κόψει όλες τις επαφές με εμάς,
- άφησε να καταρρεύσει το χρηματιστήριο (δηλαδή, να απαλλαγούμε από την πίεση μεγάλων εταιρειών και ξένων κεφαλαίων, τα οποία δεν είναι «από εμάς» ούτως ή άλλως),
- εκπλήρωσε τις στρατιωτικές ανάγκες του ΝΑΤΟ με μια συμφωνία που θα αφορά «τις δικές μας ανάγκες», ώστε να απαλλαγούμε από την υπερβολική πολιτική πίεση της Δύσης,
- πίεσε και πάρε την εκτελεστική προεδρία,
- άρχισε να δίνεις πίσω κάποια δικαιώματα σύμφωνα με τις ανάγκες μας (συμπεριλαμβανομένου του κουρδικού ζητήματος, εκτός από δημοκρατική γενναιοδωρία),
- και στη συνέχεια ενθάρρυνε την ανάκαμψη της εγχώριας οικονομίας.
Μπορεί να ακούγεται τρομακτικό, όμως μια χούφτα άνθρωποι έχουν προσπαθήσει να κάνουν διάφορες τροποποιήσεις αυτού του σεναρίου την επίσημη γραμμή του προέδρου Ερντογάν.
Δεν υπάρχει ακόμα καμία προετοιμασία, ούτε στον προεδρικό κύκλο στην Άγκυρα, ούτε στο υπουργείο Δικαιοσύνης, για την επαναφορά της θανατικής ποινής. Υπάρχει μια ισχυρή ρητορική, αλλά ελάχιστη νομική δράση, η οποία να υποδεικνύει ότι ο Ερντογάν δεν έχει ακόμα υιοθετήσει αυτό το σενάριο ως την τελική του πολιτική.
Αυτό είναι καλό, διότι ένα τέτοιο σενάριο θα στοίχιζε στην Τουρκία όχι μόνο την απομάκρυνσή της από τις δημοκρατικές και οικονομικές αξίες του σύγχρονου κόσμου, αλλά θα προκαλούσε νέα απρόσμενα ρήγματα στην τουρκική κοινωνία.
Όσον αφορά τη ρητορική «ο λαός μου αυτό θέλει», ο Ερντογάν είναι αρκετά έμπειρος ώστε να γνωρίζει ότι οι μεγάλοι ηγέτες δεν ακολουθούν τις μάζες, αλλά είναι εκείνοι που δείχνουν το βηματισμό προς τα εμπρός. Ο δρόμος για ένα καλύτερο μέλλον της Τουρκίας σίγουρα δεν περνά μέσα από την επαναφορά της θανατικής ποινής, θέμα το οποίο αποτελεί μία από τις πλέον κρίσιμες αντιπαραθέσεις στη χώρα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.
* Ο Μουράτ Γετκίν είναι διευθυντής της Hürriyet Daily News, της αγγλόφωνης έκδοσης της εφημερίδας Hürriyet. Το άρθρό του δημοσιεύτηκε στη στήλη «Ιδέες και απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
