Το τραγούδι του Κώστα Μπίγαλη μας είπε ότι το Αιγαίο χορεύει μπλουζ. Πρόσφατα, όμως, μάθαμε ότι το Αιγαίο ξέρει να χορεύει τίκ’ και ομάλ’. Αφορμή για το (ειδησεογραφικό) ταξίδι μέχρι την καρδιά των Κυκλάδων, τη Σύρο, στάθηκαν οι Γάλλοι μαθητές που πήγαν μέχρι τα γραφεία του Συλλόγου Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου και πήραν μέρος στο μάθημα ποντιακών χορών.
«Μα καλά, η Σύρος έχει Πόντιους;», ήταν η ερώτηση προς την πρόεδρο του Συλλόγου Ράνια Πανταζή. Από την απάντηση αυτής της ερώτησης προέκυψε μια ολόκληρη συνέντευξη από την οποία τελικά μάθαμε ότι η πρωτεύουσα των Κυκλάδων έχει ακόμα και… Ελβετοπόντιους. Επίσης έχει μια πρόεδρο που κουβαλά στο DNA και στη μνήμη της ολοζώντανες εικόνες.
Πώς είναι, όμως, να είσαι Πόντιος στη Σύρο, όταν όλοι γύρω σου είναι κάτι διαφορετικό; «Ακόμα πολλοί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει Εύξεινος Πόντος. Ο Πόντιος είναι συνυφασμένος με το ανέκδοτο», λέει μεταξύ άλλων η Ράνια Πανταζή. Έτσι, δεν είναι περίεργο που ένα παιδί, μαθητής στην τάξη των ποντιακών χορών τη ρώτησε «Κυρία Ράνια, οι Πόντιοι είναι έξυπνοι;».
Για ποιο λόγο νιώθατε ότι έπρεπε να φτιάξετε έναν ποντιακό σύλλογο στην καρδιά των Κυκλάδων;
Ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 2003 ως σύλλογος Βορειοελλαδιτών Σύρου και Αθλητικός Σύλλογος «Ο Μέγας Αλέξανδρος». Σύμφωνα με το Καταστατικό, μέλη του ήταν κάτοικοι της Σύρου που κατάγονταν από τη Μακεδονία και τη Θράκη. Από παλαιότερα πρακτικά συνελεύσεων του ΔΣ προκύπτει ότι κύρια δράση του συλλόγου ήταν η ετήσια χοροεσπερίδα του και η ομάδα βόλεϊ «Μέγας Αλέξανδρος». Στην πορεία ο σύλλογος σχεδόν αδρανοποιήθηκε.
Το λάβαρο του Συλλόγου στη μέση έχει τον αετό και δεξιά-αριστερά τη Θράκη και τη Μακεδονία
Σήμερα όμως είστε αρκετά δραστήριοι.
Χρονιά ορόσημο για να αναγεννηθεί ο Σύλλογος ήταν το 2010, και συγκεκριμένα ο Φεβρουάριος. Ως γραμματέας υπέβαλα τότε την πρόταση να τιμήσουμε τον μεγάλο Θρακιώτη μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Στην εκδήλωση εκείνη, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, προσκαλέσαμε και τον Νίκο Λυγερό. Η εκδήλωση ήταν υψηλού επιπέδου και είχε μεγάλη απήχηση. Όπως καταλαβαίνετε, για το Σύλλογο ο πήχης ανέβηκε πολύ ψηλά. Εκείνη τη γνωριμία μου με τον Ν. Λυγερό την θυμάμαι ακόμη. Με ρώτησε «ξέρεις τι σημαίνει Πόντιος, ξέρεις την ιστορία των προγόνων σου;». Δεν ξέρω αν πρέπει να ντραπώ, αλλά όχι, δεν γνώριζα.
Αλήθεια;
Ναι. Βλέπετε στην Αλεξανδρούπολη, όπου γεννήθηκα και μεγάλωσα, δεν μιλούσαν για την ιστορία αυτή. Στα παιδιά οι γονείς απευθύνονταν στην καθομιλουμένη και όχι στην ποντιακή διάλεκτο. Βέβαια όταν μιλούσαν μεταξύ τους, μιλούσαν στα ποντιακά. Ίσως έτσι εξηγείται γιατί μπορώ και τα καταλαβαίνω.
