Νέα Μεσημβρία: 18 χλμ. βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης. Μια προσφυγούπολη ζωηρή όσο και οι άνθρωποί της, οι περισσότεροι απόγονοι εκείνων που ξεριζώθηκαν πριν από εννέα δεκαετίες από την πατρίδα τους, την παρευξείνια Μεσημβρία.
Στις εγκαταστάσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου Νέας Μεσημβρίας, σε ένα κτήριο-στολίδι με ανοιχτούς και κλειστούς χώρους, βιβλιοθήκη, λαογραφικό μουσείο κ.ά., υποδέχτηκαν το pontos-news.gr ο επί 12 χρόνια πρόεδρος στο παρελθόν και 33 χρόνια μέλος, Λευτέρης Μαργαρίτης, ο νεαρός νυν πρόεδρος του συλλόγου Θοδωρής Αδαλής και η επίσης νεαρά ταμίας, Κατερίνα Σωτηριάδου. Παλιά και νέα γενιά ξετύλιξαν το κουβάρι μιας γεμάτης ιστορίας.
Ο πρόεδρος και η ταμίας του συλλόγου. Δεξιά, ο πρώην πρόεδρος Λ. Μαργαρίτης μας ξεναγεί στο Λαογραφικό Μουσείο
Με πάθος και συγκίνηση, ο Λευτέρης Μαργαρίτης διηγείται:
«Οι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν εδώ, κατάγονταν οι περισσότεροι από τη Μεσημβρία της Ανατολικής Ρωμυλίας. Όταν ο βουλγαρικός στρατός κατέλαβε την Ανατολική Ρωμυλία, η Μεσημβρία έπρεπε να υπομείνει έναν ζυγό βαρύτερο από τον τουρκικό, καθώς οι Βούλγαροι ήθελαν να εξοντώσουν το ελληνικό στοιχείο.
Απόδειξη παραλαβής δηλώσεως μεταναστεύσεως 30/12/1924
»Η τύχη τους όμως κρίθηκε το 1919 στο Νεϊγί, όταν παράλληλα με την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης, η Ελλάδα και η Βουλγαρία υπέγραψαν και σύμβαση αμοιβαίας και εθελούσιας μετανάστευσης των φυλετικών, θρησκευτικών και γλωσσικών μειονοτήτων. Μέχρι τον Γενάρη του 1928 οι ενδιαφερόμενοι έπρεπε να υπογράψουν δύο αιτήσεις, μία μετανάστευσης και μία εκποίησης της περιουσίας τους, και να φύγουν. Οι Έλληνες δεν μπορούσαν αρχικά να το δεχθούν. Εκεί ήταν η πατρίδα τους. Αναγκάστηκαν όμως οι περισσότεροι να φύγουν.
1925: Η επιβίβαση στο ατμόπλοιο «Γαβριέλα»
»Τον Οκτώβρη του 1925 το ατμόπλοιο “Γαβριέλα” με περσική σημαία, σταλμένο από την ελληνική κυβέρνηση αποβίβασε στην Καλαμαριά τους Έλληνες πρόσφυγες από τη Μεσημβρία της Θράκης. Ο χειμώνας βγήκε σε προσφυγικούς θαλάμους, ώσπου, τον Μάρτιο του 1926, 288 οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο Μπογαρίοβο, το οποίο μετονομάσθηκε σε Καραβία και κατόπιν σε Νέα Μεσημβρία. Δεν ήταν εύκολη η προσαρμογή, το μυαλό και η ψυχή τους ήταν πίσω στην Πατρίδα· άφησαν σπίτια, περιουσίες, συγγενείς. Πρέπει όμως να ζήσουν, και όταν τους δίνεται αμπελουργικός κλήρος φυτεύουν πολλά αμπέλια, τα καλλιεργούν και κάνουν κρασί και τσίπουρο».
Τα γεγονότα του διωγμού και της εγκατάστασης των προσφύγων στη Νέα Μεσημβρία περιγράφονται σε ένα λεύκωμα που εκδόθηκε το 2003. Αυτή την περίοδο ετοιμάζεται το δεύτερο λεύκωμα, με σημείο αναφοράς τα 90 χρόνια ζωής της Νέας Μεσημβρίας. Την έκδοση έχει αναλάβει η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, και η παρουσίαση θα γίνει τον Οκτώβριο σε μεγάλη εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.
«Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ιδρύθηκε το 1982 από μια ομάδα νέων και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία, τις παραδόσεις και τα έθιμα των Μεσημβρινών της Ανατολικής Ρωμυλίας» μας λέει, φωτίζοντας το τώρα, ο Θοδωρής Αδαλής. «Σήμερα έχει 500 μέλη και συμβάλλει στο να διατηρεί υψηλό το ηθικό των κατοίκων μας και αλάβωτες στο πέρασμα του χρόνου τις μνήμες της παράδοσής μας. Είναι ένας από τους πιο δραστήριους συλλόγους της χώρας. Έχει 340 χορευτές, τμήματα χορωδίας, δανειστική βιβλιοθήκη, κινηματογραφική λέσχη κ.ά.».
Το παιδικό χορευτικό τμήμα του συλλόγου
Η εκτίμηση και ο σεβασμός του Θοδωρή Αδαλή στον Λ. Μαργαρίτη είναι εμφανής. «Αγαπάει πολύ το σύλλογο και αυτό είναι μεταδοτικό. Τον αγαπάμε, τον συμβουλευόμαστε, μα πάνω από όλα τον έχουμε δίπλα μας. Το 2015 είναι επετειακή χρονιά και ο κ. Μαργαρίτης είναι πρόεδρος της Επιτροπής για τα 90 χρόνια. Τα άλλα ισότιμα μέλη είναι ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας, οι καθηγητές Βενιαμίν Καρακωνστάνογλου και Ιάκωβος Μιχαηλίδης, ο Αντώνης Μπούκαλος, με καταγωγή από τη Μεσημβρία της Μαύρης Θάλασσας, και ο Αλέξης Κωστάλας».
