Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες της χώρας μας, έχοντας στο ενεργητικό του συμμετοχές σε πολλά διεθνή φεστιβάλ και τη δημιουργία κινηματογραφικών ταινιών και θεατρικών παραστάσεων που φέρουν τη δική του ξεχωριστή ματιά στα καλλιτεχνικά δρώμενα.
Με καταγωγή από το νησί της Χίου, έχει έντονες παιδικές αναμνήσεις από τα μέρη που βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από τα τουρκικά παράλια και στα οποία «μεγαλούργησε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και ο μετέπειτα περιφερειακός ελληνισμός», όπως μας εκμυστηρεύεται στην άκρως ενδιαφέρουσα και φιλική συζήτηση που κάναμε μαζί του με αφορμή την πρόσφατη πρεμιέρα της θεατρικής του παράστασης Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως, βασισμένη σε έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Από την παράσταση Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως
Αυτήν την περίοδο ανεβάζεται, με τη δική σας σκηνοθετική σφραγίδα, η θεατρική παράσταση Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως, έργα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη παράσταση τη δεδομένη χρονική στιγμή;
Το κίνητρο για να ανεβάσει κανείς μια παράσταση με έργα ενός διαχρονικού μας συγγραφέα δεν νομίζω πως πρέπει να είναι η επετειακή επικαιρότητα. Ήταν δική μου ανάγκη μετά τη Νοσταλγό, που έκανα πριν από δύο χρόνια, να επανέλθω στον Παπαδιαμάντη εν είδει τριλογίας, αρχίζοντας από το Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως. Κατόπιν θα ακολουθήσει Το καμίνι & Το μοιρολόγι της φώκιας, και αργότερα Η Φόνισσα.
Ποιο είναι το στοιχείο εκείνο που θέλετε να τονίσετε περισσότερο μέσα από το εν λόγω έργο;
Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να αναδειχθεί η νοηματική συνέπεια και συνέχεια του έργου, έτσι ώστε να αναπαριστά ολοζώντανα τα αισθήματα του ίδιου του συγγραφέα όταν συλλαμβάνει το έργο του. Η αναπαράσταση αυτή, μέσα από την τέχνη του θεάτρου, μπορεί να αποκαλύψει εύγλωττα όλες τις πτυχές και τον πλούτο του έργου, που δεν θα μπορούσε ποτέ να το καταφέρει ένα αναλόγιο ή μια απλή ανάγνωσή του. Στο πρώτο διήγημα της παράστασης ο Παπαδιαμάντης, στήνοντας ένα ιδανικό, ονειρικό τοπίο φυσικής ομορφιάς μέσα στο φεγγαρόφωτο, εστιάζει το βλέμμα και αντικρίζει με δέος την ομορφιά του γυμνού γυναικείου σώματος καθώς βυθίζεται και αναδύεται μέσα στους φωσφορίζοντες από τη Σελήνη κυματισμούς της θάλασσας.
Από την παράσταση Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως
Στο δεύτερο διήγημα ο αφηγητής Παπαδιαμάντης αφουγκράζεται το πάθος ενός νεαρού ναύτη για ένα συνομήλικό του κορίτσι, την Αρχόντω, τον νιώθει και συντάσσεται μαζί του, μπροστά στον άμεσο και αιφνίδιο κίνδυνο να χάσει το ύψιστο αντικείμενο της επιθυμίας του από έναν πολύ μεγαλύτερό του άνδρα. Το πάθος μετριάζεται ή υποχωρεί, όταν υπάγεται στο λόγο. Τότε ο γήινος Έρως μεταμορφώνεται και γίνεται Ήρως.
Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του κοινού να το παρακολουθήσει;
Θεωρώ ότι η πρόταση αυτή απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, αυτό που λέγεται συνήθως «λαϊκό», καθώς αγγίζει τις οικείες πτυχές ενός κοινού πολιτισμού και κουλτούρας που κάποτε μας ένωνε και μας έδινε την συναίσθηση μιας ιδιαίτερης πολιτισμικής κοινότητας, την οποία αποποιηθήκαμε αβασάνιστα μπροστά στις σειρήνες του καταναλωτισμού, που πρόσφεραν εφήμερη και πρόσκαιρη ικανοποίηση αλλά όχι πραγματική απόλαυση και χαρά. Ο Παπαδιαμάντης και όλοι οι εμπνευσμένοι συγγραφείς μάς επανασυνδέουν με τον αρχετυπικό μύθο, βοηθώντας μας να ξαναβρούμε την άκρη του μίτου που μας βγάζει από το λαβύρινθο της σύγχυσης στο φως. Μόνο όταν ο μύθος αυτός που μας ενώνει είναι συγκροτημένος και διακριτός, αισθάνεται κανείς ικανός να τον βελτιώσει ή και να τον αλλάξει ριζικά αν χρειαστεί, προκειμένου να εξαλείψει την υποδούλωση στην άγνοια και στη μοίρα.