Και ίσως αυτές οι εικόνες να ήταν που όταν έδειχνε η τηλεόραση ποντιακούς χορούς σηκωνόμουν από τον καναπέ και με δάκρυα στα μάτια χόρευα, χωρίς να γνωρίζω τα βήματα. Ήταν ο σκοπός που με καθοδηγούσε και η εικόνα του πατέρα να τραγουδά. Τότε ήταν που πίστευα ότι επικοινωνούσα εκεί ψηλά, μαζί του. Ήταν μεγαλειώδες το συναίσθημα, δεν ξέρω να το εξηγήσω, αν με καταλαβαίνετε. Αυτή ήταν η γνώση μου για το τι σημαίνει Πόντος.
Συνεπώς εκείνη η ομιλία του Νίκου Λυγερού σας επηρέασε.
Μετά την εκδήλωση με τον Νίκο Λυγερό άρχισα να ψάχνω τα βιβλία, το διαδίκτυο, έψαχνα, διάβαζα, αντλούσα πληροφορίες. Και τότε έγινε κάτι μέσα μου. Ένιωσα πως είχα χρέος απέναντι στη γιαγιά που την έχασα όταν ήμουν μικρή, στον παππού που δεν γνώρισα, στους χιλιάδες ανθρώπους που πέρασαν όσα πέρασαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας. Και όσο διάβαζα ιστορίες ανθρώπων που ήρθαν από τον Πόντο, τότε άρχισα να καταλαβαίνω τη γιαγιά – τις συμπεριφορές της. Και να ήταν μόνο εκείνη η προσφυγιά; Οι δικοί μας άνθρωποι στον Έβρο, προτού καλά-καλά ορθοποδήσουν, βίωσαν τη γερμανική και κυρίως τη βουλγαρική Κατοχή, βίωσαν έναν Εμφύλιο.
«Στη σκιά του θανάτου», θεατρικό για τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού (Μάιος 2013)
Και ο Σύλλογος;
Τον Μάιο της ίδιας χρονιάς ανεβάσαμε ένα θεατρικό του Νίκου Λυγερού για τη Γενοκτονία που είχε μεγάλη επιτυχία. Στις επόμενες εκλογές ανέλαβα ως πρόεδρος. Μια μέρα βρισκόμαστε στα γραφεία μας πέντε μέλη του ΔΣ, και οι πέντε ποντιακής καταγωγής. Συζητήσαμε το θέμα της δημιουργίας τμήματος ποντιακών χορών. Πώς όμως; Στη Σύρο δεν υπήρχε Πόντιος δάσκαλος.
Έτσι επικοινωνήσαμε με τον Γιάννη Ευφραιμίδη στην Αθήνα. Του εξηγήσαμε ότι δεν είχαμε την οικονομική δυνατότητα να τον πληρώνουμε, παρά μόνο να καλύπτουμε τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια και τη διαμονή του. Προς τιμήν του, και τον ευχαριστούμε, ο Γιάννης δέχτηκε να έρχεται δύο φορές το μήνα. Έτσι τον Σεπτέμβριο του 2011 ξεκινήσαμε. Ήμασταν 5, γίναμε 7, γίναμε 13 . Ήμασταν πολύ ικανοποιημένοι, αν αναλογιστεί κανείς ότι στη Σύρο ο κόσμος δεν ήταν εξοικειωμένος με την ποντιακή μουσική.
Ποντιακοί χοροί μπροστά από το διάσημο Δημαρχείο της Σύρου, στην Ερμούπολη
Την επόμενη χρονιά, το 2012, συμμετέχουμε για πρώτη φορά στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. Μετά την παρέλαση χορέψαμε ενώπιον κοινού, με τις παραδοσιακές φορεσιές στην πλατεία. Εκείνη η παρουσία μας έφερε περισσότερο κόσμο στο χορευτικό μας τμήμα, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή να ξεπεράσουμε τα 20-25 άτομα.
Τότε ήταν που πήραμε την απόφαση, σε επόμενη Γενική Συνέλευση, να τροποποιήσουμε το Καταστατικό μας. Υπήρχαν σκέψεις να δημιουργήσουμε έναν καθαρά ποντιακό σύλλογο· όμως επειδή ήμασταν ελάχιστοι, σκεφτήκαμε μήπως στο ήδη υπάρχον Καταστατικό συμπεριλάβουμε και το όνομα του Πόντου. Έτσι φτιάξαμε και το λάβαρό μας όπου στη μέση έχει τον αετό και δεξιά-αριστερά τη Θράκη και τη Μακεδονία.
