Του Λουκά Π. Χριστοδούλου*
Το Γενικό Προξενείο της Σμύρνης ιδρύθηκε το έτος 1877. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή στεγαζόταν στην περιοχή του Μητροπολιτικού Ναού της Αγίας Φωτεινής στην Ελληνική συνοικία και καταστράφηκε ολοσχερώς από την πυρκαγιά, η οποία έκαψε το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής και αρμενικής συνοικίας της πόλης τον Σεπτέμβριο του 1922.
Από το 1924, όταν επαναλειτούργησε η Προξενική Αρχή της Ελλάδας στη Σμύρνη, μέχρι το 1955, το Γενικό Προξενείο στεγαζόταν σε διάφορα μισθωμένα ακίνητα επί της ιστορικής προκυμαίας της πόλης, στην περιοχή Πούντα, που ονομάζεται σήμερα Αλσαντζάκ.
Το 1955 παραδόθηκαν από τον Νομάρχη Σμύρνης –ο οποίος διέκοψε τη δικαστική διαδικασία για την αναγνώριση της ελληνικής κυριότητας του ακινήτου– τα κλειδιά του νεοκλασικού κτιρίου που είχε κληροδοτήσει στο Ελληνικό Δημόσιο, το 1948, ο ομογενής Εμμανουήλ Καπετανάκης ή Απέργης, και στις 24 Οκτωβρίου 1955 (10 το πρωί) έγιναν με κάθε επισημότητα τα εγκαίνια του κτιρίου του Προξενείου. (Το κτίριο του Προξενείου απείχε λίγες δεκάδες μέτρα από το «Θέατρο της Σμύρνης», που καταστράφηκε τον Σεπτέμβριο του 1922 και υπήρχαν ακόμα τα ερείπιά του.)
Η παραχώρηση του κτιρίου από τους Τούρκους ήταν μια πράξη κατευνασμού της διεθνούς κοινής γνώμης για την πυρπόληση του Ελληνικού Προξενείου της Σμύρνης στα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου 1955· στον ίδιο στόχο απέβλεπε και η παράδοση 12.000 λιρών για την αποκατάσταση των ζημιών στις περιουσίες των Ελλήνων στρατιωτικών που υπηρετούσαν στo στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη.
Την Ελληνική Σημαία ανύψωσε στον ιστό της ο υπουργός Συγκοινωνιών της τουρκικής κυβέρνησης Μουαμέρ Τσαούσογλου «…σε ένδειξη απόδοσης τιμής στην Ελληνική Σημαία για τα διαδραματισθέντα γεγονότα της 6ης Σεπτεμβρίου, όπου πυρπολήθηκε το Ελληνικό Προξενείο στη Σμύρνη…» ενώ η Τουρκική Φρουρά παιάνιζε τον Εθνικό μας Ύμνο μπροστά στα παρατεταγμένα αγήματα των Ελλήνων και των Τούρκων στρατιωτών. Να σημειώσουμε ότι στην προκυμαία της Σμύρνης παρήλασε το άγημα του Ελληνικού Στρατού (40 άτομα) με την κυανόλευκη για πρώτη φορά μετά το 1922, ενώ την ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπησε ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Ι. Καλλέργης.
Φωτογραφίες από την εφ. Ακρόπολις, 24 και 25 Οκτωβρίου 1955
Στον σύντομο λόγο του ο Τούρκος υπουργός «…μεταξύ άλλων εξέφρασε την βαθύτατη λύπη της τουρκικής κυβέρνησης και του τουρκικού έθνους για τα βάρβαρα γεγονότα της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης…» (Έθνος, 24.10.1955).
Με τη λήξη της τελετής ο νομάρχης της Σμύρνης Χαντιμλί παρέδωσε τα κλειδιά του νέου κτιρίου στον πρόξενό μας Ζαφειρίου.
Τα εγκαίνια του κτιρίου ήταν το γεγονός της εποχής, γιατί έγιναν πενήντα ημέρες μετά τα «Σεπτεμβριανά του 1955» και τις γνωστές βιαιότητες με τις καταστροφές των περιουσιών των Ελλήνων κυρίως στην Κωνσταντινούπολη αλλά και στη Σμύρνη.
