Τούρκοι χωροφύλακες κατέβαζαν από τις αγχόνες τα άψυχα σώματα Ποντίων φυγόστρατων στη Σαμψούντα, λίγο πριν από τον ξεριζωμό. Η ψυχή τους είχε «φτερουγίσει» και δεν υπήρχε κανένας λόγος να παραμένει το μακάβριο θέαμα στην πλατεία Ωρολογιού της πόλης. Τις ενέργειές τους σταμάτησε η αγριεμένη φωνή του αξιωματικού, ο οποίος ζήτησε να ξανακρεμαστούν τα πτώματα, για να απολαύσουν στο σύνολό του το αποτρόπαιο θέαμα ο διοικητής της Σαμψούντας, η σύζυγός του και κάποιες φίλες της. Έτσι έγινε, και η ηγεσία της πόλης αποχώρησε… ευχαριστημένη από το θέαμα.
Με γλαφυρότητα ο Γάλλος αρμοστής στην Τραπεζούντα στα δύσκολα χρόνια για τον ποντιακό ελληνισμό, Λεπισιέ, περιγράφει ένα από τα περιστατικά μαζικής εξόντωσης Ελλήνων με τους Τούρκους ως νεότερους Ρωμαίους ευγενείς στην τουρκική αρένα να απολαμβάνουν τη φρίκη.
Το περιστατικό ιστορείται στα διπλωματικά αρχεία του γαλλικού κράτους και το κατέγραψε, μαζί με πολλά άλλα, ο Χάρης Τσιρκινίδης, Πόντιος δεύτερης γενιάς, συγγραφέας, ιστορικός και πρώην διπλωματικός ακόλουθος σε θέματα Άμυνας των ελληνικών πρεσβειών σε Παρίσι, Βρυξέλλες και Μαδρίτη.
Μένοντας πιστός στην υπόσχεση που έδωσε στην πρόσφυγα μητέρα του αλλά και στον εαυτό του, εδώ και χρόνια μελετά διπλωματικά αρχεία σε Γαλλία, Βέλγιο, Ισπανία, Γερμανία, Βρετανία και Ελβετία (τα αρχεία της Κοινωνίας των Εθνών) και έχει γράψει πέντε βιβλία για τη Γενοκτονία του ελληνισμού της Ανατολής και την Κύπρο.
Το ολοκαύτωμα του Άτα Σαμψούντας και το μακάβριο τέλος του Χρυσοστόμου Σμύρνης
«Γιατί με πιάνετε; Εγώ δεν είμαι Έλληνας», φώναζε έντρομος στους Τούρκους στρατιώτες ένας Ιταλός, υπάλληλος σε αυστριακή εταιρεία καπνού στην περιφέρεια της Σαμψούντας, στο χωριό Άτα. Οι Τούρκοι κατάλαβαν ότι λέει αλήθεια και μετά από λίγο τον άφησαν ελεύθερο. Στα επόμενα λεπτά ο Ιταλός υπάλληλος είδε τους Τούρκους να μαζεύουν περίπου 3.000 Έλληνες, να τους στριμώχνουν σε τρία σπίτια και να τους καίνε ζωντανούς. Μέρες αργότερα κόντεψε να χάσει τα λογικά του όταν στο νοσοκομείο της Σαμψούντας είδε περίπου 40 κοριτσάκια, ηλικίας
6 έως 12 ετών, να περιθάλπονται από τους βάρβαρους βιασμούς που υπέστησαν από Τούρκους. Άλλη μια μαρτυρία-τεκμήριο φρίκης…
Συγκλονιστική είναι και η περιγραφή του φρικαλέου θανάτου του μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου το 1922, από τον Γάλλο βουλευτή ιερωμένο Εδουάρδο Σουλιέ μέσα στο γαλλικό Κοινοβούλιο. Όταν ο τότε πρωθυπουργός της Γαλλίας, Πουανκαρέ, έλεγε ότι στη Σμύρνη δεν έγινε κάτι ιδιαίτερο, ο Σουλιέ αντέδρασε. Μόλις του επιτέθηκαν φραστικά άλλοι βουλευτές, τους διηγήθηκε το μαρτύριο του Χρυσοστόμου Σμύρνης στα χέρια του μανιασμένου τουρκικού όχλου. «Τον μητροπολίτη, μαζί με δύο Έλληνες δημοσιογράφους, τον οδήγησαν οι Τούρκοι στην άκρη της ευρωπαϊκής συνοικίας της Σμύρνης. Του έβαλαν μια άσπρη πετσέτα ώστε να τον βλέπουν όλοι, κι άρχισαν να του ξεριζώνουν τα γένια και να του κόβουν τα αυτιά και τη μύτη. Δίπλα παρίσταντο Γάλλοι ναυτικοί, οι οποίοι σοκαρίστηκαν από το θέαμα, αλλά δεν έλαβαν καμία θέση, αφού είχαν αυτές τις διαταγές».
