Η μακρά συζήτηση που είχαν η ΟΙΟΜΚΩ και ο Σύλλογος Ιμβρίων με τον Αχμέτ Νταβούτογλου, κατά την πρόσφατη επίσημη επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού στην Αθήνα, ήταν η αφορμή για τη συνέντευξή μας με τον Νίκο Ουζούνογλου, πρόεδρο της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών. Η συνομιλία μας φώτισε πολλές πτυχές της ζωής και του αγώνα των Κωνσταντινουπολιτών για τα δικαιώματά τους είτε βρίσκονται στην πατρίδα τους, την Πόλη, είτε στην Ελλάδα.
Η αντιπροσωπεία των ελληνικών φορέων έλαβε δεσμεύσεις από τον Νταβούτογλου, προφορικές προς το παρόν, που ελπίζουμε ότι δεν θα μείνουν στα λόγια. Θέματα όπως ο επαναπατρισμός της ομογένειας, η προστασία των Κωνσταντινουπολιτών από την έκθεσή τους σε απάτες σε σχέση με τις περιουσίες τους, η λειτουργία των ευαγών ιδρυμάτων (βακουφίων) και η επιστροφή του αρχείου του ιστορικού Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως ήταν μερικά μόνον από αυτά που συζητήθηκαν. Η συνέντευξη στο pontos-news.gr ήταν διεξοδική, προκειμένου να φωτιστεί η κατάσταση της ελληνορθόδοξης κοινότητας Κωνσταντινούπολης, Ίμβρου και Τενέδου σήμερα.
Κ. Ουζούνογλου, καταρχάς είχε μια συμβολική αξία η συνάντησή σας με τον Α. Νταβούτογλου στην Αθήνα; Δεν θα μπορούσε να είχε γίνει στην Πόλη;
Εμείς κανονικά ζητάμε να τον συναντούμε στην Άγκυρα ή στην Πόλη, πιο σωστά, γιατί εκεί είναι ο τόπος μας. Υπουργούς έχουμε δει κατά καιρούς στην Άγκυρα. Η εικόνα είναι η εξής: Η πρώτη συνάντηση με αξιωματούχους της Τουρκίας γίνεται το 2010, τον Μάιο. Είναι η πρώτη φορά που μια οργάνωση Κωνσταντινουπολιτών, ένας συλλογικός φορέας, που είναι και η ΟΙΟΜΚΩ (δευτεροβάθμιο σωματείο), γίνεται δεκτός από τον τότε πρωθυπουργό της Τουρκίας Ερντογάν και υπουργούς.
Στην κεφαλή του τραπεζιού ο Αχμέτ Νταβούτογλου και εκ δεξιών του ο Νικόλαος Ουζούνογλου
Από το 1955 που ξεκίνησαν οι τελευταίας φάσης διωγμοί και η εκρίζωση δεν είχε γίνει ποτέ κάτι τέτοιο. Μετά είδαμε τον υπουργό Παιδείας και τον υπουργό Εξωτερικών – όταν ήταν ο Νταβούτογλου, οι συναντήσεις έγιναν εδώ. Τρεις φορές που τον είδαμε στο παρελθόν ο ίδιος είχε προκαλέσει τις συναντήσεις.
Τον Σεπτέμβριο του 2012, έχοντας κάνει αρκετές επαφές και μετά από ανταλλαγή απόψεων, διαμορφώσαμε εμείς ένα πλαίσιο κειμένου και είπαμε ότι οι προτάσεις αυτές είναι για να δείξετε ότι εννοείτε αυτό που λέτε σε λόγια, ότι θέλετε να διορθώσετε τις αδικίες του παρελθόντος στο μέτρο του δυνατού.
Τι έγινε έκτοτε;
Σε λίγα θέματα είχαμε πρόοδο. Το ένα είναι ότι οι υπηκοότητες αποκαθίστανται. Όποιος, δηλαδή, κάνει αίτηση σήμερα και ήταν παλιά υπήκοος, ή η δεύτερη γενιά –τα παιδιά του– είναι Κωνσταντινουπολίτες, είχαν την ιθαγένεια της Τουρκίας, αποκτούν την ιθαγένεια. Είναι ένα σημαντικό βήμα…
Διατηρώντας και την ελληνική ταυτόχρονα;
Βέβαια διατηρώντας και την ελληνική.