Ποια είναι η γνώμη σας για τις βραβεύσεις ανθρώπων χωρίς θεατρική παιδεία για την ευρύτερη προσφορά τους στο χώρο του θεάτρου;
Η θεατρική παιδεία έτσι όπως παρέχεται από παλιά μέχρι σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι ασφαλές κριτήριο για να αποδείξει την αξία ενός καλλιτέχνη. Πιστεύω ότι όλοι όσοι ασχολούνται με την τέχνη, σε οποιονδήποτε τομέα κι αν βρίσκονται, θα μπορούσαν να τιμηθούν με βραβείο αν καταφέρουν με τη δουλειά τους και το ταλέντο τους να κάνουν μια τέτοια υπέρβαση που να μας συγκινήσει και να μας ενθουσιάσει. Στην τέχνη δεν χρειάζονται άλλου είδους αποδείξεις ή επιχειρήματα για ένα αληθινό καλλιτεχνικό γεγονός, παρά μόνο η βαθιά συγκίνηση που αναδύεται μέσα μας αβίαστα και πηγαία, απρόβλεπτα και μοναδικά. Είναι σαν ένα μικρό θαύμα που συμβαίνει μέσα μας και που δεν μπορεί να υποκατασταθεί με κάτι άλλο. Η βαθιά συγκίνηση από την τέχνη αγγίζει όλους μας και όχι μόνο τους ειδικούς, γιατί όλοι μας ενέχουμε μέσα μας τους νόμους της αρμονίας και του λόγου, ανεξάρτητα από την παιδεία μας. Μια τέτοιου είδους συγκίνηση, που προσδοκούμε όλοι από την Τέχνη, είναι ιερή και ανόθευτη και δεν μπορεί να κρυφτεί. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, η βράβευση έρχεται μόνο σαν επιστέγασμα της επιβεβαίωσης και της συμφωνίας μεταξύ των κριτών και του κοινού.
Έχοντας μεγαλώσει στη Χίο, υπάρχει κάποια ανάμνησή σας που να σχετίζεται με τα τουρκικά παράλια που βρίσκονται ακριβώς απέναντι;
Τα μέρη αυτά βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής το ένα από το άλλο, κι αυτό σε κάνει αυτόματα να αισθάνεσαι μια οικειότητα. Παρά το ότι εκείνα τα χρόνια υπήρχαν οι γνωστές διενέξεις με την Τουρκία και ένα είδος φοβίας που κατά καιρούς έπαιρνε απειλητικές διαστάσεις, εγώ ωστόσο ως παιδί είχα εξοικειωθεί με αυτό το τοπίο και το αισθανόμουν σαν δικό μου. Πραγματικά αυτό το αίσθημα είναι αδιάψευστο, γιατί οι χώροι αυτοί ήταν οι χώροι που μεγαλούργησε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και ο μετέπειτα περιφερειακός ελληνισμός.
Αυτή η «στάμπα» μέσα στο χωροχρόνο έχει σφραγίσει για πάντα αυτά τα μέρη και πιστεύω ακράδαντα ότι θα έρθει κάποτε η στιγμή που οι άνθρωποι θα λύσουμε οριστικά, με αλήθεια και δικαιοσύνη, τις φοβίες και την ανασφάλεια από τις ιδέες και τις εμμονές εκείνες που μας δεσμεύουν με αλυσίδες και μας κάνουν να γινόμαστε δούλοι επιλογών άλλων ανθρώπων που έδρασαν σε αλλοτινές εποχές κάνοντας επαναληπτικά τα ίδια λάθη.
Ποια από τις ταινίες που έχετε σκηνοθετήσει θα λέγατε ότι εξακολουθεί να είναι επίκαιρη μέχρι και σήμερα;
Όταν έκανα τις ταινίες αυτές, τις έκανα με πίστη και είχα τη συναίσθηση ότι είχα συμπεριλάβει μέσα τους αληθινά αισθήματα. Το πέρασμα του χρόνου δεν έχει αλλάξει αυτή την εντύπωση, γιατί τώρα ακόμα τις ανακαλύπτουν, και κυρίως νέα παιδιά με ιδιαίτερο στοχασμό, που με συγκινεί. Έχω πρόσφατη τέτοια εμπειρία από το Πειραματικό Γυμνάσιο Πάτρας, όπου οι εκπαιδευτικοί εκεί έκαναν μια εξαιρετική εργασία με τους μαθητές τους πάνω σε μια ταινία μου, που με ενθουσίασε. Δεν είχα ακούσει ποτέ κάτι καλύτερο, παρ’ ότι έχουν γραφτεί πολλές και εξαιρετικές κριτικές.
Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σας σχέδια;
Με την πρώτη ευκαιρία που θα απελευθερωθώ από τις άμεσες υποχρεώσεις μου στο θέατρο, είμαι έτοιμος να ξεκινήσω να δημιουργώ μια νέα ταινία. Παράλληλα συνεχίζονται και οι παραστάσεις στο Θέατρο Φούρνος με το έργο Όνειρο στο κύμα & Έρως-Ήρως έως τις 30 Ιανουαρίου.
Τελικά, είναι ο «Έρωτας» ήρωας και νικητής ή έρχεται αντιμέτωπος με την ήττα και χάνεται μέσα στη δίνη της καθημερινότητας;
Το θέτει τόσο όμορφα και εύστοχα ο Παπαδιαμάντης σε αυτά τα δύο διηγήματα. Ο Έρωτας δεν είναι η πρόσκαιρη ικανοποίηση μιας επιθυμίας μας ή ενός εγωισμού μας, αλλά η βαθιά εκείνη απόλαυση που βιώνει ο άνθρωπος σαν ευτυχία, όταν συμφωνούν ταυτόχρονα η ψυχή, το σώμα και το πνεύμα. Αν σπάσει ένας κρίκος από αυτή την τριάδα δεν είναι Έρωτας πια, αλλά κάτι άλλο, που στην καλύτερή του περίπτωση μπορεί να είναι Ήρως.
Η συνέντευξη δόθηκε στη δημοσιογράφο Βίκυ Καλοφωτιά.
- Έως τις 30/1/2015, κάθε Παρασκευή στις 21:15.
- Θέατρο Φούρνος, Μαυρομιχάλη 168 (Νεάπολη Εξαρχείων), τηλ.: 2106460748.