Ο Θοδωρής εξομολογείται ότι ξεκίνησε να χορεύει από την ηλικία των 12 ετών και ότι έντονες είναι οι επιρροές του από τις ιστορίες των παππούδων του. «Οι έντονες διηγήσεις του παππού, της γιαγιάς, των γονιών μου με επηρέασαν. Κάποιες φορές νιώθω ότι η μισή μου καρδιά βρίσκεται στην Μεσημβρία της Μαύρης Θάλασσας και η άλλη μισή εδώ, στη Νέα Μεσημβρία.»
«Υπερήφανη» για την καταγωγή της, αλλά και για το γεγονός ότι είναι μέλος του ΔΣ του συλλόγου, δηλώνει και η Κατερίνα Σωτηριάδου: «Οι γονείς μου τηρούν τις παραδόσεις και τα έθιμα των προγόνων τους, και έτσι τα μαθαίνουμε και εμείς. Προέρχομαι από πολύτεκνη οικογένεια. Είμαστε δεκαπέντε αδέρφια, εκ των οποίων τα έξι συμμετέχουμε στο χορευτικό μαζί με τη μητέρα μας. Περιμένω με αγωνία τις συναντήσεις μας στο ΔΣ. Είμαστε ομάδα, περνάμε καλά!».
Αυτή την περίοδο στο σύλλογο δουλεύουν πυρετωδώς για τις εκδηλώσεις που είναι ενταγμένες στους εορτασμούς για τα 90 χρόνια ζωής της προσφυγικής πόλης της Νέας Μεσημβρίας.
Από τον 9ο Μαραθώνιο «Μέγας Αλέξανδρος» (2014)
Το Σάββατο 4 Απριλίου θα υποδεχθούν στην πόλη επίσημα την Αλεξάνδρειο Φλόγα του Μαραθωνίου «Μέγας Αλέξανδρος» Πέλλα-Θεσσαλονίκη. Είναι η πρώτη φορά που η Φλόγα παρεκκλίνει από την καθορισμένη διαδρομή. Μία ημέρα αργότερα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος θα συμμετάσχει στον 10ο Διεθνή Μαραθώνιο «Μέγας Αλέξανδρος».
Παραδόσεις, ήθη και έθιμα των Μεσημβρινών
Οι κάτοικοι της Νέας Μεσημβρίας διατηρούν όσο είναι δυνατό τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Την παραμονή των Χριστουγέννων από το τραπέζι δεν λείπει η «γκολγκάντζα» (σιτάρι χυλωμένο, καρύδια, αμύγδαλα, σταφίδες και κανέλλα). Λέγεται ότι τέτοια σούπα είχαν προσφέρει οι Μάγοι στην Παναγία όταν προσκύνησαν τον Χριστό…
Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά πρωί-πρωί γυρίζουν στα σπίτια με την «σουρβάκα», ένα κλαδί στολισμένο με χρωματιστές κορδέλες, τραγουδώντας στον νοικοκύρη «σούρβα, σούρβα, γεια χαρά του νοικοκύρη, τα πουγκιά όλο γρόσια και φλουριά, και του χρόνου πλειότερα. Αμήν!».
Το «βρέξιμο του γαμπρού»
Κορυφαίο έθιμο που αναβιώνει ανήμερα του Αϊ-Γιάννη είναι το «βρέξιμο του γαμπρού». Γαμπροί της προηγούμενης χρονιάς, συνοδεία κουμπάρων και φίλων, υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής βρέχονται στη μεγάλη βρύση, το «Μέγαρο», για να εξαγνιστούν από τις αμαρτίες της ελεύθερης ζωής και για να αντέξουν τα βάρη του γάμου.
Ενδιαφέρον συγκεντρώνουν και εκδηλώσεις όπως η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, την 1η Φεβρουαρίου, η πανήγυρις του Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου 1 και 2 Μαΐου, το Αντάμωμα Πολιτιστικών Συλλόγων «Νέα Μεσημβρία», στο οποίο παίρνουν μέρος πάνω από 100 πολιτιστικοί σύλλογοι από όλη την Ελλάδα, η Βραδιά Αλληλεγγύης τον Ιούνιο, η Βραδιά της Πανσελήνου τον Αύγουστο, η γιορτή κρασιού και τσίπουρου τον Σεπτέμβριο, το Χορωδιακό Φεστιβάλ στην Κωνσταντινούπολη, κ.ά. Επίσης, το τριήμερο πολιτιστικών εκδηλώσεων προς τιμή της Παναγίας της Μεγαριώτισσας, που φέτος θα γίνει 24-26 Απριλίου.
Η Παναγία η θαυματουργή της Μεσημβρίας παραμένει στην παρευξείνια πόλη, είχε όμως έρθει στη Νέα Μεσημβρία πριν από χρόνια, δίνοντας μεγάλη χαρά στους πιστούς.
«Το 2011, με πρωτοβουλία του συλλόγου και με τις ενέργειες του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Οικουμενικού Πατριάρχη, φιλοξενήσαμε για ιερό προσκύνημα τη βυζαντινή θαυματουργή εικόνα στον Ιερό Ναό της Θεοτόκου Νέας Μεσημβρίας που είναι αφιερωμένος στη Μεγαριώτισσα. Η υποδοχή της εικόνας έγινε με τιμές αρχηγού κράτους. Εκτιμάται ότι την προσκύνησαν 20.000 άνθρωποι», μας είπε ο Λευτέρης Μαργαρίτης.
Αναστασία Χατζηλασκαράκη