Το δεύτερο που έγινε ήταν ότι τα σχολικά βιβλία εγκρίθηκαν πολύ γρήγορα. Τα βιβλία είχαν να πάνε πολλά χρόνια στα σχολεία μας.
Και πώς έκαναν τα παιδιά μαθήματα μέχρι τώρα; Με τι υλικό;
Με φωτοτυπίες, στο Δημοτικό τουλάχιστον.
Για τι βιβλία μιλάμε ακριβώς;
Υπάρχει ένα ελληνοτουρκικό πρωτόκολλο συνεργασίας παιδείας, βάσει του οποίου η κάθε χώρα ετοιμάζει για τη μειονότητά της τα βιβλία, τα υποβάλλει στην άλλη χώρα, περνούν από έλεγχο και γίνονται διορθώσεις των προτάσεων. Τις περασμένες δεκαετίες αυτό ήταν πεδίο άσκησης της αμοιβαιότητας, ένθεν και ένθεν. Δηλαδή, εσύ δεν μου ενέκρινες αυτό το βιβλίο, εγώ τρία βιβλία σου δεν τα εγκρίνω. Αλλά όταν η μία πλευρά είναι τακτική και τα ετοιμάζει, τα υποβάλλει, και η άλλη πλευρά δεν ετοιμάζει τίποτα, καταλαβαίνετε υπάρχει μια ανισορροπία.
Καταλαβαίνουμε μάλλον ποια πλευρά δεν ήταν τακτική…
Αυτονόητο είναι. Τα βιβλία τα δικά μας στην Τουρκία εκείνοι τα εγκρίνανε φέτος. Ουσιαστικά τα ετοιμάσαμε εμείς σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αλλά τη φυσική δουλειά την κάναμε εμείς.
Άρα φέτος η μειονότητα έχει βιβλία.
Έχει, ναι. Κυρίως του Δημοτικού, όπου είχαμε το μεγαλύτερο πρόβλημα λόγω της μειωμένης ελληνομάθειας.
Από λεύκωμα αποφοίτων του Ζαππείου Παρθεναγωγείου
Ποια είναι σήμερα τα ελληνικά σχολεία στην Πόλη;
Το Ζάππειο, το μεγαλύτερο, με 80 παιδιά. Τα άλλα είναι δύο μικρά, το ένα στην Πρίγκηπο και το άλλο στη Βλάγκα με ελάχιστους μαθητές.
Της Μέσης Εκπαίδευσης ποια είναι;
Το Ζάππειο, το Ζωγράφειο και η Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Σε ό,τι αφορά το Γυμνάσιο της Ίμβρου που δεν άνοιξε τι συνέβη;
Το Δημοτικό λειτουργεί. Το Γυμνάσιο δεν λειτούργησε, αλλά [ο Α. Νταβούτογλου] δεσμεύτηκε ότι 1η Σεπτεμβρίου του 2015 ξεκινάει, και μάλιστα υποσχέθηκε ότι θα έρθει ο ίδιος στα εγκαίνια.
Παιδιά το 2013 στο σχολείο των Αγ. Θεοδώρων Ίμβρου (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Μαίρη Μπαχτσέ)
Δεν άνοιξε φέτος γιατί δεν υπήρχαν μαθητές; Γιατί διαβάσαμε και αυτό.
Όχι, οκτώ μαθητές με τις οικογένειές τους ήταν έτοιμες να επιστρέψουν στο νησί. Ο ισχυρισμός τους είναι ότι το κτήριο δεν ήταν έτοιμο 1η Σεπτεμβρίου. Ένα πρόβλημα με τα σχολεία είναι ότι τα μειονοτικά (και των Αρμενίων) τα έχουν εντάξει στην κατηγορία των ιδιωτικών, αλλά δεν είναι. Είναι δημόσια.
Και πώς το αντιμετωπίζετε αυτό; Τι κάνετε;
Συνέχεια πιέζουμε.
