Στις 14 Αυγούστου 1960, παραμονή του εορτασμού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην Παναγία Σουμελά στο όρος Βέρμιο μετέβη για να προσκυνήσει ο ηγέτης της ΕΟΚΑ στρατηγός Γεώργιος Γρίβας (Διγενής). Αφού επισκέφθηκε διάφορα μέρη της Βορείου Ελλάδος, κατέληξε στην Παναγία Σουμελά, όπου τον υποδέχτηκαν με ιδιαίτερη θέρμη ο πρόεδρος του Ιδρύματος Φίλων Κτενίδης, ο ηγούμενος της Μονής και μοναχοί.
Ο στρατηγός και αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων προσκύνησε με κατάνυξη την εικόνα της Παναγίας Σουμελά – αντίγραφο εκείνης που βρισκόταν τότε στο Βυζαντινό Μουσείο και που το 1991 επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη δόθηκε στη Μονή για να βρίσκεται στη φυσική της θέση.
Αμέσως μετά, το Συμβούλιο της Μονής δεξιώθηκε τον στρατηγό Γρίβα στα γραφεία του προεδρείου, όπου ο υψηλός επισκέπτης έγραψε στον επίσημο Κώδικα της Μονής τις εντυπώσεις του, όπως δείχνει η ξεθωριασμένη από το χρόνο φωτογραφία (δεξιά ο πρόεδρος του Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» Φίλων Κτενίδης).
Ο Στρατηγός Γρίβας μίλησε για τη σεπτή εικόνα της Παναγίας Σουμελά και ανέφερε ότι η μία από τις άλλες δύο εικόνες που έχουν ιστορηθεί από τον Απόστολο Λουκά βρίσκεται στην Κύπρο (η τρίτη στη Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, κοντά στα Καλάβρυτα) και μάλιστα στη Μονή του όρους Κύκκου, που κατά τον σκληρό αγώνα της ΕΟΚΑ υπήρξε το κατεξοχήν «λημέρι» του ίδιου και των παλικαριών του.
Μάλιστα, όταν έκανε αυτή την αναφορά δεν μπόρεσε να κρύψει τη συγκίνηση και τα δάκρυά του.
«Προσευχόμασταν εκεί και παίρναμε δύναμη κι ελπίδα για τον σκληρό αγώνα που διεξαγάγαμε…».
Ευχαρίστησε τους μοναχούς της Μονής Κύκκου λέγοντας ότι με ηρωική αυτοθυσία και με κίνδυνο της ζωής τους πρόσφεραν κάθε βοήθεια στις κρίσιμες στιγμές του αγώνα. Άλλωστε, στην αγωνιζόμενη επί Επαναστάσεως του ’21 Ελλάδα, τα μοναστήρια υπήρξαν τα καταφύγια των αγωνιστών, αρωγοί και τροφοδότες τους. Αλλά και στον μακρινό Πόντο οι μονές ήταν το καταφύγιο των καταδιωκόμενων, από τους Οθωμανούς Τούρκους, Ελληνοπόντιων χριστιανών.
Συμπαράσταση στον αγώνα της Κύπρου, και οι ευχαριστίες του Μακαρίου
Το 1964, όταν ο ελληνοκυπριακός λαός δοκιμαζόταν σκληρά, η διοίκηση του Σωματείου «Παναγία Σουμελά» και οι ποντιακές οργανώσεις συνήλθαν στις 20 Σεπτεμβρίου και με ψήφισμά τους εξέφρασαν προς τον γενναίο και υπερήφανο ελληνοκυπριακό λαό την ολόψυχη συμπαράστασή τους «υπέρ του ιερού αγώνος της ελευθερίας και ανεξαρτησίας της μαρτυρικής Κύπρου από τον κόσμο του κουρσεμένου Πόντου καταγομένων Ελλήνων, εις τας φλέβας των οποίων κυλά το ίδιον αδελφικόν αίμα της ιστορικής ομάδος της Μιλήτου, ίσταται παρά το πλευρόν του έτοιμος να υποβληθή εις παντός είδους θυσίας».
Το ψήφισμα υπέγραφε ο πρόεδρος του Μικτού Συνεδρίου Ελευθέριος Παυλίδης (βουλευτής), ο πρόεδρος της Παναγίας Σουμελά Δημήτριος Φυλλίζης και οι πρόεδροι όλων των ποντιακών ενώσεων, συλλόγων και σωματείων της Βορείου Ελλάδος. Το απέστειλαν στον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.
Στις 28/9/1964 ήλθε η απάντηση του Μακαρίου προς το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» στην οποία τόνιζε: «η εκδήλωσίς σας εμψυχώνει τον Κυπριακόν Ελληνισμόν εις τον Εθνικόν Αγώνα δια την κατίσχυσιν των δικαίων μας και την ένωσιν της Κύπρου μετά της μητρός πατρίδος Ελλάδος».
Τάσος Κ. Κοντογιαννίδης