Αλκμήνη Θεοδωρίδου: Όλοι μαζί να διασώσουμε την ποντιακή διάλεκτο

Σχεδόν ολόκληρη την καθημερινότητά της έχει αφιερώσει τα τελευταία δώδεκα χρόνια για την επίτευξη του ιερού για εκείνην σκοπού, αυτόν της διάσωσης της ποντιακής διαλέκτου. Για την Αλκμήνη Θεοδωρίδου μια διάλεκτος αποτελεί φορέα πολιτισμού και αν χαθεί, θα χαθεί μαζί της κι ένα μεγάλο κομμάτι του πολιτισμού αυτών που την μιλούσαν στους αιώνες.

Ως δασκάλα, συνταξιούχος πια, η Αλκμήνη Θεοδωρίδου είναι λογικό να ρίξει το μεγαλύτερο βάρος της προσπάθειάς της για τη διάσωση της ποντιακής διαλέκτου (της μητρικής της γλώσσας όπως την ονομάζει) διδάσκοντας αυτούς που δεν τη γνωρίζουν.

Παράλληλα, κάνει μεταφράσεις από τα νεοελληνικά στα ποντιακά, παίζει στο ποντιακό θέατρο και συμμετέχει σε χορωδία με ποντιακά τραγούδια· κορωνίδα, ίσως, της προσπάθειάς της είναι η συγγραφή εγχειριδίου γραμματικής της ποντιακής διαλέκτου.

Στο pontosnews.gr η Αλκμήνη Θεοδωρίδου δηλώνει έτοιμη να βοηθήσει οποιονδήποτε της ζητήσει κάτι σχετικό με την ποντιακή, αφού «ο καθένας μπορεί να βρει τρόπο να υπηρετήσει το στόχο της διατήρησης της ποντιακής διαλέκτου».

«Η πρώτη γενιά των προσφύγων μιλούσε μόνο ποντιακά και είχε πρόβλημα επικοινωνίας με τον ντόπιο πληθυσμό. Οι επόμενες γενιές αναγκάστηκαν να μάθουν να μιλούν τα νεοελληνικά, αφού τότε θεωρούνταν και μειονέκτημα να είσαι Πόντιος. Έτσι η ποντιακή διάλεκτος έπαψε να αποτελεί μέσο επικοινωνίας και κατά συνέπεια έπαψε και να εξελίσσεται. Πλέον, αποτελεί μέσο επικοινωνίας μόνο μεταξύ κατοίκων αμιγώς ποντιακών χωριών. Οι μικρές αυτές κοινότητες έσωσαν την ποντιακή διάλεκτο έως τώρα. Δυστυχώς όμως, ακόμα και σε αυτές βλέπουμε να ομιλείται όλο και λιγότερο, κάνοντας έτσι ορατό τον κίνδυνο της γλωσσικής αφομοίωσής τους.

»Ο γλωσσολόγος Άνθιμος Παπαδόπουλος, στην εισαγωγή τού βιβλίου τουΙστορικόν Λεξικόν της Ποντικής Διαλέκτου, λέει ότι η ποντιακή διάλεκτος δεν υφίσταται πλέον γεωγραφικά και θεωρεί βέβαιο ότι η αφομοίωσή της θα συντελεστεί και θα καταστεί νεκρή γλώσσα. Ως Πανελλήνιος Σύνδεσμος Ποντίων Εκπαιδευτικών προσπαθούμε να μην τον κάνουμε προφήτη», τονίζει με αποφασιστικότητα η Αλκμήνη Θεοδωρίδου.

Γιατί και πώς θα σωθεί η ποντιακή διάλεκτος
Κατά την Α. Θεοδωρίδου, η ποντιακή διάλεκτος πρέπει να διασωθεί και επειδή είναι πλησιέστερη στα αρχαία ελληνικά από ό,τι τα νέα ελληνικά, με αποτέλεσμα να μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την πορεία και την εξέλιξη κάποιων λέξεων στο πέρασμα του χρόνου.

Ως παράδειγμα ανέφερε την ποντιακή λέξη μακέλλ’, η οποία σημαίνει σκαπτικό εργαλείο. Ένα τέτοιο εργαλείο στον Όμηρο ονομαζόταν μάκελος· στη συνέχεια πήραν τη λέξη οι Λατίνοι και την έκαναν makelus.

«Στα νεοελληνικά πήραμε τη λέξη ως αντιδάνειο και ονομάσαμε μακελάρη το χασάπη και μακελειό τη σφαγή. Είναι μαγεία να καταλαβαίνουμε την πορεία των λέξεων. Η ποντιακή διάλεκτος μπορεί να παραμείνει ζωντανή και να εξελιχθεί, ακόμα κι αν χρησιμοποιήσουμε λέξεις και από τα νέα ελληνικά ως ένα βαθμό, για παράδειγμα στην επιστημονική ορολογία ή να πλάσουμε λέξεις στα ποντιακά.

»Λόγου χάρη, την άσκηση μπορούμε να την πούμε παίδεμαν, αφού στα ποντιακά υπάρχει το ρήμα παιδεύω, που σημαίνει εκπαιδεύω»!

Η διδασκάλισσα της διαλέκτου αναφέρθηκε και στα μέσα που μπορούν να βοηθήσουν, για να διατηρηθεί ζωντανή η ποντιακή διάλεκτος. Ποια είναι αυτά;

• Το τραγούδι που είναι εύληπτο και απομνημονεύεται εύκολα λόγω μέτρου και ομοιοκαταληξίας.
• Το ποντιακό θέατρο που αποτελεί συνέχεια της αρχαίας κωμωδίας και των διονυσιακών τελετών και ο λόγος του είναι ζωντανός και επικοινωνιακός, αφού αποτελείται από διαλόγους της καθημερινότητας.
• Τα μαθήματα εκμάθησης ποντιακής διαλέκτου.
• Η μελέτη και η ενημέρωση σχετικά με την ποντιακή λογοτεχνία.