Κι αν σε αυτό δεν είχατε ακόμα αποτελέσματα, στα υπόλοιπα; Τι βγήκε σε αδρές γραμμές το τελευταίο διάστημα;
Σε αυτά τα χρόνια προχώρησε εκτός από το θέμα των υπηκοοτήτων και των βιβλίων, ένα ακόμα. Πολλοί Ελλαδίτες που πήγαιναν στην Πόλη να γραφτούν στα δικά μας τα σχολεία δεν τους το επιτρέπανε. Έπρεπε να είσαι μόνον τουρκικής υπηκοότητας. Βρέθηκε μια ενδιάμεση λύση. Τα παιδιά πάνε ως επισκέπτες μαθητές και αποκτούν το απολυτήριο που αναγνωρίζεται στην Ελλάδα και μπορούν να δώσουν εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια, αλλά δεν αναγνωρίζεται επί του παρόντος στην Τουρκία γιατί τα παιδιά δεν παρακολουθούν μαθήματα στα τουρκικά. Δεν μπορούν να παρακολουθήσουν.
Από πότε ισχύει αυτό το μέτρο;
Είναι δυο χρόνια τώρα.
Να επιστρέψουμε στις υπηκοότητες και στο γενικότερο θέμα του επαναπατρισμού της ομογένειας. Να διευκρινίσουμε το εξής: Τα παιδιά των Πολιτών ακόμα κι αν έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα μπορούν να πάρουν τουρκική ιθαγένεια;
Βέβαια. Αν ή ο πατέρας ή η μητέρα έχουν την ιθαγένεια της Τουρκίας, το παιδί μπορεί να την πάρει κι εκείνο.
Άρα και το δικό σας το παιδί μπορεί να πράξει το ίδιο.
Έχει πάρει ιθαγένεια, μετά από 30 χρόνια. Έχει και ελληνική και τουρκική.
Πρακτικά και πολιτικά, τι νόημα έχει αυτό;
Έχει μεγάλο νόημα γιατί όλος ο σκοπός της πολιτικής της εθνοκάθαρσης της Τουρκίας ήταν να μειώσει όσον το δυνατόν τον αριθμό των Ρωμιών, των Ελλήνων που υπάγονταν στη Συνθήκη της Λοζάνης, που είχαν δικαιώματα. Ο πληθυσμός στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήταν περίπου 90.000. Τους μισούς σχεδόν, τους περίπου 45.000-40.000 τους αφαίρεσε την τουρκική ιθαγένεια με το πρόσχημα ότι δεν πήγαν στρατό. Το υπόλοιπο μειώνεται συνέχεια. Τώρα οι εταμπλί (établis) έχουν φθάσει περίπου 30.000 και ο αριθμός τους θα πρέπει να αυξηθεί.
Η ρωμαίικη μειονότητα στην Πόλη σήμερα πόσους αριθμεί;
Είναι μεταξύ 2.000-3.000.
Και στην Ίμβρο και την Τένεδο;
Περίπου 300 στην Ίμβρο και στην Τένεδο άλλοι 20.
Για τον επαναπατρισμό ζητάτε από την κυβέρνηση της Τουρκίας «μέτρα θετικής διάκρισης». Τι εννοείτε;
Αυτό που έκανε η Γερμανία για την εβραϊκή κοινότητα μετά τον Πόλεμο, το ίδιο πρέπει να κάνει και η Τουρκία προς τους Έλληνες της Πόλης, της Ίμβρου και της Τενέδου.
Να δώσει κίνητρα δηλαδή.
Κίνητρα, υποστήριξη… Στις νέες γενιές κυρίως να δώσει δάνεια, ενσωμάτωσή τους σε προγράμματα για μικρομεσαίες επιχειρήσεις, υποστήριξη για απόκτηση κατοικίας, για έναρξη εργασίας, προσλήψεις στη δημόσια διοίκηση κτλ.
