Ο μαρτυρικός θάνατος του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου

Σαν σήμερα πριν από 92 χρόνια ένας άγιος του ελληνισμού μαρτύρησε για την πίστη και το ποίμνιό του. Το τραγικό σκηνικό του μαρτυρίου ήταν η Σμύρνη στις φλόγες.

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη*

«…Φωτιά! Βάλαν φωτιά στη Σμύρνη! Κοκκινόμαυρες φλόγες τινάζονται στον ουρανό. Είναι η Αρμενογειτονιά… Η φωτιά απλωνόταν παντού. Ντουμάνιασε ο ουρανός. Σφαγή! Σφαγή! Παναγιά μου βοήθα! Σώστε μας! Τούρκοι Τσέτες μας σφάζουνε! Έλεος! Χιλιάδες άνθρωποι πέφτουν στη θάλασσα για να σωθούν και πνίγονται. Οι Τσέτες σφάζουνε, πλιατσικολογούνε… Σταυρώνουν παπάδες στις εκκλησιές, ξαπλώνουν μισοπεθαμένα κορίτσια στις Άγιες τράπεζες και τα ατιμάζουν… Το τούρκικο μαχαίρι θερίζει…»

Η Σμύρνη στις φλόγες, για να σβήσει ο ελληνισμός της…

Αυτά γράφει στα Ματωμένα χώματα η Διδώ Σωτηρίου, ενώ για σκοτωμούς γράφει στο βιβλίο του Μικρασία χαίρε ο Ηλίας Βενέζης που έζησε από κοντά τα γεγονότα. Όλα αυτά, σε αντίθεση με κάποιους αναθεωρητές της ιστορίας που μιλούν (ποιος άραγε τους τα υπαγορεύει;) για… συνωστισμούς των Ελλήνων στο λιμάνι της Σμύρνης για να μπουν στα κρουαζιερόπλοια που ’βαλαν οι Τούρκοι για να έρθουν δωρεάν διακοπές στην Ελλάδα…

Αλλά ας σοβαρευτούμε. Τέτοιες μέρες το 1922, πάνω από 700.000 Έλληνες συνωθούνται στη Σμύρνη ψάχνοντας προστασία για τη ζωή τους. Οι φωτιές που έβαλε, κατά μαρτυρία Άγγλων, ο τουρκικός στρατός, έχουν ζώσει την πόλη. Καίγονται εκκλησιές, νοσοκομεία, εμπορικά καταστήματα, φιλανθρωπικά ιδρύματα, ξένα προξενεία και τράπεζες, ενώ οι άτακτοι Τσέτες επιδίδονται σε φόνους, λεηλασίες καταστημάτων και σπιτιών, αρπαγές γυναικών και παρθένων. Και όταν εμφανίζεται ο Χίτλερ της εποχής εκείνης, ο Μουσταφά Κεμάλ, ξεσπούν σε ζητωκραυγές.

«Πήρε φωτιά το Κορδελιό»! Το έκαψαν και το κατέστρεψαν…

Ο στρατηγός Νουρεντίν με εντολή του εκδίδει διάταγμα με το οποίο χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι στρατεύσιμης ηλικίας οδηγούνται στην ενδοχώρα, ενώ όλοι οι άλλοι θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου κι έχουν διορία να φύγουν έως τις 18-9-1922, δηλαδή σε μία εβδομάδα. Διαφορετικά θα οδηγηθούν στην Ανατολία…

Οι Έλληνες «συνωστίζονται» στην προκυμαία για να μπουν στα… κρουαζιερόπλοια, υπό το βλέμμα
των Αμερικανών που τους φωτογραφίζουν

Τις τραγικές εκείνες ώρες, στα αγγλογαλλοαμερικανικά πλοία που είναι αγκυροβολημένα στο λιμάνι, τα πληρώματα μένουν απαθή στις σφαγές… Όσοι βουτούν και κολυμπώντας φτάνουν και σκαρφαλώνουν στα πλοία τους, οι ναύτες με τους υποκόπανους των όπλων τούς χτυπούν στα χέρια και εκείνοι πέφτουν στην θάλασσα…

Το τελευταίο κήρυγμα

Στον ιερό ναό της Αγίας Φωτεινής, ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος κάνει το τελευταίο του κήρυγμα ενθαρρύνοντας το ποίμνιό του: «Η θεία πρόνοια δοκιμάζει την πίστιν, το θάρρος και την υπομονήν μας. Προσεύχεσθε και θα παρέλθη το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς».