Είναι εύκολο να είσαι Πόντιος στη Σύρο;
Η Σύρος από ό,τι έχουμε δει τελευταία έχει και άλλους ποντιακής καταγωγής που όμως δεν δραστηριοποιούνται στο Σύλλογο. Δυστυχώς εμείς έχουμε μια ιδιαιτερότητα με το χορευτικό μας τμήμα. Ο δάσκαλος έρχεται δύο φορές το μήνα και πάντα σαββατοκύριακα. Ίσως αν είχαμε ένα σταθερό εβδομαδιαίο πρόγραμμα, σε ημέρες πλην Σαββάτου και Κυριακής, να ήταν πιο εύκολα τα πράγματα και να είχαμε περισσότερο κόσμο.
Χριστούγεννα 2013 στον πεζόδρομο της Ερμούπολης
Από την άλλη βέβαια να μην ξεχνάμε και το θέμα ότι μέχρι πρότινος ο κόσμος μάς γνώριζε μόνο μέσα από τα ποντιακά ανέκδοτα. Δεν είχε ακούσματα της ποντιακής μουσικής. Πρώτη φορά που είδαν τμήμα με ποντιακές φορεσιές ήταν πριν από δυο χρόνια στην πρώτη μας παρέλαση. Και τότε δεν σας κρύβω ότι ακούστηκε η φράση «ήρθαν κι αυτοί από την πατρίδα τους για να βρουν δουλειά». Ή στην επόμενη παρέλαση ακούσαμε τη φράση «να και οι Κούρδοι».
Δεν λέω ότι ισχύει με όλους. Όμως ο Πόντιος ήταν συνυφασμένος με το ποντιακό ανέκδοτο. Δεν γνώριζαν, και ακόμη πολλοί δεν γνωρίζουν, τι σημαίνει Πόντος, τι σημαίνει Εύξεινος Πόντος. Μια φορά ένα παιδί, μαθητής στην τάξη των ποντιακών χορών, με ρώτησε αν οι Πόντιοι είναι έξυπνοι.
Γνωρίζω ότι μέλος του Συλλόγου είναι και μια Ιταλίδα που με αφορμή εσάς έκανε ένα σεμινάριο στο Μιλάνο για τον Πόντο.
Στο Σύλλογο δεν είμαστε όλοι ποντιακής καταγωγής. Το καταστατικό μας προβλέπει και τους φίλους του συλλόγου. Έτσι έχουμε μια Ιταλίδα καθηγήτρια από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου. Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τους χορούς μας και το Σύλλογο ώστε διοργάνωσε ένα σεμινάριο στο Μιλάνο για τον Πόντο. Ποντιακούς χορούς δίδαξε ο δάσκαλός μας. Η καθηγήτρια μίλησε για τον Πόντο και το σύλλογό μας.
Στιγμιότυπο από το σεμινάριο που διοργανώθηκε στο Μιλάνο για τον Πόντο – Δεξιά η καθηγήτρια Τζοβάννα Ρόκκα
Έχουμε και ένα ζευγάρι Ελβετών. Οι ίδιοι χαριτολογώντας αποκαλούν τους εαυτούς τους «Ελβετοπόντιους». Δεν μπορώ να ξεχάσω την ημέρα που ο Σύλλογός μας συμμετείχε στην υποδοχή των λειψάνων των Αγίων Θεοδώρων. Η Ελβετή φίλη μας, προτεστάντισσα στο θρήσκευμα, με ρώτησε εάν μπορεί να συμμετάσχει και αυτή στη λιτανεία. Της εξηγήσαμε ότι εμείς δεν είχαμε πρόβλημα, ίσα-ίσα που ήταν χαρά μας. Φόρεσε τη δική της ποντιακή φορεσιά, κράτησε τη σημαία του Πόντου και ακολούθησε τη λιτανεία και τη λειτουργία στην εκκλησία. Επίσης έχουμε μέλος στο Σύλλογο μια Γαλλίδα η οποία ζει χρόνια στη Σύρο με τον Συριανό σύζυγό της.
Από τα τόσα χρόνια που δραστηριοποιείστε με το Σύλλογο ποια είναι η πιο δυνατή ανάμνησή σας;
Δεν μπορώ να ξεχάσω την ημέρα της πρώτης παρέλασης. Φορούσα την ποντιακή φορεσιά και κράταγα τη μια άκρη της ποντιακής σημαίας. Σε όλη τη διαδρομή δεν μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Εκείνη τη στιγμή νόμιζα πως επικοινωνούσα με τη γιαγιά Ουρανία από την Τραπεζούντα, τον πατέρα μου και όλους όσους δεν γνώρισα. Ο πατέρας γεννήθηκε στην Ελλάδα.