Σε σχέση με τις περιουσίες τώρα. Διάβασα ότι κάποιοι επιχειρούν να εκμεταλλευτούν Πολίτες που έχουν αφήσει τις περιουσίες τους πίσω…
Όχι κάποιοι. Εδώ μιλάμε για όργιο! Λόγω της ψηφιοποίησης του κτηματολογίου και των ληξιαρχείων στην Τουρκία υπάρχουν «τρύπες» και μπαίνουν και βρίσκουν περιουσίες εγκαταλειμμένες. Από εκεί βρίσκουν τους απογόνους των ανθρώπων, των θυμάτων που έχασαν τις περιουσίες τους, κι έρχονται εδώ εκβιάζοντας για ένα πληρεξούσιο. Παίρνουν το πληρεξούσιο και στη συνέχεια εξαφανίζονται.
Το καταγγείλαμε αυτό. Τις τελευταίες ημέρες έχει καταντήσει όργιο. Με παίρνουν από τη Θεσσαλονίκη συνέχεια τηλέφωνα ότι έχουν εμφανιστεί κάποιοι που λένε «στην τάδε περιοχή έχεις μια μεγάλη περιουσία», χωρίς να λένε πού, και τους ζητούν να υπογράψουν πληρεξούσιο για το 50%, «δεν θέλουμε χρήματα» λένε, και μετά εξαφανίζονται!
Είναι απαράδεκτο, τους είπαμε [σ.σ. στη συνάντηση με τον Νταβούτογλου], το κράτος να μην προστατεύει τους δικούς του πολίτες.
Από πρόσφατη εκδήλωση μαθητών του Ζωγράφειου Λυκείου με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη
Τι είναι αυτοί; Έλληνες, Τούρκοι;
Συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων κτηματομεσιτών, μερικές φορές μαζί με δικηγόρους.
Τι φοβάστε ότι μπορούν να κάνουν με αυτήν την εξουσιοδότηση;
Ο κίνδυνος είναι ότι μπορούν να ξεκινήσουν δίκη με δικές τους προσβάσεις επηρεάζοντας δικαστές και κρατικούς υπαλλήλους. Το ποσό της αποζημίωσης το καρπούνται οι ίδιοι και εξαφανίζονται δίνοντας στους δικαιούχους… τίποτα.
Λειτουργούν λοιπόν για ίδιον συμφέρον. Δεν είναι πολιτικά υποκινούμενοι.
Μάλλον είναι για ίδιον συμφέρον. Υπάρχει μια θεωρία που λέει ότι το τουρκικό κράτος [τούς] υποστηρίζει για να καθαρίσει το τοπίο στις περιουσίες, αλλά η δική μου εκτίμηση είναι ότι πρόκειται για ανθρώπους πλαγίως λειτουργούντες.
Τι θα πρέπει να κάνει η τουρκική κυβέρνηση για να γίνουν όλα σύννομα, κατά την εκτίμησή σας; Τι προσδοκάτε;
Να δημιουργήσει γραφείο καθοδήγησης για αυτούς που έχουν δικαιώματα, να τους καθοδηγεί για το πού είναι η περιουσία τους, τι πρέπει να κάνουν, αν πρέπει αυτό το πληρεξούσιο να το υπογράψουν και τι συνέπειες θα έχει. Γιατί αυτό που έγινε είναι ότι με τον πανικό της εξόδου και της φυγής πολλοί έκλειναν το σπίτι τους, το αφήνανε και φεύγανε.
Μιλάμε τώρα για διάφορες περιοχές της Τουρκίας, όχι μόνο την Πόλη;
Βασικά είναι στην Πόλη, αλλά συμβαίνει και ένα περίεργο. Υπάρχουν μερικοί που ισχυρίζονται ότι «αν οι πρόγονοί σας έχουν φύγει πριν από το 1922 δικαιούστε να διεκδικήσετε τις περιουσίες». Τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει. Δυστυχώς η «αλήστου μνήμης» Συνθήκη Ανταλλαγής καθορίζει ότι από 18/10/1912, που είναι η ημέρα έναρξης του Βαλκανικού Πολέμου, όποιος έχει εγκαταλείψει τα εδάφη που γεννήθηκε θεωρείται ανταλλαγείς.