Η Εκκλησία μάς έδωσε ιεράρχες που αποδείχθηκαν όχι μόνον αντάξιοι της αποστολής τους αλλά έδειξαν και το μεγαλείο της ψυχής τους, τη γενναιότητα και την πίστη τους στα ύψιστα ιδανικά της πατρίδας και της πίστης. Ήταν σωστοί ποιμένες του λαού. Αγωνίστηκαν για την πατρίδα και δεν δίστασαν να δώσουν και αυτήν ακόμα τη ζωή τους, όπως ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος Καλαφάτης.

Ο νεομάρτυς Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος

Γεννήθηκε στην Τρίγλια της Προποντίδος, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1897 και Μητροπολίτης Δράμας το 1902, σε ηλικία μόλις 35 ετών. Οι αγώνες του για τον ελληνισμό ενόχλησαν τον Σουλτάνο, ο οποίος διέταξε να τον εξορίσουν. Ο πατριάρχης Ιωακείμ μετά την εξορία τον διόρισε Μητροπολίτη Σμύρνης.

Όταν στις 2 Μαΐου 1919, γονατιστός και με δάκρυα στα μάτια, ευλογούσε τις ελληνικές σημαίες και υποδεχόταν τους ελευθερωτές, τίποτε δεν προμήνυε την καταστρεπτική θύελλα που ήταν προ των πυλών.

Οι μαύρες μέρες του Αυγούστου

Και ήλθε το θέρος του ’22. Οι Μεγάλες Δυνάμεις προτείνουν ελληνοτουρκική ανακωχή με παραχώρηση της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα και εκκένωση της Μικράς Ασίας από τους Έλληνες. Ο Χρυσόστομος αρνείται τέτοια λύση. Γράφει στους ξένους ηγέτες, στον Πάπα για συμπαράσταση, αλλά ουδείς ανταποκρίνεται…

Ο ελληνικός στρατός αποχωρεί και οι Τούρκοι ανενόχλητοι ρημάζουν τα πάντα

Κι ενώ οι Έλληνες προσπαθούν να φύγουν με κάθε μέσο, ο Χρυσόστομος παραμένει στον μητροπολιτικό ναό, στην εκκλησιά της Αγίας Φωτεινής και μοιράζει τρόφιμα –όσα έχει– για τους πεινασμένους και τους κυνηγημένους. Κι ενώ όλοι φεύγουν, ακόμα και ο δυνάστης των Ελλήνων και του ιδίου Ύπατος Αρμοστής Αριστείδης Στεργιάδης, εκείνος περιμένει καρτερικά το θέλημα του Θεού αρνούμενος κάθε πρόταση να φύγει.

Λίγες μέρες μετά, αυτήν τη δραματική εικόνα παρουσίαζε η άλλοτε πανέμορφη Σμύρνη…

Στρατιωτικό απόσπασμα τον συλλαμβάνει και τον φυλακίζει με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, ο ίδιος ο Νουρεντίν πασάς τον χαστουκίζει και τον παραδίδει στον όχλο. Τον χτυπούν με ρόπαλα, του ξεριζώνουν τη γενειάδα, του βγάζουν τα μάτια, και αφού τον σέρνουν σιδηροδέσμιο στους τουρκομαχαλάδες, του κόβουν το κεφάλι πριν πεθάνει…

Έτσι ο Σμύρνης Χρυσόστομος ενεγράφη στη χορεία των μαρτύρων…

*Ο Τάσος Κοντογιαννίδης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και ερευνητής ιστορικών θεμάτων.