Ανάλογα με την περίοδο και τον διπλωμάτη
Όπως λέει στο pontosnews.gr ο Χ. Τσιρκινίδης, απαιτείται μεγάλη προσοχή από τον ερευνητή στην προσπάθεια διασταύρωσης των γεγονότων, λαμβάνοντας υπόψιν τα κίνητρα κάθε διπλωμάτη. Κι αυτό γιατί ο κάθε διπλωμάτης βλέπει συνήθως τα γεγονότα μέσα από το πρίσμα των συμφερόντων της χώρας του την περίοδο που συμβαίνουν, ανάλογα με τις εντολές που έχει λάβει ή βάσει των προσωπικών του συμφερόντων.
«Για παράδειγμα, ο Άγγλος ιστορικός Άρνολντ Τόινμπι ήταν υπέρ των Ελλήνων στο θέμα της Γενοκτονίας, αλλά όταν δεν πήρε την έδρα Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, τάχθηκε υπέρ των Τούρκων.
»Επίσης, οι Γάλλοι διπλωμάτες της εποχής, με βάση τα αρχεία, ήταν υπέρ των Ελλήνων πριν από το κίνημα του Κεμάλ αλλά μετά υιοθέτησαν ανθελληνική στάση ή απέκρυπταν κάποια γεγονότα. Οι Ιταλοί, όπως και οι Γερμανοί, είχαν σε όλο το διάστημα ανθελληνική στάση, ενώ οι Βρετανοί κρατούσαν μια ισορροπία. Μας βοήθησαν πάρα πολύ και τάχθηκαν υπέρ μας οι Αμερικανοί ιεραπόστολοι στην Ανατολή», λέει στο pontosnews.gr ο Χ. Τσιρκινίδης.
Για τον μελετητή της ιστορίας μας Χάρη Τσιρκινίδη, «η Ελλάδα έχει το θλιβερό προνόμιο να υφίσταται μια διαρκή και εν εξελίξει γενοκτονία». Και εξηγεί: «Από το 1922 και μέχρι το 1925 έχουμε πολλές διώξεις σε βάρος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Επίσης, έχουμε διώξεις σε βάρος των Ελλήνων της Πόλης το διάστημα 1942-43 με το νόμο Βαρλίκ, το 1955 και το 1964, αλλά και μορφή Γενοκτονίας στην Κύπρο το 1974. Θα αναφέρω τη μαρτυρία του Τούρκου υπολοχαγού Κιουτσούκ Γιαλτσίν στην Ελληνίδα δημοσιογράφο Σοφία Ιορδανίδου, την οποία συμπεριέλαβε στο βιβλίο της Νταλγκά-Νταλγκά.
»Όπως λέει εκεί ο Τούρκος υπολοχαγός Γιαλτσίν, πήγε να πάρει από ένα αμπέλι σταφύλια, όταν άκουσε φωνές. Είδε κάποιους Τούρκους στρατιώτες να βιάζουν μια γυναίκα και στη συνέχεια να την πυροβολούν στα γεννητικά όργανα. Όταν την είδε νεκρή ο λοχαγός, είπε “η αποστολή στέφθηκε με επιτυχία”. Επίσης, σε ομαδικό τάφο στην Κύπρο ανακαλύφθηκε και πιπίλα μωρού. Αυτό δεν είναι γενοκτονία;»
Από το Ακ Νταγ Ματέν
Στη γεμάτη μεταλλεία κωμόπολη Ακ Νταγ Ματέν, στον εσωτερικό Πόντο, στα σύνορα με την Καππαδοκία, βρέθηκαν το 1828 οι πρόγονοι του Χάρη Τσιρκινίδη. Ήταν μεταλλωρύχοι στην Αργυρούπολη, αλλά όταν τα εκεί μεταλλεία σταμάτησαν να δίνουν ψωμί στους εργαζόμενους, μετακόμισαν στο Ακ Νταγ Ματέν.
Τον πατέρα του τον οδήγησαν οι Τούρκοι στα αμελέ ταμπουρού αλλά δραπέτευσε, και μετά από περιπλάνηση μαζί με τον αδελφό του στην Κερασούντα και σε πολλά άλλα μέρη του Πόντου και της υπόλοιπης Μικράς Ασίας, κατέληξε το 1919 στη Μερσίνα κι από εκεί με γαλλικό πλοίο πέρασε στην Καβάλα.
Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών όλοι οι χωριανοί του έφτασαν στη Λεκάνη Καβάλας και πήγε να εγκατασταθεί μαζί τους. Είχε χάσει τη γυναίκα του κατά τον ξεριζωμό και στη Λεκάνη παντρεύτηκε τη μητέρα του Χάρη Τσιρκινίδη, η οποία ήταν από το χωριό του και χήρα, αφού ο άντρας της είχε πεθάνει στα αμελέ ταμπουρού. Το 1938 γεννήθηκε στη Λεκάνη ο Χάρης Τσιρκινίδης.