Είστε κατηγορηματικός σε αυτό, ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να διεκδικήσει οποιοσδήποτε τίποτα προ του ’22;
Όποιος είναι ανταλλάξιμος. Υπάρχουν κατηγορίες μη ανταλλαξίμων που είχαν ξένη υπηκοότητα, Ιταλοί, Ρώσοι… Αν κάποιος είχε φύγει πριν από το ’12 και το αποδείξει, μπορεί να διεκδικήσει. Η περίπτωση των Κωνσταντινουπολιτών είναι άλλη. Είναι μη ανταλλάξιμοι. Είναι établis.
Για τις περιουσίες των Πολιτών, λοιπόν. Κάποιοι άνθρωποι έφυγαν κλείνοντας τα σπίτια τους. Τώρα όλες αυτές οι περιουσίες πρέπει να επανατοποθετηθούν σε ό,τι αφορά την ιδιοκτησία, με την ψηφιοποίηση…
Ό,τι είναι γραμμένο στα χαρτιά τοποθετείται.
Δεν υπάρχουν παγίδες εκεί;
Υπάρχουν κάποιες δυσκολίες. Μερικοί υπάλληλοι του κτηματολογίου με παλιές συνήθειες αν βλέπουν ότι το ακίνητο ανήκει σε μη μουσουλμάνο, προσπαθούν να δημιουργήσουν δυσκολίες πρόσβασης των δικηγόρων.
Εσείς ως ΟΙΟΜΚΩ έχετε επαφή με συλλόγους, με ανθρώπους για να τους βοηθήσετε;
Προσπαθούμε να τους πούμε να έχουν επαφή με έντιμους δικηγόρους, να μην υπογράφουν με τυφλά μάτια πληρεξούσια, να ελεγχθούν αυτά από σοβαρό δικηγόρο και να προσέχουν με ποιους συναλλάσσονται.
Ας πάμε τώρα στα ευαγή ιδρύματα, τα οποία αποτέλεσαν επίσης θέμα συζήτησης με τον πρωθυπουργό Νταβούτογλου. Ποια είναι αυτά; Και ποια ήταν η δυσλειτουργία που σημειώθηκε με τις εκλογές;
Κοιτάξτε, η Τουρκία μετά το ’23, παραβιάζει μια ακόμα φορά τη Συνθήκη της Λοζάνης που λέει ότι οι μειονότητες έχουν το δικαίωμα διαχείρισης των ευαγών τους ιδρυμάτων και ότι πρέπει να αναγνωρίζεται το εσωτερικό δίκαιο των μειονοτήτων.
Η Ελλάδα, αντίθετα, το σέβεται αυτό. Οι νόμιμοι μουφτήδες, οι διορισμένοι, έχουν δικαιώματα στο οικογενειακό δίκαιο. Κάποιος μουσουλμάνος αν θέλει μπορεί να προσφύγει για διαζύγιο στον μουφτή. Το αντίστοιχο ίσχυε για λίγο διάστημα μετά το ’23 στην Πόλη. Το Εθνικό Συμβούλιο και το Πατριαρχείο είχαν τα δικαιώματα του οικογενειακού δικαίου. Αυτό, το 1925 διά της βίας το κατήργησε η Τουρκία και υπήγαγε τις μειονότητες στον αστικό κώδικα, που εισήγαγε από την Ελβετία.
Η μόνη νομική προσωπικότητα που αναγνώρισε η Τουρκία για τις μειονότητες είναι ότι αναγνώρισε ανεξάρτητα τα ευαγή ιδρύματα. Οι Ρωμιοί έχουν 47 ευαγή ιδρύματα.
Τα λεγόμενα βακούφια δηλαδή; Όπως το Βαλουκλή;
Ναι. Το Βαλουκλή είναι το μεγαλύτερο. Η κοινότητα Σταυροδρομίου είναι ένα άλλο ευαγές κτλ.