Στιγμιότυπο από την πρώτη παρέλαση του Συλλόγου, Οκτώβριος 2012
Εκτός από το χορευτικό τμήμα, κάνετε κάτι άλλο;
Από φέτος τον Οκτώβριο ευτυχήσαμε να έχουμε στο σύλλογο κάποια νέα μέλη ποντιακής καταγωγής. Έτσι, με δάσκαλο τον χορευτή Χρήστο Καρυοφυλλίδη δημιουργήσαμε ένα νέο τμήμα ποντιακών χορών για παιδιά και έφηβους. Κάθε Παρασκευή απόγευμα ο σύλλογος γεμίζει από τις παιδικές φωνές. Κοντά στα παιδιά μαθαίνουν και 5-6 μαμάδες-συνοδοί. Προς τιμήν του και ο Χ. Καρυοφυλλίδης μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις του στα νέα παιδιά αφιλοκερδώς. Τελευταία διοργανώνουμε κάθε χρόνο σεμινάριο λαογραφίας και ιστορίας. Εκεί έχουμε, μεταξύ των άλλων, και χορευτικά σεμινάρια.
Παιδιά του συλλόγου ζωγραφίζουν ποντιακές φορεσιές
Παράλληλα, προσπαθούμε να κάνουμε γνωστή την ιστορία μας. Προσπαθούμε με τις σχολικές ηλικίες. Για παράδειγμα φέτος αναθέσαμε σε μαθήτρια της Γ΄ Λυκείου να πραγματοποιήσει την ομιλία για τη Γενοκτονία. Η μαθήτρια αυτή, χωρίς να έχει οποιαδήποτε σχέση με τον Πόντο, ευαισθητοποιήθηκε –όπως μας είπε– όταν πέρυσι παρακολούθησε το θεατρικό μας δρώμενο για την Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας. Ο σύλλογος λειτουργεί θεατρικό εργαστήρι για παιδιά και ενήλικες. Όμως στα θεατρικά εργαστήρια, επειδή τόσο τα παιδιά όσο και οι μεγάλοι δεν είναι ποντιακής καταγωγής, δεν ασχολούμαστε με θέματα του Πόντου. Είναι καθαρά θεατρικά εργαστήρια.
Για τα Χριστούγεννα τι ετοιμάζετε;
Μέσα από τη χριστουγεννιάτικη εκδήλωσή μας «Ο Ιάσων και οι Αργοναύτες μάς ξεναγούν στον Εύξεινο Πόντο» θα αφηγηθούμε το μύθο της Αργοναυτικής Εκστρατείας, θα δείξουμε στα παιδιά αλλά και τους μεγάλους πού βρίσκεται ο Πόντος, και αφού οδηγηθούμε έως την Κολχίδα, εκεί θα αναλάβουν τα μέλη του συλλόγου μας. Θα γίνει αφήγηση ενός ποντιακού παραμυθιού, θα παίξουμε ένα ποντιακό παιχνίδι, θα έχουμε κάποια εδέσματα ποντιακής κουζίνας.
Κάτι ετοιμάζετε όμως και για το καλοκαίρι.
Έχουμε στα σκαριά μια μεγάλη εκδήλωση για την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Μέσα από ένα αφιέρωμα στον Θρακιώτη αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα, που έκανε ανασκαφές στη Σύρο στα τέλη του 19ου αιώνα, θα αναδείξουμε τον αρχαιολογικό χώρο καθώς και το αρχαιολογικό μουσείο της Σύρου, προσδοκώντας έτσι να συνεισφέρουμε στο νησί ώστε να καταστεί τουριστικός προορισμός.
Στις 31 Ιουλίου 2015, στο θέατρο Απόλλων, θα γίνουν ομιλίες για τον Χρήστο Τσούντα και τον κυκλαδικό πολιτισμό. Θα ακολουθήσουν χοροί της Ανατολικής Ρωμυλίας (από τον ομώνυμο σύλλογο Αιγινίου Πιερίας), χοροί των Κυκλάδων και του Πόντου. Την 1η Αυγούστου 2015 στη πλατεία Μιαούλη μπροστά από το Δημαρχείο θα πραγματοποιηθεί συναυλία με τη διεθνούς φήμης σολίστ Σόνια Θεοδωρίδου και μαέστρο τον Θεόδωρο Ορφανίδη. Επίσης θα υπάρχουν διάφορες παράλληλες εκδηλώσεις καθώς και χορευτικά σεμινάρια με χορούς του Πόντου και της Ανατολικής Ρωμυλίας.
Όλες οι φωτογραφίες που συνοδεύουν τη συνέντευξη αποτελούν παραχώρηση του Συλλόγου Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου
