Μέχρι και το 1974 θεωρούνταν ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου. Ο Άγιος Παντελεήμονας, το μοναστήρι στο κατεχόμενο χωριό Μύρτου της επαρχίας Κυρήνειας, εδώ και χρόνια εξέπεμπε σήμα κινδύνου.
Ο τουρκικός στρατός, που τον είχε μετατρέψει σε στρατώνα, αναγκάστηκε να τον εγκαταλείψει το 2004 εξαιτίας προβλημάτων στη στατικότητα του κτηρίου. Μέσα στον Μάρτιο, όμως, αναμένεται να ξεκινήσουν τα έργα αναστήλωσης και συντήρησης τα οποία έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα της δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
«Σε πρώτη φάση θα γίνουν έργα αναστήλωσης, αποκατάστασης και συντήρησης στο ναό και σε μία αίθουσα που θα λειτουργήσει ως χώρος φιλοξενίας. Επίσης, θα αποκατασταθεί η είσοδος της μονής και θα γίνει υποστύλωση των κελιών και άλλων χώρων, που βρίσκονται νότια και βόρεια του ναού» δήλωσε ο Τάκης Χατζηδημητρίου, επικεφαλής της ελληνοκυπριακής ομάδας στην Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Το κόστος της πρώτης φάσης των εργασιών υπολογίζεται περίπου στα 900.000 ευρώ. Το συνολικό κόστος –που θα καλυφθεί από τα ευρωπαϊκά κονδύλια– θα ανέλθει στα 2 εκατ. ευρώ.
Τα παράθυρα του Αγίου Παντελεήμονα έχουν συρματοπλέγματα, η κύρια είσοδος είναι κλειστή, αλλά η νότια έχει μείνει ορθάνοιχτη. Σε έναν από τους εξωτερικούς τοίχους υπάρχει ξεθωριασμένο το έμβλημα της απριλιανής χούντας του 1967. Οι ανεικονικές τοιχογραφίες του δέχτηκαν ανεπανόρθωτες καταστροφές μετά το 1974. Κάποια από τα πολύτιμα κειμήλια της μονής που διασώθηκαν από τους Μυρτιώτες φυλάσσονται σήμερα στο προσωρινό μητροπολιτικό Μέγαρο της Κυρήνειας στη Λευκωσία.
Η ιστορία της μονής ξεκινά τον 5ο αιώνα, όταν, σύμφωνα με την παράδοση, δύο καλόγεροι από τη Μικρά Ασία έφτασαν στη Μύρτου κρατώντας μια εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα στην οποία ήταν κρυμμένο ένα κομμάτι από το δάκτυλο του Αγίου. Στις αρχές του 20ού αιώνα το μοναστήρι φιλοξενούσε δέκα μοναχούς, με τελευταίο τον μοναχό Σωφρόνιο Μιχαηλίδη που πέθανε εγκλωβισμένος στη Μύρτου στις 27 Ιουλίου 1976, ανήμερα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονα.