Εδώ και δύο χρόνια δεν γίνονταν εκλογές εκεί; Τι συμβαίνει;
Οι τελευταίες εκλογές έγιναν το 1969. Μετά απαγορεύτηκαν. Παρωδίες εκλογών έγιναν το 1992. Δεν επιτρεπόταν σε οποιονδήποτε να κατέβει υποψήφιος αλλά υποδεικνυόταν από το κράτος ποιος θα κατέβει. Εφορευτική επιτροπή ήταν ο ίδιος ο υποψήφιος και εκλεγόταν! Τότε διορίστηκε ένας στο Ίδρυμα Βαλουκλή, ονόματι Δημήτριος Καραγιάννης, ο οποίος παραμένει μέχρι τώρα στη θέση αυτή.
Το 2004, όταν αρχίζει να συζητείται η ευρωπαϊκή συνιστώσα, από τα πρώτα που έκανε η κυβέρνηση Ερντογάν ήταν να επιτρέψει τις εκλογές σε αυτά τα ευαγή ιδρύματα. Και πράγματι σε όλα, εκτός από δύο, έγιναν εκλογές και βγήκαν χρηστές διοικήσεις, νέοι άνθρωποι. Νοικοκυρευτήκαν τα ιδρύματα –αυτή τη στιγμή μπορούν και έχουν έσοδα και υποστηρίζουν τα σχολεία μας, δίνουν υποτροφίες στα παιδιά, στηρίζουν τους απόρους–, είναι μια εικόνα άξια επαίνου.
Εξαίρεση αποτελεί το ίδρυμα Βαλουκλή το οποίο έχει τεράστια περιουσία από την παλιά εποχή. Αυτός ο άνθρωπος αρνείται να κάνει εκλογές και το τουρκικό κράτος δεν κάνει το καθήκον του, τον αφήνει και τον ανέχεται.
Αυτός ο άνθρωπος δεν είναι Ρωμιός της Πόλης;
Είναι, υποτίθεται ότι είναι. Αλλά δεν υπάρχει κάποια άλλη ανώτερη δύναμη να τον αναγκάσει [να κάνει εκλογές]. Η Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, το τουρκικό κράτος, έπρεπε να τον κηρύξει έκπτωτο και μετά να καλέσει εκλογές αφού δεν θέλει ο ίδιος. Έγιναν εκλογές το 2005 και το 2009 – δεν έκανε αυτός όμως με διάφορα προσχήματα.
Μα έχει δικαίωμα;
Αν έχει την κάλυψη του κράτους… Αυτό είναι. Οι νόμοι εφαρμόζονται κατά το δοκούν. Αυτό είπα στον κ. Νταβούτογλου.
Τελικά λάβατε δέσμευση επ’ αυτού;
Λάβαμε δέσμευση ότι θα γίνουν εκλογές.
Να προσθέσω κάτι: Αυτή η ιστορία έχει πολύ σοβαρές συνέπειες. Φανταστείτε να διαρκέσει δέκα χρόνια αυτή η απαγόρευση. Αυτό είχε γίνει από το ’69 μέχρι το ’92. Οι άνθρωποι αποβίωναν και έμεναν τα βακούφια ακυβέρνητα, τα κηρύσσαν εγκαταλειμμένα και τα αρπάζανε. Η δεύτερη συνέπεια είναι ότι άμα είναι κάποιος στη διοίκηση σε ένα ίδρυμα για πολλά χρόνια, αρχίζει και χάνει την έννοια του ελέγχου.
Δεν προσέρχεται σε διάλογο ο υπεύθυνος του συγκεκριμένου βακουφίου;
Όχι, θεωρεί τον εαυτό του ότι είναι ο μοναδικός που μπορεί να διοικήσει αυτό το ίδρυμα. Την ιστορία του Παπα-Ευθύμ την ξέρετε…
Με τους τουρκορθόδοξους…
Ναι, έλεγε ο Παπα-Ευθύμ ότι μόνο εγώ μπορώ να σας σώσω.
Να δούμε κάτι ακόμα από τη συνάντηση με τον Νταβούτογλου. Την υπόθεση του ιστορικού αρχείου του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως.
