Η έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων το 1912 ξεσήκωσε τους ομογενείς σε όλον τον κόσμο. Ευκατάστατοι Έλληνες όπου γης, αλλά και μεροκαματιάρηδες εργάτες και αγρότες, έσπευσαν να προσφέρουν οι μεν από το πλεόνασμα και οι δε από το υστέρημά τους υπέρ του εθνικού αγώνα. Οργάνωναν στις μεγάλες πόλεις εσπερίδες, παραστάσεις, λαχειοφόρες αγορές και απλούς εράνους στα μικρά χωριά.
Τα χρήματα που συγκέντρωναν, τα έστελναν στην Ελλάδα για να τα χρησιμοποιήσει κατά βούληση η κυβέρνηση ή έθεταν εξαρχής τον προορισμό: «Υπέρ πολεμικού ταμείου», «Υπέρ οικογενειών εφέδρων», «Υπέρ ταμείου εθνικής αμύνης», «Υπέρ Ερυθρού Σταυρού», «Υπέρ στρατιωτικών αεροπλάνων», «Υπέρ στόλου», «Υπέρ τραυματιών πολέμου», «Υπέρ οικογενειών πεσόντων» κτλ.
Η μεγαλοσύνη της ελληνικής και δη της ποντιακής διασποράς
Από την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, τον Οκτώβριο του 1912, μέχρι και τον Φεβρουάριο του 1915 (όταν προκηρύχτηκαν εκλογές) από όλες τις γωνιές του κόσμου και όλες τις ηπείρους, η ελληνική κυβέρνηση παρέλαβε συνολικά 7.345.605 δραχμές της εποχής. Η λίρα Αγγλίας εκείνη την περίοδο αναλογούσε σε περίπου 25 δραχμές και η λίρα Τουρκίας σε περίπου 22 δραχμές.
Οι Έλληνες που κατοικούσαν σε εδάφη της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας και οι οποίοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία είχαν μεταναστεύσει από τον Πόντο, έσπευσαν να στηρίξουν την εθνική προσπάθεια.
Είτε επρόκειτο για μεγαλεμπόρους, εφοπλιστές, εργοστασιάρχες και εργολάβους του Ροστόβ, της Μόσχας, της Πετρούπολης, της Οδησσού, του Αικατερινοντάρ-Κρασνοντάρ, της Σεβαστούπολης, του Νοβοροσίσκ, της Σταυρούπολης κτλ, είτε για αγρότες και κτηνοτρόφους μικρών κοινοτήτων στο Καρς, στο Αρνταχάν, στο Σοχούμ, στο Βατούμ, στην Τσάλκα, στην Κριμαία, στον Ντον, στο Κουμπάν κτλ, είτε για εργάτες στις σιδηροδρομικές γραμμές και στα ορυχεία της Σιβηρίας, του Καυκάσου κ.α.
Από τον Σεπτέμβριο του 1914 ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος έδωσε εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες να καταρτίσουν τον επίσημο κατάλογο αυτών των εισφορών, τον οποίο κατέθεσε στη Βουλή λίγο πριν από τις εκλογές του Φεβρουαρίου 1915.
Εμείς προσπαθήσαμε μέσα από αυτόν τον κατάλογο (με τα ελλιπή στοιχεία που περιέχει) να εντοπίσουμε τις εισφορές Ελλήνων από τη ρωσική επικράτεια και σε πολύ μεγάλο βαθμό τα καταφέραμε.* Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και συγκινητικά. Βλέπεις να στέλνουν χρήματα στη μικρή Ελλάδα ομογενείς από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας. Από τις περιοχές του Καυκάσου και τις παρευξείνιες μικρές πατρίδες, μέχρι τις ερημιές της Σιβηρίας και τις ακτές του Ειρηνικού Ωκεανού, στην άλλη άκρη του κόσμου. Από τα χωριά του Καρς και του Αρνταχάν, μέχρι το Ιρκούτσκ, την Πετρούπολη, τη Μόσχα, το Βλαδιβοστόκ και το Δερβέντη της Κασπίας Θάλασσας.
Βλέπεις να στέλνουν το υστέρημά τους οι μαθητές του Κάτω Τσερμίκ Καρς (66,40 δρχ.), οι «υποδηματοκαθαριστές» – λούστροι του Ιρκούτσκ Σιβηρίας (2.500 δρχ.), οι Έλληνες ιερείς του Σοχούμ Αμπχαζίας (200 δρχ.), οι μαθητές του σχολείου στο Αντρέεφσκι Σταυρούπολης (60 δρχ.), οι εργάτες στα ανθρακωρυχεία Ντολζάνσκαγιας Χαρκόβου (1.330,77 δρχ.), οι Έλληνες στρατιώτες του ρωσικού στρατού στο Νόβο Γκεόργκεβσι Καυκάσου (393 δρχ.) κ.ά.
Οι ευεργέτες από το υστέρημά τους που το ελλαδικό κράτος υποδέχτηκε ως… «Ρωσοπόντιους»
Είναι όλοι αυτοί που τα επόμενα χρόνια ανέβηκαν τον δικό τους Γολγοθά. Είναι πολλοί από αυτούς που έμειναν πίσω, και όταν ήρθαν τα παιδιά και τα εγγόνια τους στην Ελλάδα της «ευδαιμονίας» αντιμετωπίστηκαν απόλυτα ρατσιστικά. Είναι οι παππούδες και οι προπαππούδες αυτών που οι «καθαρόαιμοι» Ελλαδίτες αποκάλεσαν υποτιμητικά –και αποκαλούν ακόμα– «Ρωσοπόντιους».
Είναι αυτοί που έστελναν τα ρούβλια, τις γιεκατερίνες, τις παγκανότες για να πολεμήσει και να μεγαλώσει το ελλαδικό κράτος. Είναι αυτοί που έστελναν τις λίρες τους για τις οικογένειες των Ελλαδιτών τραυματιών και των στρατιωτών. Για τις οικογένειες αυτών που τα εγγόνια τους υποδέχτηκαν τα δικά τους εγγόνια εκ Πόντου και Ρωσίας, ως «τουρκόσπορους» και «Ρωσοπόντιους».
Στην έρευνα και τον τελικό κατάλογο είναι σίγουρο ότι μας διέφυγαν αρκετές εισφορές, λόγω ελλιπών στοιχείων. Η κατάσταση που παρουσιάζουμε σήμερα είναι ένα ακόμα μικρό δείγμα της μεγαλοσύνης της ελληνικής και δη της ποντιακής διασποράς.
Νίκος Πετρίδης – Στέλιος Κενανίδης
*Το garasari.blogspot.gr, από το οποίο αναδημοσιεύουμε, έχει καταγράψει τις εισφορές Ελλήνων από την τότε ρωσική επικράτεια, οι οποίες περιλαμβάνονται στο σημείωμα «Εισφοραί των απανταχού ομογενών υπέρ των εθνικών αναγκών
κατά τα 1912-1915».