Πριν από οκτώ χρόνια η Αλκμήνη Θεοδωρίδου ξεκίνησε τη διδασκαλία ποντιακής διαλέκτου όταν της ζητήθηκε να διδάξει στο τμήμα που συστήθηκε από την Ένωση Ποντίων Καλαμαριάς.

«Στην αρχή φοβήθηκα, αλλά μετά είπα στον εαυτό μου, δασκάλα είσαι, ποντιακά γνωρίζεις, γιατί να μην το κάνεις; Πήρα το εγχειρίδιο μαθημάτων ποντιακής διαλέκτου της δασκάλας Βέρας Κεσίδου-Αντωνιάδου, η οποία ήταν η πρώτη που δίδαξε ποντιακά, το λεξικό και τη γραμματική του Άνθιμου Παπαδόπουλου και στρώθηκα στη δουλειά.

»Σιγά-σιγά έφτιαξα το δικό μου σχέδιο μαθήματος, έγραψα δικά μου κείμενα και άρχισα να διδάσκω γραμματική και συντακτικό της ποντιακής διαλέκτου. Επίσης, στο μάθημά μου έβαλα ασκήσεις για τους μαθητές και δημιουργικές εργασίες παραγωγής λόγου, προφορικά και γραπτά.

»Τον δικό μου τρόπο διδασκαλίας χρησιμοποιήσαμε σε γενικές γραμμές στο εγχειρίδιο εκμάθησης ποντιακής διαλέκτου του Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών, το οποίο συγγράφηκε από επιστημονική επιτροπή, που ήμουν κι εγώ μέλος», λέει στο pontosnews.gr η Αλκμήνη Θεοδωρίδου, σημειώνοντας ότι δεν είναι απόλυτα ικανοποιημένη από την αποτελεσματικότητα των μαθημάτων εκμάθησης ποντιακής στους δήμους, μέσω του προγράμματος Δια Βίου Μάθησης, επειδή το πρόγραμμα ήταν πολύ πιεστικό.

«Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό ότι είχαμε μαθητές πολλά νέα παιδιά. Κάποιοι μαθητές μου συνεχίζουν την εκμάθηση στο τμήμα Ποντιακής Λογοτεχνίας που διδάσκω στην Ένωση Ποντίων Καλαμαριάς. Είναι πολύ καλό που το κάνουν, για να μη χάσουν την επαφή. Συνιστώ να το κάνουν κι άλλοι μαθητές».

Όπως υποστηρίζει, επειδή το εγχειρίδιο του Άνθιμου Παπαδόπουλου δεν ήταν πολύ χρηστικό για διδασκαλία, αποφάσισε να γράψει το δικό της εγχειρίδιο γραμματικής της ποντιακής διαλέκτου. Παρ’ όλο που είχε τις βάσεις από τα χρόνια διδασκαλίας, της πήρε τέσσερις μήνες για να το ολοκληρώσει.

Το αφιέρωσε στην πρώτη γενιά των προσφύγων και στην εισαγωγή έγραψε:

«Για τ’ ατείντς’ π’ έρθαν α’ σήν πατρίδαν μ’ έναν βρακίν ’ς σον κώλον κ’ εδουλεψαν κ’ επρόκοψαν κ’ εποίκαν κ’ εμάς αθρώπ’ς».

Από την Αργυρούπολη έλκει την καταγωγή της η Αλκμήνη Θεοδωρίδου, αν και η οικογένειά της στα τέλη του 18ου αιώνα και όταν ξέπεσαν τα ονομαστά μεταλλεία της πόλης μετεγκαταστάθηκε για δουλειά στο Καρς. Όταν η περιοχή δόθηκε από τους Ρώσους στους Τούρκους, οι πρόγονοι της Αλκμήνης πέρασαν στη Γεωργία και το 1922 ήρθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στο χωριό Άνω Χριστός Σερρών. Για το χωριό όπου γεννήθηκε το 1955, τονίζει ότι στα ποντιακά δεν κλίνεται, από σεβασμό στο πρόσωπο που αντιπροσωπεύει. Έτσι η απάντηση στην ερώτηση «από πού είσαι;», είναι «α’ σό Χριστός».

Η Αλκμήνη Θεοδωρίδου είναι τα τελευταία δώδεκα χρόνια μέλος ποντιακής χορωδίας, διετέλεσε για δέκα χρόνια μέλος του ποντιακού θιάσου του Συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς «Ο Προμηθέας», ενώ τα τελευταία δύο χρόνια ασχολείται και με τη σκηνοθεσία στο ποντιακό θέατρο. Τώρα ετοιμάζει τον Πλούτο του Αριστοφάνη με δική της απόδοση στα ποντιακά.

Παράλληλα, έχει γράψει και θεατρικό έργο για παιδιά στα ποντιακά. Πρόκειται για το «Αληθενόν παραμύθ’» ή «Τ΄εμέτερον η Ιστορία», το οποίο ουσιαστικά αποτελεί επιγραμματική περιγραφή της ιστορίας του Πόντου από την αρχαιότητα μέχρι την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα μετά τον ξεριζωμό. Τέλος, έκανε την απόδοση στα ποντιακά του εγχειριδίου εκμάθησης σκίτσου του Πόντιου σκιτσογράφου Δημήτρη Νικολαΐδη.

Ρωμανός Κοντογιαννίδης