Αυτό είναι ένα θέμα πολιτιστικής κληρονομιάς. Ιδρύθηκε το 1862 και λειτούργησε μέχρι το 1923. Ήταν το υπουργείο Παιδείας των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τεράστια συμβολή στην παιδεία του Γένους παράλληλα με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και στις επιστήμες, στην ιστορία, στη φιλολογία αλλά και στην ιατρική. Η συμβολή του εκεί είναι πολύ μεγάλη.
Το 1923, μόλις καταλαμβάνει η κεμαλική κυβέρνηση την Πόλη κλείνει το σύλλογο. Τον σφραγίζουν και τα βιβλία του τα μεταφέρουν μετά από έναν χρόνο στην Άγκυρα. Εκεί χάνονται τα ίχνη των βιβλίων και του αρχείου. Στη δεκαετία του ’30 μοιράζονται σε διάφορες βιβλιοθήκες στην Άγκυρα και υπάρχει μια παρακολούθηση του θέματος από ξένους επιστήμονες. Το 1970 ο Πολ Μορό γράφει ένα βιβλίο, το οποίο περιγράφει τι βιβλία υπάρχουν – από αυτά που έχουν μείνει στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ιστορίας της Τουρκίας, το οποίο είχε δημιουργηθεί από τον Κεμάλ για να δημιουργήσει τεχνητή ιστορία.
Η δική μας θέση είναι ότι αυτά τα βιβλία πρέπει να επιστραφούν στην Κωνσταντινούπολη σε ένα ρωμαίικο, σε ένα ελληνικό ίδρυμα, και να αποτελέσουν τη βιβλιοθήκη του ιστορικού αυτού συλλόγου, ώστε και οι ερευνητές να μπορούν να το αξιοποιούν και για να αποκατασταθεί μια αδικία που έγινε πριν από περίπου 90 χρόνια.
Το αίτημα έχει διατυπωθεί στο παρελθόν;
Τα τελευταία δύο χρόνια. Μας ζήτησαν καταλόγους βιβλίων, το κάναμε. Μεταφράσαμε ακόμα και οθωμανικά αρχεία που περιγράφουν ό,τι υπήρχε. Τα έχουμε όλα αυτά. Δεν έχουν καμία δικαιολογία να λένε ότι δεν τα βρίσκουν.
Συνοπτικά λοιπόν, τι δεσμεύσεις πήρατε από τον πρωθυπουργό της Τουρκίας;
Είπε ότι εκλογές οπωσδήποτε θα γίνουν. Για το θέμα της παλιννόστησης μας παρέπεμψε σε μια υπηρεσία δική του, ότι θα πρέπει να συζητήσουμε τις λεπτομέρειες με τον ίδιο. Για το θέμα της Ίμβρου, ότι το σχολείο θα ανοίξει οπωσδήποτε. Για την προστασία των ιδιοκτητών ότι θα γίνει αυτή η υπηρεσία. Ήδη ο Συνήγορος του Πολίτη της Τουρκίας εξέδωσε μια εγκύκλιο, ουσιαστικά τη δική μας ανακοίνωση επί του θέματος, και την κυκλοφόρησε σε όλες τις υπηρεσίες. Και για τον Φιλολογικό Σύλλογο είπε ότι θα γίνει, ότι θα επιστρέψουν τα βιβλία.
Προφορικά όλα αυτά;
Έδωσε προφορικές δεσμεύσεις και έδινε και εντολές στους υπουργούς που ήταν παριστάμενοι εκεί να δουν τα θέματα αυτά.
Εσείς πώς θα το παρακολουθήσετε αυτό;
Θα επανέλθουμε με μια λεπτομερή έκθεση, αυτές οι δεσμεύσεις ποιες ήταν και πώς πρέπει να υλοποιηθούν. Θα σταλεί με επιστολή στον ίδιο και με κοινοποίηση στους υπουργούς για τα επιμέρους θέματα.
Ο Αγιασμός των Υδάτων στον Κεράτιο Κόλπο, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου
Στην επικοινωνία που είχατε υπήρξε εμπλοκή επίσημου φορέα της ελληνικής πολιτείας;
Όχι. Το κάναμε ως πολίτες αυτής της χώρας που ήμασταν κάποτε και εκδιωχτήκαμε με τον χειρότερο τρόπο και παραβιάστηκαν τα βασικά μας Δικαιώματα του Ανθρώπου. Προφανώς η ελληνική πολιτεία ενημερώνεται και έχει εμπλοκή γιατί και εκείνη έχει υπογράψει τη Συνθήκη της Λοζάνης.