Οι δύο υποσχέσεις
Γείτονάς του στη Λεκάνη Καβάλας ήταν ένας Πόντιος πρόσφυγας καλόγερος στη μονή του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα. Έβλεπε τον καλόγερο να διαβάζει διάφορα βιβλία, κι όταν εκείνος έλειπε, ο μικρός –τότε– Χάρης έμπαινε στο σπίτι του, έπαιρνε κάποιο βιβλίο και αφού το διάβαζε, το επέστρεφε πάλι κρυφά.
«Ο καλόγερος το ήξερε, αλλά έκανε τα στραβά μάτια αφού έβλεπε ότι επιστρέφω τα βιβλία.
»Το 1948, όταν το χωριό μας βομβαρδίστηκε από κομμουνιστές στον Εμφύλιο, με πήρε σπίτι του ο καλόγερος και σε ένα υπόγειο μου έδειξε ένα κιβώτιο με βιβλία, στα οποία υπήρχαν και κάποια έγγραφα με την ιστορία της οικογένειάς του. Με εξόρκισε να ερευνήσω και να τη γράψω, όταν μεγαλώσω. Ήταν το πρώτο ερέθισμα για να αρχίσω να ερευνώ και η πρώτη υπόσχεση που έδωσα στον εαυτό μου ότι θα το κάνω. Τη δεύτερη υπόσχεση την έδωσα στη μάνα μου, όταν μου διηγούνταν γεγονότα από τη Γενοκτονία. Είμαι άνθρωπος που παραμένω συνεπής στις μεγάλες υποσχέσεις μου και δεν μπορούσα να μην ερευνήσω, αφού βρέθηκα σε αυτές τις χώρες», μας λέει ο Χ. Τσιρκινίδης.
Το όνειρό του ήταν να γίνει στρατιωτικός κι έτσι εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πυροβολικού. Επί χούντας τελείωσε κρυφά τη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, έκανε την άσκησή του κι έμαθε αγγλικά και γαλλικά, ωστόσο μετά τη Μεταπολίτευση αφοσιώθηκε στο στρατό και υπηρέτησε σε διάφορες μονάδες. Το 1982 εισήχθη με εξετάσεις στη Σχολή Πολέμου της Γαλλίας, στο Παρίσι, με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Η φοίτησή του ήταν διετής και μετά επέστρεψε πάλι στον ελληνικό στρατό. Το διάστημα 1987-90 υπηρέτησε ως διπλωματικός ακόλουθος Άμυνας στις ελληνικές πρεσβείες στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στη Μαδρίτη.
Κατά την παραμονή του στο εξωτερικό ξεκίνησε την έρευνα για την εποχή της Γενοκτονίας του ελληνισμού της Ανατολής στα διπλωματικά αρχεία των ξένων χωρών. Με βάση τις μαρτυρίες των ξένων διπλωματών της εποχής εκείνης έγραψε τα εξής βιβλία: Επιτέλους τους ξεριζώσαμε, Έχω όπλο την αγχόνη, Συνοπτικές ιστορίες της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, Το κόκκινο ποτάμι και Αγώνες χωρίς δικαίωση. Τα τέσσερα πρώτα αφορούν τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής, ενώ το τελευταίο αναφέρεται στην Κύπρο.
«Το βιβλίο της Θία Χάλο Ούτε το όνομά μου και τα δικά μου Επιτέλους τους ξεριζώσαμε και Το κόκκινο ποτάμι διάβασαν στα αγγλικά Σουηδοί και Αυστραλοί βουλευτές και αναγνώρισαν τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού. Ήμουν στο Κοινοβούλιο της Νότιας Αυστραλίας, όταν ο υπουργός Οικονομικών της διάβαζε αποσπάσματα από το βιβλίο μου και δάκρυζε» μας λέει συγκινημένος.
Ο Χ. Τσιρκινίδης ήταν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας που κατέθεσε το 1998 υπόμνημα για τη Γενοκτονία του ελληνισμού της Ανατολής στα γραφεία του ΟΗΕ. Η αντιπροσωπεία αποτελούνταν από βουλευτές, εκπροσώπους του οργανωμένου ποντιακού χώρου και ακαδημαϊκούς, μεταξύ των οποίων και ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης.
Αγαπά την πατρίδα του, έχει πάει τέσσερις φορές στον Πόντο και μιλά πολύ καλά ποντιακά, ενώ δηλώνει ότι θα σταματήσει την έρευνα για τον ελληνισμό της Ανατολής μόνον όταν φύγει από
τη ζωή.
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