Εφ. Ακρόπολις, 9 Σεπτεμβρίου 1955
Εφ. Ακρόπολις, 25 Οκτωβρίου 1955
Στο ιδιόκτητο διατηρητέο αυτό κτίριο (στη σημερινή οδό Atatürk Caddesi, στο νούμερο 264), χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής σμυρναϊκής κατοικίας επί της ιστορικής προκυμαίας της Σμύρνης, στεγάστηκαν το Γενικό Προξενείο και η προξενική κατοικία μέχρι τον Αύγουστο του 2003.
Στη συνέχεια, λόγω διάγνωσης στατικών προβλημάτων, το Γενικό Προξενείο μεταστεγάσθηκε σε… πολυκατοικία, κοντά στο διατηρητέο κτίριο, επί της ιστορικής προκυμαίας.
Τον Δεκέμβριο του 2011 υπογράφτηκε σύμβαση για την εκπόνηση μελέτης με σκοπό την αναπαλαίωση και αποκατάσταση του ιστορικού νεοκλασικού κτιρίου του Γενικού Προξενείου, στο οποίο επρόκειτο να επανεγκατασταθούν τα γραφεία μετά την ολοκλήρωση των σχετικών εργασιών, οι οποίες προβλεπόταν να διαρκέσουν δύο περίπου χρόνια. Σε λίγο συμπληρώνονται τρία χρόνια από την υπογραφή της σύμβασης αναπαλαίωσης και αποκατάστασης και έντεκα χρόνια από την εγκατάλειψη του κτιρίου και «ουδέν νεώτερον» από τη Σμύρνη.
Ο Ι.Ν. της Αγίας Φωτεινής
Στο Γενικό Προξενείο της Σμύρνης ανήκουν επίσης ο Ιερός Ναός της Αγίας Φωτεινής, ο οποίος έχει παραχωρηθεί από το ολλανδικό κράτος για ενενήντα εννέα χρόνια και στον οποίο τελούνται τακτικά λειτουργίες, καθώς και το Ελληνικό Ορθόδοξο Νεκροταφείο, το οποίο έχει παραχωρηθεί από το Δήμο Σμύρνης (Izmir) και στο χώρο του οποίου ευρίσκεται παρεκκλήσιο-οστεοφυλάκιο.
Η αρμοδιότητα του Γενικού Προξενείου της Σμύρνης εκτείνεται σήμερα στους εξής δώδεκα νομούς της δυτικής και νοτιοδυτικής Τουρκίας: Αφιόν (Ακρωϊνός-Νικόπολις), Αττάλεια, Αϊδίνιο (Τράλλεις), Μπουρντούρ (Πολυδώριο), Ντενιζλί (Λαοδίκεια), Σπάρτη, Σμύρνη, Κιουτάχεια (Κοτύλαιον), Μαγνησία, Μούγλα (Μόβολλα), Ουσάκ (Τεμενοθύραι), Μπαλικεσίρ.
Θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι αναληθή τα δημοσιεύματα που αναφέρονται στο ιστορικό κτίριο του Προξενείου της Σμύρνης, ότι δηλαδή βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για άμεση πώληση μαζί με τα κτίρια που βρίσκονται στο Βερολίνο, στην Ιταλία, στο Βελιγράδι, στη Σλοβενία, στην Ουκρανία και στις Βρυξέλλες.
Το Προξενείο της Σμύρνης πρέπει άμεσα να επισκευαστεί και να λειτουργήσει, για να κυματίζει αξιοπρεπώς η Ελληνική Σημαία στη μαρτυρική Προκυμαία της Σμύρνης. Γιατί είναι ελληνικό μνημείο πολιτισμού και όχι απλώς ένα κτίριο προξενείου σε μια ξένη χώρα.
Σημείωση του συντάκτη: Αφορμή για τη συγγραφή του άρθρου αυτού αποτέλεσε η επίσκεψή μου στη Σμύρνη δύο φορές, τον Απρίλιο του 2011 και τον Σεπτέμβριο του 2014. Και τις δύο φορές ένιωσα «πληγωμένος» να βλέπω την Ελληνική Σημαία να κυματίζει σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο στην Προκυμαία της Σμύρνης, εκεί που άφησαν το αίμα τους χιλιάδες Έλληνες. Το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών τι έχει να πει;
* Ο Λουκάς Π. Χριστοδούλου είναι Πρόεδρος του Κέντρου Σπουδής & Ανάδειξης Μικρασιατικού Πολιτισμού Δήμου Ν. Ιωνίας,
Α΄ Αντιπρόεδρος Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας και Μέλος της Ένωσης Σμυρναίων.