Κατά τη συνάντηση πάντως, να προσθέσω, τοποθετήθηκαν και άλλα ζητήματα και γραπτώς και προφορικώς. Είναι απαράδεκτο η Θεολογική Σχολή της Χάλκης να μένει κλειστή, υπάρχουν θέματα εκπαιδευτικά που είπαμε να τα διαβιβάσουν στο υπουργείο Παιδείας, ότι πρέπει το τουρκικό κράτος να υποστηρίξει την ίδρυση του ρωμαίικου πανεπιστημίου.
Ρωμαίικο πανεπιστήμιο; Περί τίνος πρόκειται;
Η εφορία του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Πέρα προσπαθεί να προωθήσει τα τελευταία δύο χρόνια τη δημιουργία ρωμαίικου ελληνορθόδοξου πανεπιστημίου. Βακουφικό, ιδιωτικό, που θα διδάσκει στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Αίθουσα στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Στέλιος Γιασνακίδης)
Να κλείσουμε με την εκτίμησή σας για το τι περιμένετε να γίνει από όλα όσα δεσμεύεται ο πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Συγκρατημένος είμαι, πάρα πολύ. Η θέση μας είναι ξεκάθαρη στο εξής: Εμείς έχουμε υποστεί μια προγραμματισμένη εθνοκάθαρση και δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό. Όλα αυτά δεν είχαν καμία σχέση ούτε με το Κυπριακό ούτε με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, διότι πολύ σκληρά μέτρα εφαρμόστηκαν σε περιόδους που οι δύο χώρες μεταξύ τους είχαν άριστες σχέσεις. Αυτό είναι αυταπόδεικτο. Άρα ήταν προγραμματισμένο από πριν, όταν οι περιστάσεις ήταν ευμενείς το μέτρο εφαρμοζόταν. Επομένως δεν πρέπει να συσχετιστεί το τι συνέβη στην Ίμβρο, την Τένεδο, την Κωνσταντινούπολη με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις άμεσα.
Υπάρχει μια έμμεση σχέση. Υπάρχει αυτή η αντίληψη που επικρατεί από το 1908: «Όλα αυτά τα στοιχεία είναι επικίνδυνα. Επομένως πρέπει να προγραμματιστεί με κάποιον τρόπο η μη ύπαρξή τους». Το λέμε αυτό ανοιχτά στην τουρκική πλευρά.
__________
- Η συνέντευξη δόθηκε στη δημοσιογράφο Έρση Βατού. Για την ιστορία, κατά τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας που έγινε αρχές Δεκεμβρίου στην Αθήνα, η αντιπροσωπεία της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών αποτελούνταν από τον πρόεδρο Ν. Ουζούνογλου και τον γενικό γραμματέα Ν. Αναγνωστόπουλο, και του Συλλόγου Ιμβρίων από τον πρόεδρο Πάρι Ασανάκη και τον τ. πρόεδρο Κ. Χριστοφορίδη. Σύμφωνα με την ανακοίνωση των δύο ελληνικών φορέων, παρόντες στη συνάντηση εκ μέρους της Τουρκίας ήταν εκτός από τον πρωθυπουργό Α. Νταβούτογλου, οι υπουργοί Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου, Ευρωπαϊκής Ένωσης Β. Μποζκίρ, Εσωτερικών Ε. Αλά, Υγείας Μ. Μουεζίνογλου, Μεταφορών Λ. Ελβάν, Οικονομικών Μ. Σιμσέκ, Τελωνείων και Εμπορίου Ν. Τζανικλί, Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Τ. Γιλντίζ, και Πολιτισμού Ο. Τσελίκ. Επίσης, ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα Κερίμ Ουράς και ο γενικός πρόξενος Ισμαήλ Σεφά Γιουτζεέρ.
